amerikali
Üye
Anksiyete bozuklukları, toplumda on iki aylık prevalansının %18,1 olarak iddia edildiği en yaygın ruhsal bozukluk sınıfıdır [1]. Bunlar içinde toplumsal fobi olarak da tanımlanan toplumsal anksiyete bozukluğu (SAB), diğerlerinin nezareti altında kendinden dehşet ve kaçınmanın olduğu [2] performans ve toplumsal durumlarla ilgili dikkate paha bir korkuyu içeren bir durumdur. Ömür uzunluğu oranı %12 ve yıllık prevalansı nüfusun %7’sidir [3]. Bireyler toplumsal anksiyete bozukluğuna sahip olduğu durumlarda tasa duyabilir ve davranışları utanç ve aşağılanma ile sonuçlanabilir. Çok besbelli kaygıların bir kararı olarak, bireyler kişilerarası müsabakalardan kaçınır yahut bu durumlara önemli rahatsızlıkla katlanır [2]. Toplumsal anksiyete bozukluğu olan bireyler, başka insanların kendileri hakkında olumsuz bir değerlendirmeye sahip olduklarına dair temel bir kanıya sahiptir. Bu temel uyumsuz inanç niçiniyle, kalabalık bir yerde yemek yemek yahut yazmak, sohbet başlatmak yahut sürdürmek, partilere katılmak, flört etmek, yabancılarla tanışmak yahut otorite figürleriyle bağlantı kurmak üzere bir dizi toplumsal aktivasyonla etkileşimde bulunurken kimi zorluklar yaşarlar [4]. Bunun kararında günlük hayattaki fonksiyonellikleri olumsuz etkilenir ve toplumsal ortamdaki davranışları kısıtlanır. DSM-V’nin [5] yayınlanmasıyla bir arada SAB tarifinde birkaç değişiklik yapılmıştır. SAB’li bireylerin tipik olarak birden çok toplumsal endişeleri ve toplumsal bozuklukları vardır, lakin kimi bireyler sırf topluluk önünde konuşma yahut performans sergilemekten korkabilirler. SAD’de aşağılanma ve utanmanın yanı sıra toplumsal ortamda diğerleri tarafınca reddedilme üzere diğer sonuçlar da ortaya çıkar.
Epidemiyolojik araştırmalar, SAB’nin yaygın olarak depresyon, unsur berbata kullanması ve öbür anksiyete bozuklukları üzere öteki psikiyatrik bozukluklarla bir arada görüldüğünü göstermiştir [6,7].Ayrıca SAB’nin öbür biroldukça ruhsal bozukluğa nazaran daha erken başlaması [1] ve davranışsal ketleme üzere anksiyete risk faktörleri ile alakası [8] kıymetli bir ruhsal rahatsızlık olduğunu göstermektedir. Bu durum tedavi gerektirmektedir.
Toplumsal Anksiyete Bozukluğunun gelişmeninde ve Seyrinde Risk Faktörleri
Ailesel faktörler, şartlanma olayları, mizaç faktörü ve bilişsel faktörler dahil olmak üzere çeşitli risk faktörleri SAB’nin gelişimi ve seyri ile ilişkilendirilmiştir.
Ailesel Faktörler
Ailesel çalışmalar, SAB’li hastaların birinci derece akrabalarının, denetim deneklerinin akrabalarından üç kat daha fazla etkilendiğini göstermiştir [9,10]. 129 SAB hastasının birinci derece akrabalarını, görüşme ve aile hikayesi metodolojilerini uygulayarak değerlendirilmiştir. Bulguları, genel SAB hastalarının akrabalarının genel olmayan alt tipli hastalara bakılırsa üç kat daha fazla orana sahip olduğunu göstermiştir. Bu sonuçlara paralel olarak, SAB hastalarının akrabaları öbür anksiyete bozukluklarının ailelerine göre manalı derecede yüksek olduğu bulunmuitur. Öte yandan, Stein ve arkadaşları (1998), genel SAB’li 23 hastanın 106 birinci derece akrabasını direkt görüşme metodolojisi uygulayarak değerlendirmiştir. Bu çalışmada, denetim deneklerine kıyasla hasta akrabalarında genel SAB için risk oranı 9,7 iken, fakat genel olmayan SAB’de manalı bir fark bulunmamıştır [11]. Tüm bu çalışmalar SAB oluşumlarında ailesel art planı doğrulasa da, farklı kıymetlendirme formları üzere metodolojik farklılıklar niçiniyle risk oranlarındaki farklılıklar ortaya çıkabileceğini göstewrmektedir. Daha standart metodolojiler kullanan daha büyük çalışmalara gereksinim vardır.
