AYM: Öğretmeninin toplumsal medya paylaşımına verilen ceza hukuksuz
İşte o Karar:
TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ANAYASA MAHKEMESİ
İKİNCİ KISIM
KARAR
HÜSEYİN ÖMER VOLKAN ÇİÇEK BAŞVURUSU
(Başvuru Numarası: 2017/39464)
Karar Tarihi: 23/2/2022
R.G. Tarih ve Sayı: 27/4/2022-31822
İKİNCİ KISIM
KARAR
Lider
:
Kadir ÖZKAYA
Üyeler
:
Engin YILDIRIM
M. Emin KUZ
Rıdvan GÜLEÇ
Basri BAĞCI
Raportör
:
Mustafa İlhan ÖZTÜRK
Müracaatçı
:
Hüseyin Ömer Volkan ÇİÇEK
Vekili
:
Av. Dilek ATAK
I. MÜRACAATIN KONUSU
1. Müracaat, öğretmen olan müracaatçının toplumsal medya hesabı üzerinden yapmış olduğu paylaşım niçiniyle kınama cezası ile cezalandırılmasının tabir özgürlüğünü ihlal ettiği argümanına ilişkindir.
II. MÜRACAAT SÜRECİ
2. Müracaat 6/12/2017 tarihinde yapılmıştır.
3. Müracaat, müracaat formu ve eklerinin idari taraftan yapılan ön incelemesinden daha sonra Kurula sunulmuştur.
4. Komitece müracaatın kabul edilebilirlik incelemesinin Kısım tarafınca yapılmasına karar verilmiştir.
5. Kısım Lideri tarafınca müracaatın kabul edilebilirlik ve temel incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.
6. Müracaat evraklarının bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık, görüşünü bildirmiştir.
7. Müracaatçı, Bakanlığın görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.
III. OLAY VE OLGULAR
8. Müracaat formu ve eklerinde tabir edildiği biçimiyle ilgili olaylar özetle şöylekidir:
9. 1974 doğumlu olan müracaatçı paylaşımı yaptığı tarihte Adana’da bir lisede vücut eğitimi öğretmeni olarak bakılırsav yapmaktadır. Müracaatçı ayrıyeten Türk Eğitim Sendikası (Sendika) Adana 2 No.lu Şube İdare Heyeti üyesi ve şube sekreteridir.
10. Müracaatçının sekreterliğini yaptığı Sendikaya kayıtlı olan bir kamu bakılırsavlisi, ikamet ettiği lojmanı kendisine tanınan yasal süreyi aşarak tahliye etmesi niçiniyle Vilayet Disiplin Konseyine sevk edilmiş; müracaatçı da Sendika temsilcisi sıfatıyla Konseyin anılan toplantısına katılmıştır. Toplantı bitmiş oldukten daha sonra müracaatçı, şahsî Facebook hesabından bir paylaşımda bulunmuştur. Müracaatçının anılan paylaşımı şöyledir:
“İl Disiplin Heyeti toplantısında bulunan Vali Yardımcısı, Adana Vilayet Ulusal Eğitim Müdürü [T.A.] ve iki kurum müdürü, [S.] İlçe Müdürlüğünde [M.] isimli hizmetlinin lojmandan geç çıkması niçiniyle aldığı kınama cezasının verilmesi tarafında görüş bildirdiler. Aziz Milletimizin nasıl yönetildiğini görün, bilin ve takdiri siz verin diye bir vilayet müdürünün işçisini harcanması değil sahip çıkması gerektiğini anlattık.”
11. Yapmış olduğu paylaşım ve öteki argümanlar niçiniyle müracaatçı hakkında disiplin soruşturması açılmıştır. Soruşturma kararında anılan paylaşım niçiniyle 14/7/1965 tarihindeki ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. hususunun (B) bendinin (a) alt bendi uyarınca rastgele bir açıklamaya yer vermeden kınama, bir siyasi partiyi tenkit mahiyetindeki diğer paylaşımları istikametinden tıpkı unsurun (B) bendinin (d) alt bendi uyarınca kınama, bir gazete haberi ve imtihan istatistikleri üzerine yapmış olduğu yorum niçiniyle birebir unsurun (A) bendinin (e) alt bendi uyarınca uyarma cezasıyla tevhiden birebir hususun (B) bendinin (d) alt bendi uyarınca kınama cezasıyla tecziyesinin teklifi üzerine müracaatçının kınama cezası ile cezalandırılmasına karar verilmiştir.
