’13 farklı ‘topla-dağıt karteli’ dediğimiz tipte kartel yapılanması olduğunu gördük’
Rekabet Heyeti Lideri Birol Küle, AA muhabirine, soruşturma kararına ait değerlendirmede bulundu.
Küle, birinci belgede 5 büyük ulusal zincir marketin hem kendi ortalarında koordine ettikleri birebir vakitte üst pazardaki bir tedarikçinin uyuma dahil olduğu iki taraflı bir kartel yapılanmasının kelam konusu olduğunu anımsatarak, “İkinci evrakımızda bu yapıyı genişleterek tamamlayan 13 başka ‘topla-dağıt karteli’ dediğimiz tipte kartel yapılanması daha olduğunu gördük.” sözünü kullandı.
“Organize pazardaki ağırlaşma giderilmeli”
Hukukun en temel genel prensiplerinden olan “aynı hareketin iki sefer cezalandırılmaması” prensibi gereği birinci belgede toplam ciroları üzerinden ceza uygulanan alt pazardaki zincirlerin, topla-dağıt kartel yapılanmasının aktörleri olmalarına karşın bu belgede tekrar ceza almadıklarına işaret eden Küle, şöyleki devam etti:
Başkan Küle, “hub and spoke” olarak söz edilen “topla-dağıt karteli” kavramına ait de bu kartellerin olağandan en değerli farkının, aktörlerin dikey ticari ilgilerden faydalanarak koordine olmaları ve bu türlü rekabetçi düzeyin üzerindeki fiyatlarda anlaşıp bunu sürdürebilmesi olduğunu anlattı. Kartellerin uzun mühlet stabil kalabilmesi için rakiplerin birbirini çok maliyetlere katlanmadan izleyebilmeleri ve fiyat kırarak satışlarını artırmak isteyen yani karteli bozan üyelerine yaptırım uygulayabilmesi gerektiğini belirten Küle, “Bunu en az maliyetle yapabilmelerinin bir yolu da rutin ticari bağlantıları ve bağlantıları bulunan bir ‘hub’ı kullanmaktır. Şayet hem ‘hub’ tıpkı vakitte ‘spoke’lar karteli kendi faydalarına görürse dikey ilgileri kullanarak genel fiyatların tüm piyasada yüksek kalmasını garantileyeceklerdir. Yani ‘hub and spoke’ dediğimiz kartel tipini sürdürmek, standart bir karteli sürdürmekten daha kolay ve faal oluyor.” diye konuştu.
Bu kartel tipini dünya örneklerine paralel biçimde ülkede de görmüş olduklarını vurgulayan Küle, şu değerlendirmede bulundu:
“Belçika, Kanada, İngiltere dahil bir epeyce ülkede bir daha bizim evraklarımızın kapsamına emsal evrakların yanında farklı dallarda önemli ve 15-20 yıllık dönemlere varan kartel yapılanmaları tespit edilmiştir. Bunların kimileri da pişmanlık kurumuyla otoriteye duyurulmuştur.”
5 zincir marketin pazar hissesi yüzde 85
Küle, zincir marketlerden birinci 5’inin toplam yaklaşık yüzde 85 pazar hissesine sahip olduğuna dikkati çekerek, “Her ne kadar ölçek ve kapsam ekonomileri bir dereceye kadar aktiflik yaratıcı olsa da çok ağırlaşma ve marketlerin büyüme spiralinin gıda-tüketim eserleri zincirine olan olumsuz yansımaları muhakkak bir noktadan daha sonra ağır basmaktadır.” dedi.
Yapılan bilimsel çalışmalarda, piyasadaki her yüzde 1 ağırlaşmanın yüzde 0,2 fiyat artışına sebep olduğu bulgusu olduğuna işaret eden Küle, şu biçimde konuştu:
“Bu zincirler mağaza sayılarının binlerle söz edilmesi ve ülkemizin tamamına yayılmalarının yanında alımlarını ve kararlarını fazlaca büyük ölçeğe dayalı olarak merkezi yapıyorlar. Bu da üst pazarlar ne kadar rekabetçi olursa olsun alt pazara gelindiğinde epeyce önemli bir alıcı ve pazarlık gücü demek. Rekabetin olduğu ortamda bu zincirlerin toptan düzeyde fiyat kırması ve bunu da tüketiciye yansıtmaları beklenir fakat maalesef az sayıda oyunculu bu yapıda evraklarımız bu darboğazın tüketicinin kaybettiği bir yapı haline gelmiş olduğunu net bir biçimde kanıtladı. 5 küme, asimetrik fiyatlama (değer zincirinde değer-fiyat bağının zincirlerin avantajına olması) ve kıymet zincirindeki asimetrik risk paylaşımı yardımıyla neredeyse sıfır riskle karını maksimize ederken bilhassa küçük ölçekli tedarikçilerin hayli düşük marjla çalışmak zorunda kaldığı görüldü.”