Ebeveyn uygulamaları dikkate alındığında, daha yüksek ebeveyn reddi ve daha yüksek ebeveyn çok müdafaanın, çocuklarda SAB oranlarını arttırdığı gösterilmiştir. Ebeveynlerin psikopatolojisi olması durumunda, ebeveyn reddi ile gençlerde SAB oluşumu içindeki alaka daha fazla olarak bulunmuştur [12]. Ek olarak, Bruch (1989), tenkit ve reddedilme yaşayan çocukların, olumsuz değerlendirilme korkusu ve toplumsal incelemeden kaçınma yoluyla ileriki hayatlarında SAB’ye sahip olma olasılıklarının daha yüksek olduğunu göstermiştir [13].
Aile ortamı ayrıyeten ergenlerin algılarını etkileyebilir ve toplumsal korkuyu teşvik edebilir. Caster, Inderbitzen ve Hope (1999), daha yüksek seviyede toplumsal telaş bildiren ergenlerin, daha düşük toplumsal dert düzebir daha sahip ergenlere bakılırsa aile ortamlarında farklı algılara sahip olduklarını bulmuşlardır. birebir vakitte, daha yüksek toplumsal telaş yaşayan ergenlerin ebeveynleri, ailelerini, daha düşük toplumsal telaşa sahip ergenlerin ebeveynlerinden farklı olarak algılamamışlardır. Ayrıyeten, yüksek toplumsal anksiyete kümesi, düşük toplumsal anksiyete kümesine kıyasla, ebeveynlerini toplumsal olarak daha izole ve toplumsal olarak daha az etkin olarak algılamışlardır [14].
Şartlandırma Olayları
Travmatik toplumsal şartlanma tecrübeleri ve utangaçlığın SAB’nin oluşumunda bir risk faktörü olduğu gösterilmiştir [15]. Akranlar tarafınca reddedilme üzere yenidenlayıcı ve birikimli tecrübeler, toplumsal etkileşimlerde yahut dikkatli incelemelerde dehşetin gelişmesine niye olabilir [15]. Ayrıyeten, araştırmalar utangaç ergen ve utangaç yetişkinlerin akranlarıyla güzel olmayan tecrübeler yaşadıklarını [16] ve akranları tarafınca ihmal edilen çocukların daha yüksek SAB ve olumsuz değerlendirilme korkusu gösterdiklerini [17] göstermiştir. Sonuç olarak, akranlarla yaşanan hem ihmal birebir vakitte beğenilen olmayan tecrübeler, SAB’nin ortaya çıkmasında karşılıklı etkileşimli bir ilgiye sahip olabilir.
Mizaç Faktörleri
Bilinmeyene yönelik davranışsal inhibisyon (DI), limbik lobun kesimleri olan amigdala ve hipotalamustaki eşik reaktivitesindeki tonik farklılıklar niçiniyle yabancılığa, tehdide yahut zorluğa karşı davranışsal reaksiyonların oluştuğunu gösteren bir hipotezdir. Farklı yaşlardaki çocukların, yabancılığa karşı farklı fizyolojik yansıları vardır. Örneğin, çocuklarda 4 ile 5,5 yaşları içinde artan idrar 3-metoksi-4-hidroksi fenilglikol ve 5,5 ile 7,5 yaşları içinde başlangıçta sabah tükürük kortizolünde artış gözlenmiş ve bu olaylar limbik-hipotalamik uyarılma ile düzenlenmektedir [18]. Ayrıyeten, Calkins, Fox ve Marshall (1996), 9-10 aylık bebeklerde engellenmemiş ve engellenmiş davranışların fizyolojik ve davranışsal öncüllerini incelemiştir [19]. Bulguları, yüksek reaktif ve engellenmiş bebeklerde beyin aktivasyonunda frontal aktivasyon paterni ve asimetri olduğunu gösterdi. Bebeklerde ön aktivasyondaki farklılıkların, kısa anne ayrılığından daha sonra meşakkat gösterdiği daha evvel gösterilmiştir. Bu bilgilere paralel olarak, sol frontal bölgedeki hipoaktivasyon yetişkinlerde SAB ve depresyon gelişmenini artırmış ve bu bireylerin beyinlerinde de benzeri farklılıklar bulunmuştur [20]. Öte yandan, birkaç çalışma, çocuklarda meydana gelen DI’yı SAB gelişimi ile ilişkilendirmiştir. Örneğin, anne tarafınca bildirilen erken DI’nın, ergenlik devrinde hayat uzunluğu SAB oluşum mümkünlüğünü yaklaşık dört kat artırdığı gösterilmiştir [21]. Bir meta-analitik çalışmada, BI’nın yedi kattan daha yüksek SAB oluşumlarını ve SAB gelişmenindeki en büyük tek risk faktörlerini ilişkilendirdiği gösterilmiştir [22]. Bu sonuçlar, BI’nın çocuklarda, gençlerde ve yetişkinlerde SAB gelişimi ile bağlantısı olduğunu göstermektedir.