12. Müracaatçı kelam konusu idari sürecin iptali istemiyle yönetim mahkemesinde dava açmıştır. Adana 3. Yönetim Mahkemesi (Mahkeme) 26/5/2016 tarihinde, idari süreçte mevzuata ve ötürüsıyla hukuka karşıtlık bulunmadığı kararına ulaşarak davanın reddine karar vermiştir. Mahkeme sonucunda sadece müracaatçının Facebook hesabından yapmış olduğu anılan paylaşıma (bkz. § 10) ait değerlendirmede bulunulmuştur. sonucun öne sürülen nedeninin ilgili kısmı şu biçimdedir:
“Yapılan incelemede davacının kamu nazaranvlisi sıfatıyla katılmış olduğu bir vilayet disiplin konseyi toplantısına ait ayrıntıları toplumsal medya hesabı üzerinden paylaştığı görülmekle davacıya isnat edilen fiilin sübuta erdiği anlaşılmıştır. Bu durumda, davacının soruşturmaya mevzu öteki paylaşımlarının gazete haberlerini paylaşma niteliğinde olduğu ve bunun söz özgürlüğü kapsamında kalıp kalmayacağı tartışmalı olmakla birlikte üstte açıklanan davacının kamu bakılırsavlisi sıfatıyla katılmış olduğu bir vilayet disiplin konseyi toplantısına ait ayrıntıları toplumsal medya hesabı üzerinden paylaşması ve tenkit boyutunu aşacak biçimde Vilayet Ulusal Eğitim Müdürü hakkında “bir çalışanı harcadığı’ biçiminde sözler kullanımı fiili tarafından kınama cezasının verilmesinde hukuka terslik bulunmadığı kararına varılmıştır.”
13. Müracaatçının itirazı üzerine belgeyi inceleyen Konya Bölge Yönetim Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesi (Daire) 15/3/2017 tarihinde sonucun onanmasına oyoldukçaluğu ile karar vermiştir. Muhalif üye, kelam konusu paylaşımlarda geçen sözlerin tabir ve örgütlenme özgürlükleri kapsamında kaldığını belirterek çoğunluk görüşüne katılmamıştır. Müracaatçının karar düzeltme talebi ise birebir Daire tarafınca 24/10/2017 tarihinde oyoldukçaluğu ile reddedilmiştir.
14. Son karar müracaatçıya 17/11/2017 tarihinde bildirim edilmiştir.
15. Müracaatçı 6/12/2017 tarihinde ferdî müracaatta bulunmuştur.
IV. İLGİLİ HUKUK
A. Ulusal Hukuk
16. 657 sayılı Kanun’un “Tarafsızlık ve devlete bağlılık” kenar başlıklı 7. hususu şu biçimdedir:
“Devlet memurları siyasi partiye üye olamazlar, rastgele bir siyasi parti, kişi yahut zümrenin faydasını yahut ziyanını amaç tutan bir davranışta bulunamazlar; nazaranvlerini yerine getirirlerken lisan, ırk, cinsiyet, siyasi niyet, felsefi inanç, din ve mezhep üzere ayırım yapamazlar; hiç bir biçimde siyasi ve ideolojik emelli beyanda ve aksiyonda bulunamazlar ve bu hareketlere katılamazlar.
Devlet memurları her durumda Devletin menfaatlerini korumak mecburiyetindedirler. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına ve kanunlarına alışılmamış olan, memleketin bağımsızlığını ve bütünlüğünü bozan Türkiye Cumhuriyetinin güvenliğini tehlikeye düşüren rastgele bir faaliyette bulunamazlar. Birebir nitelikte faaliyet gösteren rastgele bir harekete, kümeleşmeye, teşekküle yahut derneğe katılamazlar, bunlara yardım edemezler.”
17. 657 sayılı Kanun’un “Disiplin cezalarının çeşitleri ile ceza uygulanacak fiil ve haller” kenar başlıklı 125. unsurunun ilgili kısmı şöylekidir:
“Devlet memurlarına verilecek disiplin cezaları ile her bir disiplin cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:
…
B – Kınama : Memura, misyonunda ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir.
Kınama cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:
…
d) Hizmet haricinde Devlet memurunun prestij ve itimat hissini sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,
…”
18. Öbür ulusal hukuk için bkz. Gülistan Atasoy ve başkaları, B. No: 2017/15845, 21/1/2021, §§ 26-30; Yasin Agin ve öbürleri [GK], B. No: 2017/32534, 21/1/2021, §§ 19-25.
B. Milletlerarası Hukuk
19. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) devletin kamu hizmetinde çalışan memurları tarafından sadakat yükümlülüğü öngörmesinin, ayrıyeten onlara ödev ve sorumluluklar yüklemesinin memurların statüleri gereği yasal bir durum olduğunu belirtmiştir. Lakin kamu bakılırsavlilerinin de birey olduğunu, siyasi görüş sahibi olma, ülke sıkıntılarıyla ilgilenme, tercih yapma üzere toplumsal istikametlerinin bulunduğunu ve bu doğrultuda Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin 10. ve 11. unsurlarından yararlandıklarının kuşkudan uzak olduğunu da tabir etmiştir. birebir vakitte memurun bulunduğu pozisyon ve bakılırsav yaptığı alanla ilgili olarak ödev ve sorumluluk derecesinin belirlenmesinde ulusal makamların bir takdir marjı olduğunu da eklemiştir (İsmail Sezer/Türkiye, B. No: 36807/07, 24/3/2015, §§ 52-54; Vogt/Almanya [BD], B. No: 17851/91, 26/9/1995, §§ 51-53; Ahmed ve diğerleri/Birleşik Krallık, B. No: 22954/93, 2/9/1998, §§ 53, 54; Otto/Almanya (k.k.), B. No: 27574/02, 24/11/2005).
