‘Anayasa Mahkemesi ideoloji eksenli yaklaşımdan hak eksenli bir yaklaşıma geçti’
Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, 20 yıl evvel Türk Anayasa Mahkemesinin hak eksenli bir yaklaşımı benimsemediğini savunan makale yazdığını belirterek, “Bireysel müracaatla birlikte Türk Anayasa Mahkemesi bir paradigmatik dönüşüm yaşadı, yani ideoloji eksenli yaklaşımdan hak eksenli bir yaklaşıma geçti.” dedi.
Zühtü Arslan, AYM Anayasa Yargısı Araştırmaları Merkezi ile İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi işbirliğinde düzenlenen “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Yorum Sempozyumu”nun açılışına katıldı.
Burada konuşan Arslan, Anayasa yargısında yorumun, dünyanın her yerinde hayati derecede kıymetli bir bahis olduğunu lisana getirdi.
Anayasa yargısının doğum tarihi olarak kabul edilen 1803’teki Amerikan Yüksek Mahkemesinin meşhur Marbury/Madison sonucuna değinen Arslan, “Bu kararda tahminen de birinci kere fazlaca net bir biçimde şu tabir ediliyor. ‘Yargının temel vazifesi ve yetki alanı hukukun, kanunun ne olduğunu söylemektir.’ Zira yargıç somut olaya kanunu uygularken onu yorumlamak zorunda ve onun manasını belirlemek zorunda.” diye konuştu.
Arslan, 1803’teki tespitten yüz yıl daha sonra bir öbür Amerikan Yüksek Mahkemesi Liderinin New York valisiyken “Hepimiz bir anayasaya bağlıyız fakat anayasa yargıçlar ne diyorsa odur.” söylemiş olduğini belirterek, bunun aslında biraz tezli olduğunu, lakin yorumun gücünü, belirleyici tabiatını söz ettiğini vurguladı.
Anayasa’nın, yargıçların çerçevesini belirlediği, manasını verdiği bir metin olduğunu lisana getiren Arslan, filozofların hukuk ve yoruma ait tezlerine de değindi.
Yorum faaliyetinin iç içe geçen üç halkadan oluştuğunu belirten Arslan, en merkezdeki birinci halkada yorumcunun iç dünyası, ikinci halkada paradigma denilen yargıçlar topluluğunun ortak bedelleri, üçüncü halkada da ortasında bulunulan toplumsal ve siyasal ortamın tesiri olduğunu kaydetti.
– 20 yıl evvelki makalesini hatırlattı
Arslan, yorumun kurallarının tam manasıyla uygulanabilmesi için hukukun üstünlüğüne dayanan bir siyasi ortamın ve toplumsal vasatın kıymetine vurgu yaptı.
20 yıl evvel başlığı “Çatışan Paradigmalar”, alt başlığı “Türk Anayasa Mahkemesinde siyasi haklar” olan bir makale yazdığını anlatan Arslan, bu makalesinde “ideoloji eksenli paradigma” ve “hak eksenli paradigma” olmak üzere Anayasa yargısı alanında insan hakları yargılaması yapan mahkemelere hakim olan iki paradigmanın varlığından bahsetmiş olduğuni lisana getirdi.
Arslan makalesinde, Türk Anayasa Mahkemesinin o tarihlerde içtihatlarını kıymetlendirerek, maalesef hak eksenli bir yaklaşımı benimsemediğini, temel hak ve özgürlüklere öncelik vermediğini, toplumsal ve siyasal menfaatler kelam konusu olduğunda teminat ve özgürlükleri ikinci planda bırakabildiğini ve ideolojiyi öne çıkarabildiğini savunan bir tezi ortaya koyduğunu anlattı.
Aradan 20 yıl geçtiğini, bunun 10 yılında kişisel müracaatın uygulandığını belirten Arslan, şu biçimde devam etti:
“Bireysel müracaatla birlikte Türk Anayasa Mahkemesi bir paradigmatik dönüşüm yaşadı, yani ideoloji eksenli yaklaşımdan hak eksenli bir yaklaşıma geçti. Bunu söylemenin gururunu yaşadığımı da tabir edeyim, on yıldır Anayasa Mahkemesinde nazaranv yapan birisi olarak. ‘Türk Anayasa Mahkemesi hak eksenli paradigmayı benimsedi ve hak eksenli paradigmayla kararlar veriyor’ derken, sıradançe şunu kast ediyoruz. Anayasa Mahkemesi varlık sebebine de uygun olarak artık temel hak ve özgürlükleri önceleyen, temel hak ve özgürlükleri muhafazayı kendi asli fonksiyonu olarak bakılırsan bir yüksek yargı organına dönüştü. Hak eksenli yaklaşım, özgürlükleri başka bütün toplumsal menfaatlerin önünde nazarann, onlara öncelik veren bir yaklaşım söz ediyor. Hak eksenli yaklaşım, özgürlükler lehine yorumu gerektiren bir yaklaşım. Hak eksenli yaklaşım, haklara ve özgürlüklerin korunmasının temel, sonlandırılmasının istisna olduğunu savunan bir yaklaşım. Anayasa Mahkemesi bu yaklaşımı benimsediğini, kararlarında açıkça tabir ediyor ve bunun da gereklerini yerine getiriyor.”