Epidemiyolojik araştırmalar, SAB’nin yaygın olarak depresyon, unsur berbata kullanması ve öbür anksiyete bozuklukları üzere öteki psikiyatrik bozukluklarla bir arada görüldüğünü göstermiştir [6,7].Ayrıca SAB’nin öbür biroldukça ruhsal bozukluğa nazaran daha erken başlaması [1] ve davranışsal ketleme üzere anksiyete risk faktörleri ile alakası [8] kıymetli bir ruhsal rahatsızlık olduğunu göstermektedir. Bu durum tedavi gerektirmektedir.
Toplumsal Anksiyete Bozukluğunun gelişmeninde ve Seyrinde Risk Faktörleri
Ailesel faktörler, şartlanma olayları, mizaç faktörü ve bilişsel faktörler dahil olmak üzere çeşitli risk faktörleri SAB’nin gelişimi ve seyri ile ilişkilendirilmiştir.
Ailesel Faktörler
Ailesel çalışmalar, SAB’li hastaların birinci derece akrabalarının, denetim deneklerinin akrabalarından üç kat daha fazla etkilendiğini göstermiştir [9,10]. 129 SAB hastasının birinci derece akrabalarını, görüşme ve aile hikayesi metodolojilerini uygulayarak değerlendirilmiştir. Bulguları, genel SAB hastalarının akrabalarının genel olmayan alt tipli hastalara bakılırsa üç kat daha fazla orana sahip olduğunu göstermiştir. Bu sonuçlara paralel olarak, SAB hastalarının akrabaları öbür anksiyete bozukluklarının ailelerine göre manalı derecede yüksek olduğu bulunmuitur. Öte yandan, Stein ve arkadaşları (1998), genel SAB’li 23 hastanın 106 birinci derece akrabasını direkt görüşme metodolojisi uygulayarak değerlendirmiştir. Bu çalışmada, denetim deneklerine kıyasla hasta akrabalarında genel SAB için risk oranı 9,7 iken, fakat genel olmayan SAB’de manalı bir fark bulunmamıştır [11]. Tüm bu çalışmalar SAB oluşumlarında ailesel art planı doğrulasa da, farklı kıymetlendirme formları üzere metodolojik farklılıklar niçiniyle risk oranlarındaki farklılıklar ortaya çıkabileceğini göstewrmektedir. Daha standart metodolojiler kullanan daha büyük çalışmalara gereksinim vardır.
Ebeveyn uygulamaları dikkate alındığında, daha yüksek ebeveyn reddi ve daha yüksek ebeveyn çok müdafaanın, çocuklarda SAB oranlarını arttırdığı gösterilmiştir. Ebeveynlerin psikopatolojisi olması durumunda, ebeveyn reddi ile gençlerde SAB oluşumu içindeki alaka daha fazla olarak bulunmuştur [12]. Ek olarak, Bruch (1989), tenkit ve reddedilme yaşayan çocukların, olumsuz değerlendirilme korkusu ve toplumsal incelemeden kaçınma yoluyla ileriki hayatlarında SAB’ye sahip olma olasılıklarının daha yüksek olduğunu göstermiştir [13].