20. AİHM, kamu nazaranvlilerine verilen disiplin cezalarıyla güdülen legal maksadın gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği tarafından sırf cezanın bir kuralla öngörülmüş olmasını kâfi bulmamakta; somut bir değerlendirmenin varlığını aramaktadır. Bu bağlamda kamu bakılırsavlilerinin cezalandırılan hareketlerinin kamu hizmetlerinin sürekliliğini ya da gereği üzere yerine getirilmesini etkilemek yahut nazaranv yapılan devlet kurumunun prestijini zedelemek üzere cezayı gerekli kılan sonuçlara sebep olduğunun açıkça gösterilmesi gerektiğini belirtmektedir (Kula/Türkiye, B. No: 20233/06, 19/6/2018, §§ 48, 49).
V. İNCELEME VE MÜNASEBET
21. Anayasa Mahkemesinin 23/2/2022 tarihinde yapmış olduğu görüşmede müracaat incelenip gereği düşünüldü:
A. Müracaatçının Savları ve Bakanlık Görüşü
22. Müracaatçı, sendikal bir faaliyet gereği katıldığı Vilayet Disiplin Şurası toplantısında yaşananları Sendika üyelerini bilgilendirmek gayesiyle paylaştığını söz etmiştir. Müracaatçı; mevzuata göre lojmandan çıkmayan bir kamu çalışanının evvel uyarılması gerektiğini, sonrasındasında kolluk marifetiyle tahliye edilmesinin gerekeceğini söz ederek M. isimli hizmetli hakkında verilen disiplin cezasının hukuka ters olduğunu ileri sürmüştür. Müracaatçı, paylaşımında hukuka terslik bulunmadığını beyan ederek sendikal faaliyeti niçiniyle kendisine disiplin cezası verilmesinin sendika hakkı ile tabir özgürlüğünü ihlal ettiğini tez etmiştir.
23. Bakanlık görüşünde; kamu vazifelisi olan müracaatçının yaptığı paylaşımla Disiplin Konseyinde gerçekleşen tartışmaları kamuya açtığı ve verdiği oy niçiniyle Vilayet Ulusal Eğitim Müdürü hakkında tenkit hudutlarını aşan sözler kullandığı belirtilmiştir. Bakanlık, paylaşımın içeriği dikkate alındığında yapılan müdahalenin toplumsal bir gereksinimi karşılayan orantılı ve gerekli bir müdahale olduğu, yapılan hareketin beraberinde öteki bireylerin de haklarına yönelik bir müdahale halini aldığı ve bu sebeplerle de müracaatın açıkça destekten mahrum olduğu değerlendirmesinde bulunmuştur.
B. Kıymetlendirme
24. Anayasa Mahkemesi, olayların müracaatçı tarafınca yapılan tüzel nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların tüzel tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Müracaatçının argümanlarının tabir özgürlüğü kapsamında incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir.
25. Anayasa’nın “Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti” kenar başlıklı 26. hususunun ilgili kısmı şöylekidir:
“Herkes, niyet ve kanaatlerini kelam, yazı, fotoğraf yahut öteki yollarla tek başına yahut toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber yahut fikir almak ya da vermek özgürlüğünü de kapsar… .
…
Kanıyı açıklama ve yayma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak hal, koşul ve yollar kanunla düzenlenir.”
1. Kabul Edilebilirlik İstikametinden
26. Açıkça destekten mahrum olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek öbür bir niye de bulunmadığı anlaşılan kanıyı açıklama ve yayma özgürlüğünün ihlal edildiğine ait savın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.
2. Temel İstikametinden
a. Müdahalenin Varlığı
27. Müracaatçının toplumsal paylaşım sitesi üzerinden yapmış olduğu paylaşım niçiniyle kınama cezası ile cezalandırılmasının, kanıyı açıklama ve yayma özgürlüğüne yönelik bir müdahale olduğu kabul edilmelidir.
b. Müdahalenin İhlal Oluşturup Oluşturmadığı
28. Üstte anılan müdahale, Anayasa’nın 13. unsurunda belirtilen şartlara uygun olmadığı surece Anayasa’nın 26. hususunun ihlalini teşkil edecektir. Anayasa’nın 13. unsurunun ilgili kısmı şu biçimdedir:
“Temel hak ve hürriyetler, … sırf Anayasanın ilgili hususlarında belirtilen sebeplere bağlı olarak ve fakat kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, … demokratik toplum sisteminin … gereklerine ve ölçülülük unsuruna karşıt olamaz.”