“Çiftçinin bağımsızlığını bitiriyor”
Özellikle tarım piyasalarında dikey zincirde büyük marketler tarafınca pazar gücünün kullanılmasının hem çiftçinin bağımsızlığını bitirdiğini tıpkı vakitte önemli refah yarattığını belirten Küle, şunları kaydetti:
“Bunun kararı olarak ekonomilerdeki şokların tesiri büsbütün çiftçiler ve küçük ölçekli oyuncular üzerinde kalmaktadır. Problemin bir öteki boyutu da büyük zincirlerin üst pazardaki tedarikçilerden daha elverişli şartlarda alım yapabilmesi karşısında tedarikçilerin bu kaybı dengelemek gayesiyle geriye kalan marketlere/esnafa daha yüksek fiyatlardan satmak, daha kısa vadeli satmak durumunda kalması. Bu durum mahallî marketler ve küçük esnaf için sürdürülebilir olmaktan fazlaca uzaktır. Bu tablo ayrıyeten büyük zincirlerin rakiplerinin maliyetlerini de artırıyor. Gördüğünüz üzere risk daima küçüklerde ya da tüketicide kalmış oluyor. İşte tüm bu sebeplerle organize pazarda ağırlaşmanın ve alt pazarda dar boğazın niçini olan aktörlerin mevcut durumlarının rekabetçi bir piyasanın oluşmasına mani olduğu ve kesinlikle dikkatli bir biçimde düzenlenmesi gerektiği yadsınamaz bir gerçektir. Burada asimetrik bir düzenlemeyle 5 büyük zincir marketin dikey ticari ilgilerinin ve entegrasyonunun kesinlikle alt ve üst pazarlardaki rekabet tasalarını giderek biçimde bir daha düşünülmesi gerekiyor.”
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
Rekabet Heyeti Lideri Birol Küle, AA muhabirine, soruşturma kararına ait değerlendirmede bulundu.
- Rekabet Heyetinden tedarikçi niteliğindeki 13 teşebbüse 878,6 milyon lira idari para cezası
Küle, birinci belgede 5 büyük ulusal zincir marketin hem kendi ortalarında koordine ettikleri birebir vakitte üst pazardaki bir tedarikçinin uyuma dahil olduğu iki taraflı bir kartel yapılanmasının kelam konusu olduğunu anımsatarak, “İkinci evrakımızda bu yapıyı genişleterek tamamlayan 13 başka ‘topla-dağıt karteli’ dediğimiz tipte kartel yapılanması daha olduğunu gördük.” sözünü kullandı.
“Organize pazardaki ağırlaşma giderilmeli”
Hukukun en temel genel prensiplerinden olan “aynı hareketin iki sefer cezalandırılmaması” prensibi gereği birinci belgede toplam ciroları üzerinden ceza uygulanan alt pazardaki zincirlerin, topla-dağıt kartel yapılanmasının aktörleri olmalarına karşın bu belgede tekrar ceza almadıklarına işaret eden Küle, şöyleki devam etti:
Başkan Küle, “hub and spoke” olarak söz edilen “topla-dağıt karteli” kavramına ait de bu kartellerin olağandan en değerli farkının, aktörlerin dikey ticari ilgilerden faydalanarak koordine olmaları ve bu türlü rekabetçi düzeyin üzerindeki fiyatlarda anlaşıp bunu sürdürebilmesi olduğunu anlattı. Kartellerin uzun mühlet stabil kalabilmesi için rakiplerin birbirini çok maliyetlere katlanmadan izleyebilmeleri ve fiyat kırarak satışlarını artırmak isteyen yani karteli bozan üyelerine yaptırım uygulayabilmesi gerektiğini belirten Küle, “Bunu en az maliyetle yapabilmelerinin bir yolu da rutin ticari bağlantıları ve bağlantıları bulunan bir ‘hub’ı kullanmaktır. Şayet hem ‘hub’ tıpkı vakitte ‘spoke’lar karteli kendi faydalarına görürse dikey ilgileri kullanarak genel fiyatların tüm piyasada yüksek kalmasını garantileyeceklerdir. Yani ‘hub and spoke’ dediğimiz kartel tipini sürdürmek, standart bir karteli sürdürmekten daha kolay ve faal oluyor.” diye konuştu.