Aile ortamı ayrıyeten ergenlerin algılarını etkileyebilir ve toplumsal korkuyu teşvik edebilir. Caster, Inderbitzen ve Hope (1999), daha yüksek seviyede toplumsal telaş bildiren ergenlerin, daha düşük toplumsal dert düzebir daha sahip ergenlere bakılırsa aile ortamlarında farklı algılara sahip olduklarını bulmuşlardır. birebir vakitte, daha yüksek toplumsal telaş yaşayan ergenlerin ebeveynleri, ailelerini, daha düşük toplumsal telaşa sahip ergenlerin ebeveynlerinden farklı olarak algılamamışlardır. Ayrıyeten, yüksek toplumsal anksiyete kümesi, düşük toplumsal anksiyete kümesine kıyasla, ebeveynlerini toplumsal olarak daha izole ve toplumsal olarak daha az etkin olarak algılamışlardır [14].
Şartlandırma Olayları
Travmatik toplumsal şartlanma tecrübeleri ve utangaçlığın SAB’nin oluşumunda bir risk faktörü olduğu gösterilmiştir [15]. Akranlar tarafınca reddedilme üzere yenidenlayıcı ve birikimli tecrübeler, toplumsal etkileşimlerde yahut dikkatli incelemelerde dehşetin gelişmesine niye olabilir [15]. Ayrıyeten, araştırmalar utangaç ergen ve utangaç yetişkinlerin akranlarıyla güzel olmayan tecrübeler yaşadıklarını [16] ve akranları tarafınca ihmal edilen çocukların daha yüksek SAB ve olumsuz değerlendirilme korkusu gösterdiklerini [17] göstermiştir. Sonuç olarak, akranlarla yaşanan hem ihmal birebir vakitte beğenilen olmayan tecrübeler, SAB’nin ortaya çıkmasında karşılıklı etkileşimli bir ilgiye sahip olabilir.
Mizaç Faktörleri
Bilinmeyene yönelik davranışsal inhibisyon (DI), limbik lobun kesimleri olan amigdala ve hipotalamustaki eşik reaktivitesindeki tonik farklılıklar niçiniyle yabancılığa, tehdide yahut zorluğa karşı davranışsal reaksiyonların oluştuğunu gösteren bir hipotezdir. Farklı yaşlardaki çocukların, yabancılığa karşı farklı fizyolojik yansıları vardır. Örneğin, çocuklarda 4 ile 5,5 yaşları içinde artan idrar 3-metoksi-4-hidroksi fenilglikol ve 5,5 ile 7,5 yaşları içinde başlangıçta sabah tükürük kortizolünde artış gözlenmiş ve bu olaylar limbik-hipotalamik uyarılma ile düzenlenmektedir [18]. Ayrıyeten, Calkins, Fox ve Marshall (1996), 9-10 aylık bebeklerde engellenmemiş ve engellenmiş davranışların fizyolojik ve davranışsal öncüllerini incelemiştir [19]. Bulguları, yüksek reaktif ve engellenmiş bebeklerde beyin aktivasyonunda frontal aktivasyon paterni ve asimetri olduğunu gösterdi. Bebeklerde ön aktivasyondaki farklılıkların, kısa anne ayrılığından daha sonra meşakkat gösterdiği daha evvel gösterilmiştir. Bu bilgilere paralel olarak, sol frontal bölgedeki hipoaktivasyon yetişkinlerde SAB ve depresyon gelişmenini artırmış ve bu bireylerin beyinlerinde de benzeri farklılıklar bulunmuştur [20]. Öte yandan, birkaç çalışma, çocuklarda meydana gelen DI’yı SAB gelişimi ile ilişkilendirmiştir. Örneğin, anne tarafınca bildirilen erken DI’nın, ergenlik devrinde hayat uzunluğu SAB oluşum mümkünlüğünü yaklaşık dört kat artırdığı gösterilmiştir [21]. Bir meta-analitik çalışmada, BI’nın yedi kattan daha yüksek SAB oluşumlarını ve SAB gelişmenindeki en büyük tek risk faktörlerini ilişkilendirdiği gösterilmiştir [22]. Bu sonuçlar, BI’nın çocuklarda, gençlerde ve yetişkinlerde SAB gelişimi ile bağlantısı olduğunu göstermektedir.