29. Bu sebeple müdahalenin Anayasa’nın 13. unsurunda öngörülen ve somut müracaata uygun düşen, kanunlar tarafınca öngörülme, Anayasa’nın ilgili hususunda belirtilen niçinlere dayanma ve demokratik toplum nizamının gereklerine uygunluk şartlarını sağlayıp sağlamadığının belirlenmesi gerekir.
i. Yasallık
30. 657 sayılı Kanun’un 125. hususunun (B) bendinin (d) alt bendine göre yasallık ölçütünü karşıladığı kararına varılmıştır.
ii. Legal Emel
31. Somut hadisede ceza uygulanmasının maksadı kamu vazifelisi olan müracaatçının kamu nazaranvlisi statüsünden doğan yükümlülüklere uymasını sağlamaktır. Bu emel da geniş manada kamu tertibinin korunması yasal gayesi kapsamında yer alır. ötürüsıyla müracaatçının kınama disiplin cezasıyla cezalandırılmasına ait sonucun Anayasa’nın 26. hususunun ikinci fıkrasında yer alan sebeplerden kamu nizamının korunmasına yönelik tedbirlerin bir kesimi olduğu ve legal bir hedef taşıdığı kararına varılmıştır.
iii. Demokratik Toplum Sisteminin Gereklerine Uygunluk
(1) Genel Unsurlar
(a) Demokratik Toplumda Tabir Özgürlüğünün Değeri
32. Söz özgürlüğü kişinin haber ve bilgilere, diğerlerinin fikirlerine serbestçe ulaşabilmesi, niyet ve kanaatlerinden dolayı kınanmaması, bunları tek başına yahut diğerleriyle bir arada çeşitli yollarla serbestçe söz edebilmesi, anlatabilmesi, savunabilmesi, diğerlerine aktarabilmesi ve yayabilmesi manasına gelir. Anayasa Mahkemesi söz özgürlüğünün demokrasinin işleyişi için yaşamsal kıymette olduğunu daha evvel bir epey sonucunda açıklamıştır (Bekir Coşkun [GK], B. No: 2014/12151, 4/6/2015, §§ 33-35; Mehmet Ali Aydın [GK], B. No: 2013/9343, 4/6/2015, §§ 42, 43; Tansel Çölaşan, B. No: 2014/6128, 7/7/2015, §§ 35-38).
(b) Demokratik Toplum Nizamının Gereklerine Uygunluk
33. Söz özgürlüğüne yönelik bir müdahalenin demokratik toplum tertibinin gereklerine uygun kabul edilebilmesi için zarurî bir toplumsal muhtaçlığı karşılaması ve orantılı olması gerekir (Bekir Coşkun, §§ 53-55; Mehmet Ali Aydın, §§ 70-72; AYM, E.2007/4, K.2007/81, 18/10/2007). Derece mahkemeleri, bireylerin fikirlerini tabir özgürlüğü yoluyla tabir etme hakları ile Anayasa’nın 26. unsurunun ikinci fıkrasında belirtilen yasal emeller içinde adil bir istikrar sağlamalıdır (Bekir Coşkun, §§ 44, 47, 48; Hakan Yiğit, B. No: 2015/3378, 5/7/2017, §§ 58, 61, 66). Derece mahkemeleri kelam konusu dengelemeyi yaparken ve tabir özgürlüğüne yapılan müdahalenin zarurî bir toplumsal gereksinimi karşılayıp karşılamadığını değerlendirirken belli bir takdir yetkisine sahiptir (Kemal Kılıçdaroğlu, B. No: 2014/1577, 25/10/2017, § 57).
(c) Kamu bakılırsavlisi Statüsü
34. Anayasa Mahkemesi, kamu vazifelisi olmanın sağladığı birtakım ayrıcalıklar ve avantajların yanında kimi külfet ve sorumluluklara katlanmayı ve öteki bireylerin tabi olmadığı sınırlamalara tabi olmayı da gerektirdiğini belirtmiştir. Kişinin kamu vazifesine kendi isteği ile girmekle bu statünün gerektirdiği ayrıcalıklardan yararlanmayı ve külfetlere katlanmayı kabul etmiş sayıldığını, kamu hizmetinin kendine has özelliklerinin bu avantaj ve sınırlamaları mecburî kıldığını söz etmiştir (İhsan Asutay, B. No: 2012/606, 20/2/2014, § 38).
(d) Kamu bakılırsavlilerinin Söz Özgürlüğü
35. Devletin kamu hizmetinde çalışan memurlarına bir bağlılık vazifesi getirmesi, ödev ve sorumluluklar yüklemesi memurların statüleri gereği legal kabul edilebilir bir durumdur. Ancak devlet memurlarının da birer birey olduğu, siyasi görüş sahibi olma, ülke sıkıntılarıyla ilgilenme, tercih yapma üzere toplumsal taraflara sahip olma haklarının bulunduğu kuşkudan uzaktır (Hasan Güngör, B. No: 2013/6152, 24/2/2016, § 49; Ömer Yalçın, B. No: 2017/30798, 29/9/2020, § 27; Zeki Çınar, B. No: 2016/3585, 12/6/2019, §§ 34, 35).
36. birebir vakitte devlet memurları kelam konusu olduğunda görüşlerin istikrarlı ve siyaseten yansız olarak açıklanıp açıklanmadığı, şahsi tutumlar sergilenip sergilenmediği ve tarafsızlıklarının teminat altında olup olmadığı tabir özgürlüğü incelemesinde değerlendirmeye alınır. Bu bağlamda memurun bulunduğu pozisyon, nazaranv yaptığı alanla ilgili olarak ödev ve sorumluluk derecesini belirlemede ulusal makamların bir takdir marjı vardır (Hasan Güngör, § 48; Ömer Yalçın, § 26).