– “Hak eksenli yaklaşım, hukukun anayasallaşması sürecine epeyce önemli katkı yaptı”
Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, anayasal kararları yorumlarken hukuk devletinin, hukukun üstünlüğünün dikkate alındığını belirterek, Anayasa kararlarının fakat hak eksenli yorumlandığında kendilerinden beklenen fonksiyonu yerine getirebileceğini kaydetti.
Buna Anayasa Mahkemesi kararlarından örnekler veren Arslan, hak eksenli yaklaşımının, hukukun anayasallaşması sürecine de hayli önemli bir katkı yaptığını vurguladı.
Özellikle kişisel müracaatla bir arada son on yılda mahkemelerin artan oranda gittikçe Anayasa’ya daha fazla atıf yapmaya başladığını tabir eden Arslan, “Anayasa Mahkemesinin kararlarını derc etmeye başladılar. Kamu otoriteleri Anayasa’yı daha fazla dikkate almaya başladı. Zira Anayasa Mahkemesi bunu kararlarında açıkça söylüyor.” dedi.
Arslan, kısa bir süre evvel askeri yüksek öğretim kurumundan üniversiteye geçen bir profesörün sivillere nazaran daha düşük fiyat almasıyla ilgili bir sıkıntıda Anayasa Mahkemesinin mülkiyet temelli bir ayrımcılık yasağı tespit ettiğini ve hak ihlali sonucu verdiğini lisana getirdi.
AYM’nin hak eksenli paradigma ortasında kalarak yasal ve anayasal yoruma devam etmesinin, sanat ve özgürlüklerin korunması bakımından da hayati derecede kıymetli olduğunu belirterek, şu biçimde konuştu:
“Dünyada anayasa yargısı alanındaki tahminen de en kıymetli sınama, otoriterleşme istikametindeki global karşıt dalgaya karşın hak eksenli paradigmayı korumak ve sürdürmektir. Bu hakikaten de hayati bir sınamadır. Türk Anayasa Mahkemesinin kazandığı deneyim, birikim bilhassa kişisel müracaatta ve norm kontrolünde kurduğu sistem ve irade bu sınamada başarılı olacağımızın göstergesidir. Umarım bundan daha sonraki süreçte de Anayasa Mahkemesi son on yılda olduğu üzere hak eksenli yaklaşımını devam ettirir ve insanımızın temel hak ve özgürlüklerini müdafaa noktasında kıymetli bir teminat olmayı sürdürür.”
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, 20 yıl evvel Türk Anayasa Mahkemesinin hak eksenli bir yaklaşımı benimsemediğini savunan makale yazdığını belirterek, “Bireysel müracaatla birlikte Türk Anayasa Mahkemesi bir paradigmatik dönüşüm yaşadı, yani ideoloji eksenli yaklaşımdan hak eksenli bir yaklaşıma geçti.” dedi.
Zühtü Arslan, AYM Anayasa Yargısı Araştırmaları Merkezi ile İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi işbirliğinde düzenlenen “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Yorum Sempozyumu”nun açılışına katıldı.
Burada konuşan Arslan, Anayasa yargısında yorumun, dünyanın her yerinde hayati derecede kıymetli bir bahis olduğunu lisana getirdi.
Anayasa yargısının doğum tarihi olarak kabul edilen 1803’teki Amerikan Yüksek Mahkemesinin meşhur Marbury/Madison sonucuna değinen Arslan, “Bu kararda tahminen de birinci kere fazlaca net bir biçimde şu tabir ediliyor. ‘Yargının temel vazifesi ve yetki alanı hukukun, kanunun ne olduğunu söylemektir.’ Zira yargıç somut olaya kanunu uygularken onu yorumlamak zorunda ve onun manasını belirlemek zorunda.” diye konuştu.
Arslan, 1803’teki tespitten yüz yıl daha sonra bir öbür Amerikan Yüksek Mahkemesi Liderinin New York valisiyken “Hepimiz bir anayasaya bağlıyız fakat anayasa yargıçlar ne diyorsa odur.” söylemiş olduğini belirterek, bunun aslında biraz tezli olduğunu, lakin yorumun gücünü, belirleyici tabiatını söz ettiğini vurguladı.
Anayasa’nın, yargıçların çerçevesini belirlediği, manasını verdiği bir metin olduğunu lisana getiren Arslan, filozofların hukuk ve yoruma ait tezlerine de değindi.
Yorum faaliyetinin iç içe geçen üç halkadan oluştuğunu belirten Arslan, en merkezdeki birinci halkada yorumcunun iç dünyası, ikinci halkada paradigma denilen yargıçlar topluluğunun ortak bedelleri, üçüncü halkada da ortasında bulunulan toplumsal ve siyasal ortamın tesiri olduğunu kaydetti.
– 20 yıl evvelki makalesini hatırlattı
Arslan, yorumun kurallarının tam manasıyla uygulanabilmesi için hukukun üstünlüğüne dayanan bir siyasi ortamın ve toplumsal vasatın kıymetine vurgu yaptı.