Bu kartel tipini dünya örneklerine paralel biçimde ülkede de görmüş olduklarını vurgulayan Küle, şu değerlendirmede bulundu:
“Belçika, Kanada, İngiltere dahil bir epeyce ülkede bir daha bizim evraklarımızın kapsamına emsal evrakların yanında farklı dallarda önemli ve 15-20 yıllık dönemlere varan kartel yapılanmaları tespit edilmiştir. Bunların kimileri da pişmanlık kurumuyla otoriteye duyurulmuştur.”
5 zincir marketin pazar hissesi yüzde 85
Küle, zincir marketlerden birinci 5’inin toplam yaklaşık yüzde 85 pazar hissesine sahip olduğuna dikkati çekerek, “Her ne kadar ölçek ve kapsam ekonomileri bir dereceye kadar aktiflik yaratıcı olsa da çok ağırlaşma ve marketlerin büyüme spiralinin gıda-tüketim eserleri zincirine olan olumsuz yansımaları muhakkak bir noktadan daha sonra ağır basmaktadır.” dedi.
Yapılan bilimsel çalışmalarda, piyasadaki her yüzde 1 ağırlaşmanın yüzde 0,2 fiyat artışına sebep olduğu bulgusu olduğuna işaret eden Küle, şu biçimde konuştu:
“Bu zincirler mağaza sayılarının binlerle söz edilmesi ve ülkemizin tamamına yayılmalarının yanında alımlarını ve kararlarını fazlaca büyük ölçeğe dayalı olarak merkezi yapıyorlar. Bu da üst pazarlar ne kadar rekabetçi olursa olsun alt pazara gelindiğinde epeyce önemli bir alıcı ve pazarlık gücü demek. Rekabetin olduğu ortamda bu zincirlerin toptan düzeyde fiyat kırması ve bunu da tüketiciye yansıtmaları beklenir fakat maalesef az sayıda oyunculu bu yapıda evraklarımız bu darboğazın tüketicinin kaybettiği bir yapı haline gelmiş olduğunu net bir biçimde kanıtladı. 5 küme, asimetrik fiyatlama (değer zincirinde değer-fiyat bağının zincirlerin avantajına olması) ve kıymet zincirindeki asimetrik risk paylaşımı yardımıyla neredeyse sıfır riskle karını maksimize ederken bilhassa küçük ölçekli tedarikçilerin hayli düşük marjla çalışmak zorunda kaldığı görüldü.”
“Çiftçinin bağımsızlığını bitiriyor”
Özellikle tarım piyasalarında dikey zincirde büyük marketler tarafınca pazar gücünün kullanılmasının hem çiftçinin bağımsızlığını bitirdiğini tıpkı vakitte önemli refah yarattığını belirten Küle, şunları kaydetti:
“Bunun kararı olarak ekonomilerdeki şokların tesiri büsbütün çiftçiler ve küçük ölçekli oyuncular üzerinde kalmaktadır. Problemin bir öteki boyutu da büyük zincirlerin üst pazardaki tedarikçilerden daha elverişli şartlarda alım yapabilmesi karşısında tedarikçilerin bu kaybı dengelemek gayesiyle geriye kalan marketlere/esnafa daha yüksek fiyatlardan satmak, daha kısa vadeli satmak durumunda kalması. Bu durum mahallî marketler ve küçük esnaf için sürdürülebilir olmaktan fazlaca uzaktır. Bu tablo ayrıyeten büyük zincirlerin rakiplerinin maliyetlerini de artırıyor. Gördüğünüz üzere risk daima küçüklerde ya da tüketicide kalmış oluyor. İşte tüm bu sebeplerle organize pazarda ağırlaşmanın ve alt pazarda dar boğazın niçini olan aktörlerin mevcut durumlarının rekabetçi bir piyasanın oluşmasına mani olduğu ve kesinlikle dikkatli bir biçimde düzenlenmesi gerektiği yadsınamaz bir gerçektir. Burada asimetrik bir düzenlemeyle 5 büyük zincir marketin dikey ticari ilgilerinin ve entegrasyonunun kesinlikle alt ve üst pazarlardaki rekabet tasalarını giderek biçimde bir daha düşünülmesi gerekiyor.”
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.