(2) Unsurların Olaya Uygulanması
37. Somut hadisede bir toplumsal medya sitesinde yaptığı paylaşım niçiniyle disiplin soruşturması geçiren müracaatçının hakkında uygulanan disiplin cezasının demokratik toplum nizamının gereklerine uygun olup olmadığı değerlendirilmelidir. Bu kıymetlendirme için ise müracaatçının Vilayet Disiplin Heyeti toplantısında yaşananları kamuoyu ile paylaşması biçimindeki hareketi ile paylaşımın içeriği ele alınacaktır.
38. Sendika yöneticisi ve sekreteri olan müracaatçı, Sendikaya üye bir kamu işçisine ait yapılan Disiplin Konseyi toplantısına Sendika temsilcisi olarak katılmıştır. Müracaatçı, toplantı daha sonrasında yaptığı paylaşımla Vilayet Ulusal Eğitim Müdürü’nün kamu çalışanının ceza alması istikametindeki tutumunu gaye almıştır.
39. Kamu kurumları tarafınca yapılan birtakım toplantıların ve alınan kararların niteliği gereği bâtın tutulması anlaşılabilir. tıpkı vakitte somut olayda Vilayet Disiplin Şurası tarafınca alınan sonucun kapalı olduğu ya da saklı kalması gerektiğine dair bir mevzuat kararı ya da teamül bulunduğu sav edilmiş değildir. Vilayet Ulusal Eğitim Disiplin Heyetinin ne biçimde ve kimlerin iştirakiyle oluştuğu, çalışma adap ve temelleri Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği ile belirlenmiştir. Somut hadisede müracaatçının Disiplin Şurası üyelerinin altına imza atarak alenileştirdikleri görüşlerini, şahsi kimi değerlendirmelerle kamuoyuna aktardığı görülmektedir. Bu niçinle müracaatçının kapalı kalması gereken birtakım ayrıntıları alenileştirdiği de söylenemeyecektir.
40. Müracaatçı paylaşımında, Vilayet Ulusal Eğitim Müdürü’nü bir çalışanın disiplin cezası alması istikametinde karar vermesi niçiniyle gaye alarak “personelini harcanması değil sahip çıkması gerektiği” formunda bir tabir kullanmıştır. Müracaatçı, lojmandan çıkmayan bir kamu çalışanının evvel uyarılıp ondan sonrasında kolluk marifetiyle tahliye edilmesi gerekirken hukuka karşıt biçimde disiplin cezasıyla cezalandırılması niçiniyle bu ifadeyi kullandığını beyan etmiştir. Müracaatçı; Sendika üyesi olan işçinin haksızlığa uğradığını, işçinin amiri olan Vilayet Ulusal Eğitim Müdürü’nün işçisine sahip çıkması gerektiğini düşünmekte ve Sendika yöneticisi olarak haklarını savunmaya çalışmaktadır. Müracaatçının Şura üyelerinin karara yansımayan, görüşmede lisana getirdikleri görüş ve kanılara dair rastgele bir paylaşımı da olmamıştır.
41. Kamu nazaranvlilerinin sahip oldukları statüden kaynaklanan kimi sınırlamalara tabi olmaları tabir özgürlüğü üzere temel bir özgürlüğü kamu vazifelisi olma ismine peşinen feda etmeleri gerektiği manasına gelmemelidir. Bu niçinle bir kamu nazaranvlisi istikrarlı olmak, yürüttüğü kamu nazaranvi bakımından tarafsızlığına gölge düşürmemek ve vazifesini aksatmamak kaydıyla söz özgürlüğünü kullanarak tenkitte bulunabilir. Somut olayda da müracaatçının toplumsal medya hesabından paylaştığı tabirlerin kamu vazifelisi statüsünden kaynaklanan ödev ve sorumluluklarına muhalif ve tarafsızlığına gölge düşürecek nitelikte olmadığı, yöneticisi olduğu Sendikanın bir üyesi ile ilgili olarak gerçekleştirilen toplantıya ait görüşlerini yansıtan, söz özgürlüğü muhafazasından yararlanması gereken sözler olduğu kanaatine varılmıştır.
42. Üstteki değerlendirmeler gözönünde bulundurulduğunda yönetim ve mahkeme kararlarında, kamu vazifelisi olan müracaatçının tabir özgürlüğü ile ödev ve sorumlulukları içinde adil bir istikrar kurulmadığı, müdahaleyi oluşturan disiplin cezasının mecburî bir toplumsal gereksinimi karşılamadığı değerlendirilmiştir.
43. Açıklanan münasebetlerle müracaatçının Anayasa’nın 26. unsurunda garanti altına alınan tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.