20 yıl evvel başlığı “Çatışan Paradigmalar”, alt başlığı “Türk Anayasa Mahkemesinde siyasi haklar” olan bir makale yazdığını anlatan Arslan, bu makalesinde “ideoloji eksenli paradigma” ve “hak eksenli paradigma” olmak üzere Anayasa yargısı alanında insan hakları yargılaması yapan mahkemelere hakim olan iki paradigmanın varlığından bahsetmiş olduğuni lisana getirdi.
Arslan makalesinde, Türk Anayasa Mahkemesinin o tarihlerde içtihatlarını kıymetlendirerek, maalesef hak eksenli bir yaklaşımı benimsemediğini, temel hak ve özgürlüklere öncelik vermediğini, toplumsal ve siyasal menfaatler kelam konusu olduğunda teminat ve özgürlükleri ikinci planda bırakabildiğini ve ideolojiyi öne çıkarabildiğini savunan bir tezi ortaya koyduğunu anlattı.
Aradan 20 yıl geçtiğini, bunun 10 yılında kişisel müracaatın uygulandığını belirten Arslan, şu biçimde devam etti:
“Bireysel müracaatla birlikte Türk Anayasa Mahkemesi bir paradigmatik dönüşüm yaşadı, yani ideoloji eksenli yaklaşımdan hak eksenli bir yaklaşıma geçti. Bunu söylemenin gururunu yaşadığımı da tabir edeyim, on yıldır Anayasa Mahkemesinde nazaranv yapan birisi olarak. ‘Türk Anayasa Mahkemesi hak eksenli paradigmayı benimsedi ve hak eksenli paradigmayla kararlar veriyor’ derken, sıradançe şunu kast ediyoruz. Anayasa Mahkemesi varlık sebebine de uygun olarak artık temel hak ve özgürlükleri önceleyen, temel hak ve özgürlükleri muhafazayı kendi asli fonksiyonu olarak bakılırsan bir yüksek yargı organına dönüştü. Hak eksenli yaklaşım, özgürlükleri başka bütün toplumsal menfaatlerin önünde nazarann, onlara öncelik veren bir yaklaşım söz ediyor. Hak eksenli yaklaşım, özgürlükler lehine yorumu gerektiren bir yaklaşım. Hak eksenli yaklaşım, haklara ve özgürlüklerin korunmasının temel, sonlandırılmasının istisna olduğunu savunan bir yaklaşım. Anayasa Mahkemesi bu yaklaşımı benimsediğini, kararlarında açıkça tabir ediyor ve bunun da gereklerini yerine getiriyor.”
– “Hak eksenli yaklaşım, hukukun anayasallaşması sürecine epeyce önemli katkı yaptı”
Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, anayasal kararları yorumlarken hukuk devletinin, hukukun üstünlüğünün dikkate alındığını belirterek, Anayasa kararlarının fakat hak eksenli yorumlandığında kendilerinden beklenen fonksiyonu yerine getirebileceğini kaydetti.
Buna Anayasa Mahkemesi kararlarından örnekler veren Arslan, hak eksenli yaklaşımının, hukukun anayasallaşması sürecine de hayli önemli bir katkı yaptığını vurguladı.
Özellikle kişisel müracaatla bir arada son on yılda mahkemelerin artan oranda gittikçe Anayasa’ya daha fazla atıf yapmaya başladığını tabir eden Arslan, “Anayasa Mahkemesinin kararlarını derc etmeye başladılar. Kamu otoriteleri Anayasa’yı daha fazla dikkate almaya başladı. Zira Anayasa Mahkemesi bunu kararlarında açıkça söylüyor.” dedi.
Arslan, kısa bir süre evvel askeri yüksek öğretim kurumundan üniversiteye geçen bir profesörün sivillere nazaran daha düşük fiyat almasıyla ilgili bir sıkıntıda Anayasa Mahkemesinin mülkiyet temelli bir ayrımcılık yasağı tespit ettiğini ve hak ihlali sonucu verdiğini lisana getirdi.
AYM’nin hak eksenli paradigma ortasında kalarak yasal ve anayasal yoruma devam etmesinin, sanat ve özgürlüklerin korunması bakımından da hayati derecede kıymetli olduğunu belirterek, şu biçimde konuştu:
“Dünyada anayasa yargısı alanındaki tahminen de en kıymetli sınama, otoriterleşme istikametindeki global karşıt dalgaya karşın hak eksenli paradigmayı korumak ve sürdürmektir. Bu hakikaten de hayati bir sınamadır. Türk Anayasa Mahkemesinin kazandığı deneyim, birikim bilhassa kişisel müracaatta ve norm kontrolünde kurduğu sistem ve irade bu sınamada başarılı olacağımızın göstergesidir. Umarım bundan daha sonraki süreçte de Anayasa Mahkemesi son on yılda olduğu üzere hak eksenli yaklaşımını devam ettirir ve insanımızın temel hak ve özgürlüklerini müdafaa noktasında kıymetli bir teminat olmayı sürdürür.”
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.