3. 6216 Sayılı Kanun’un 50. Hususu Tarafından
44. Müracaatta tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için bir daha yargılama yapılmasında tüzel fayda bulunmaktadır. Bu kapsamda sonucun gönderildiğiyargı mercilerince yapılması gereken iş bir daha yargılama süreçlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal kararına ulaştıran niçinleri gideren, ihlal sonucunda belirtilen prensiplere uygun yeni bir karar vermektir (30/3/2011 tarihindeki ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Yordamları Hakkında Kanun’un 50. unsurunun (2) numaralı fıkrasında düzenlenen kişisel müracaata mahsus bir daha yargılama kurumunun özelliklerine ait kapsamlı açıklamalar için bkz. Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve öbürleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).
VI. KARAR
Açıklanan münasebetlerle;
A. Tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine ait tezin KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
B. Anayasa’nın 26. unsurunda garanti altına alınan tabir özgürlüğünün İHLAL EDİLDİĞİNE,
C. sonucun bir meselain söz özgürlüğünün ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için bir daha yargılama yapılmak üzere Adana 3. Yönetim Mahkemesine (E.2015/818, K.2016/747) GÖNDERİLMESİNE,
D. 257,50 TL harç ve 4.500 TL vekalet fiyatından oluşan toplam 4.757,50 TL yargılama sarfiyatının müracaatçıya ÖDENMESİNE,
E. Ödemenin, sonucun bildirisini takiben müracaatçının Hazine ve Maliye Bakanlığına müracaat tarihinden itibaren dört ay ortasında yapılmasına, ödemede gecikme olması halinde bu müddetin bitmiş olduği tarihten ödeme tarihine kadar geçen mühlet için yasal FAİZ UYGULANMASINA,
F. sonucun bir meselain Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 23/2/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
İşte o Karar:
TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ANAYASA MAHKEMESİ
İKİNCİ KISIM
KARAR
HÜSEYİN ÖMER VOLKAN ÇİÇEK BAŞVURUSU
(Başvuru Numarası: 2017/39464)
Karar Tarihi: 23/2/2022
R.G. Tarih ve Sayı: 27/4/2022-31822
İKİNCİ KISIM
KARAR
Lider
:
Kadir ÖZKAYA
Üyeler
:
Engin YILDIRIM
M. Emin KUZ
Rıdvan GÜLEÇ
Basri BAĞCI
Raportör
:
Mustafa İlhan ÖZTÜRK
Müracaatçı
:
Hüseyin Ömer Volkan ÇİÇEK
Vekili
:
Av. Dilek ATAK
I. MÜRACAATIN KONUSU
1. Müracaat, öğretmen olan müracaatçının toplumsal medya hesabı üzerinden yapmış olduğu paylaşım niçiniyle kınama cezası ile cezalandırılmasının tabir özgürlüğünü ihlal ettiği argümanına ilişkindir.
II. MÜRACAAT SÜRECİ
2. Müracaat 6/12/2017 tarihinde yapılmıştır.
3. Müracaat, müracaat formu ve eklerinin idari taraftan yapılan ön incelemesinden daha sonra Kurula sunulmuştur.
4. Komitece müracaatın kabul edilebilirlik incelemesinin Kısım tarafınca yapılmasına karar verilmiştir.
5. Kısım Lideri tarafınca müracaatın kabul edilebilirlik ve temel incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.
6. Müracaat evraklarının bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık, görüşünü bildirmiştir.
7. Müracaatçı, Bakanlığın görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.
III. OLAY VE OLGULAR
8. Müracaat formu ve eklerinde tabir edildiği biçimiyle ilgili olaylar özetle şöylekidir:
9. 1974 doğumlu olan müracaatçı paylaşımı yaptığı tarihte Adana’da bir lisede vücut eğitimi öğretmeni olarak bakılırsav yapmaktadır. Müracaatçı ayrıyeten Türk Eğitim Sendikası (Sendika) Adana 2 No.lu Şube İdare Heyeti üyesi ve şube sekreteridir.
10. Müracaatçının sekreterliğini yaptığı Sendikaya kayıtlı olan bir kamu bakılırsavlisi, ikamet ettiği lojmanı kendisine tanınan yasal süreyi aşarak tahliye etmesi niçiniyle Vilayet Disiplin Konseyine sevk edilmiş; müracaatçı da Sendika temsilcisi sıfatıyla Konseyin anılan toplantısına katılmıştır. Toplantı bitmiş oldukten daha sonra müracaatçı, şahsî Facebook hesabından bir paylaşımda bulunmuştur. Müracaatçının anılan paylaşımı şöyledir:
“İl Disiplin Heyeti toplantısında bulunan Vali Yardımcısı, Adana Vilayet Ulusal Eğitim Müdürü [T.A.] ve iki kurum müdürü, [S.] İlçe Müdürlüğünde [M.] isimli hizmetlinin lojmandan geç çıkması niçiniyle aldığı kınama cezasının verilmesi tarafında görüş bildirdiler. Aziz Milletimizin nasıl yönetildiğini görün, bilin ve takdiri siz verin diye bir vilayet müdürünün işçisini harcanması değil sahip çıkması gerektiğini anlattık.”
11. Yapmış olduğu paylaşım ve öteki argümanlar niçiniyle müracaatçı hakkında disiplin soruşturması açılmıştır. Soruşturma kararında anılan paylaşım niçiniyle 14/7/1965 tarihindeki ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. hususunun (B) bendinin (a) alt bendi uyarınca rastgele bir açıklamaya yer vermeden kınama, bir siyasi partiyi tenkit mahiyetindeki diğer paylaşımları istikametinden tıpkı unsurun (B) bendinin (d) alt bendi uyarınca kınama, bir gazete haberi ve imtihan istatistikleri üzerine yapmış olduğu yorum niçiniyle birebir unsurun (A) bendinin (e) alt bendi uyarınca uyarma cezasıyla tevhiden birebir hususun (B) bendinin (d) alt bendi uyarınca kınama cezasıyla tecziyesinin teklifi üzerine müracaatçının kınama cezası ile cezalandırılmasına karar verilmiştir.
12. Müracaatçı kelam konusu idari sürecin iptali istemiyle yönetim mahkemesinde dava açmıştır. Adana 3. Yönetim Mahkemesi (Mahkeme) 26/5/2016 tarihinde, idari süreçte mevzuata ve ötürüsıyla hukuka karşıtlık bulunmadığı kararına ulaşarak davanın reddine karar vermiştir. Mahkeme sonucunda sadece müracaatçının Facebook hesabından yapmış olduğu anılan paylaşıma (bkz. § 10) ait değerlendirmede bulunulmuştur. sonucun öne sürülen nedeninin ilgili kısmı şu biçimdedir:
“Yapılan incelemede davacının kamu nazaranvlisi sıfatıyla katılmış olduğu bir vilayet disiplin konseyi toplantısına ait ayrıntıları toplumsal medya hesabı üzerinden paylaştığı görülmekle davacıya isnat edilen fiilin sübuta erdiği anlaşılmıştır. Bu durumda, davacının soruşturmaya mevzu öteki paylaşımlarının gazete haberlerini paylaşma niteliğinde olduğu ve bunun söz özgürlüğü kapsamında kalıp kalmayacağı tartışmalı olmakla birlikte üstte açıklanan davacının kamu bakılırsavlisi sıfatıyla katılmış olduğu bir vilayet disiplin konseyi toplantısına ait ayrıntıları toplumsal medya hesabı üzerinden paylaşması ve tenkit boyutunu aşacak biçimde Vilayet Ulusal Eğitim Müdürü hakkında “bir çalışanı harcadığı’ biçiminde sözler kullanımı fiili tarafından kınama cezasının verilmesinde hukuka terslik bulunmadığı kararına varılmıştır.”
13. Müracaatçının itirazı üzerine belgeyi inceleyen Konya Bölge Yönetim Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesi (Daire) 15/3/2017 tarihinde sonucun onanmasına oyoldukçaluğu ile karar vermiştir. Muhalif üye, kelam konusu paylaşımlarda geçen sözlerin tabir ve örgütlenme özgürlükleri kapsamında kaldığını belirterek çoğunluk görüşüne katılmamıştır. Müracaatçının karar düzeltme talebi ise birebir Daire tarafınca 24/10/2017 tarihinde oyoldukçaluğu ile reddedilmiştir.
14. Son karar müracaatçıya 17/11/2017 tarihinde bildirim edilmiştir.
15. Müracaatçı 6/12/2017 tarihinde ferdî müracaatta bulunmuştur.
IV. İLGİLİ HUKUK
A. Ulusal Hukuk
16. 657 sayılı Kanun’un “Tarafsızlık ve devlete bağlılık” kenar başlıklı 7. hususu şu biçimdedir:
“Devlet memurları siyasi partiye üye olamazlar, rastgele bir siyasi parti, kişi yahut zümrenin faydasını yahut ziyanını amaç tutan bir davranışta bulunamazlar; nazaranvlerini yerine getirirlerken lisan, ırk, cinsiyet, siyasi niyet, felsefi inanç, din ve mezhep üzere ayırım yapamazlar; hiç bir biçimde siyasi ve ideolojik emelli beyanda ve aksiyonda bulunamazlar ve bu hareketlere katılamazlar.
Devlet memurları her durumda Devletin menfaatlerini korumak mecburiyetindedirler. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına ve kanunlarına alışılmamış olan, memleketin bağımsızlığını ve bütünlüğünü bozan Türkiye Cumhuriyetinin güvenliğini tehlikeye düşüren rastgele bir faaliyette bulunamazlar. Birebir nitelikte faaliyet gösteren rastgele bir harekete, kümeleşmeye, teşekküle yahut derneğe katılamazlar, bunlara yardım edemezler.”
17. 657 sayılı Kanun’un “Disiplin cezalarının çeşitleri ile ceza uygulanacak fiil ve haller” kenar başlıklı 125. unsurunun ilgili kısmı şöylekidir:
“Devlet memurlarına verilecek disiplin cezaları ile her bir disiplin cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:
…
B – Kınama : Memura, misyonunda ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir.
Kınama cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:
…
d) Hizmet haricinde Devlet memurunun prestij ve itimat hissini sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,
…”
18. Öbür ulusal hukuk için bkz. Gülistan Atasoy ve başkaları, B. No: 2017/15845, 21/1/2021, §§ 26-30; Yasin Agin ve öbürleri [GK], B. No: 2017/32534, 21/1/2021, §§ 19-25.
B. Milletlerarası Hukuk
19. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) devletin kamu hizmetinde çalışan memurları tarafından sadakat yükümlülüğü öngörmesinin, ayrıyeten onlara ödev ve sorumluluklar yüklemesinin memurların statüleri gereği yasal bir durum olduğunu belirtmiştir. Lakin kamu bakılırsavlilerinin de birey olduğunu, siyasi görüş sahibi olma, ülke sıkıntılarıyla ilgilenme, tercih yapma üzere toplumsal istikametlerinin bulunduğunu ve bu doğrultuda Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin 10. ve 11. unsurlarından yararlandıklarının kuşkudan uzak olduğunu da tabir etmiştir. birebir vakitte memurun bulunduğu pozisyon ve bakılırsav yaptığı alanla ilgili olarak ödev ve sorumluluk derecesinin belirlenmesinde ulusal makamların bir takdir marjı olduğunu da eklemiştir (İsmail Sezer/Türkiye, B. No: 36807/07, 24/3/2015, §§ 52-54; Vogt/Almanya [BD], B. No: 17851/91, 26/9/1995, §§ 51-53; Ahmed ve diğerleri/Birleşik Krallık, B. No: 22954/93, 2/9/1998, §§ 53, 54; Otto/Almanya (k.k.), B. No: 27574/02, 24/11/2005).
20. AİHM, kamu nazaranvlilerine verilen disiplin cezalarıyla güdülen legal maksadın gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği tarafından sırf cezanın bir kuralla öngörülmüş olmasını kâfi bulmamakta; somut bir değerlendirmenin varlığını aramaktadır. Bu bağlamda kamu bakılırsavlilerinin cezalandırılan hareketlerinin kamu hizmetlerinin sürekliliğini ya da gereği üzere yerine getirilmesini etkilemek yahut nazaranv yapılan devlet kurumunun prestijini zedelemek üzere cezayı gerekli kılan sonuçlara sebep olduğunun açıkça gösterilmesi gerektiğini belirtmektedir (Kula/Türkiye, B. No: 20233/06, 19/6/2018, §§ 48, 49).
V. İNCELEME VE MÜNASEBET
21. Anayasa Mahkemesinin 23/2/2022 tarihinde yapmış olduğu görüşmede müracaat incelenip gereği düşünüldü:
A. Müracaatçının Savları ve Bakanlık Görüşü
22. Müracaatçı, sendikal bir faaliyet gereği katıldığı Vilayet Disiplin Şurası toplantısında yaşananları Sendika üyelerini bilgilendirmek gayesiyle paylaştığını söz etmiştir. Müracaatçı; mevzuata göre lojmandan çıkmayan bir kamu çalışanının evvel uyarılması gerektiğini, sonrasındasında kolluk marifetiyle tahliye edilmesinin gerekeceğini söz ederek M. isimli hizmetli hakkında verilen disiplin cezasının hukuka ters olduğunu ileri sürmüştür. Müracaatçı, paylaşımında hukuka terslik bulunmadığını beyan ederek sendikal faaliyeti niçiniyle kendisine disiplin cezası verilmesinin sendika hakkı ile tabir özgürlüğünü ihlal ettiğini tez etmiştir.
23. Bakanlık görüşünde; kamu vazifelisi olan müracaatçının yaptığı paylaşımla Disiplin Konseyinde gerçekleşen tartışmaları kamuya açtığı ve verdiği oy niçiniyle Vilayet Ulusal Eğitim Müdürü hakkında tenkit hudutlarını aşan sözler kullandığı belirtilmiştir. Bakanlık, paylaşımın içeriği dikkate alındığında yapılan müdahalenin toplumsal bir gereksinimi karşılayan orantılı ve gerekli bir müdahale olduğu, yapılan hareketin beraberinde öteki bireylerin de haklarına yönelik bir müdahale halini aldığı ve bu sebeplerle de müracaatın açıkça destekten mahrum olduğu değerlendirmesinde bulunmuştur.
B. Kıymetlendirme
24. Anayasa Mahkemesi, olayların müracaatçı tarafınca yapılan tüzel nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların tüzel tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Müracaatçının argümanlarının tabir özgürlüğü kapsamında incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir.
25. Anayasa’nın “Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti” kenar başlıklı 26. hususunun ilgili kısmı şöylekidir:
“Herkes, niyet ve kanaatlerini kelam, yazı, fotoğraf yahut öteki yollarla tek başına yahut toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber yahut fikir almak ya da vermek özgürlüğünü de kapsar… .
…
Kanıyı açıklama ve yayma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak hal, koşul ve yollar kanunla düzenlenir.”
1. Kabul Edilebilirlik İstikametinden
26. Açıkça destekten mahrum olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek öbür bir niye de bulunmadığı anlaşılan kanıyı açıklama ve yayma özgürlüğünün ihlal edildiğine ait savın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.
2. Temel İstikametinden
a. Müdahalenin Varlığı
27. Müracaatçının toplumsal paylaşım sitesi üzerinden yapmış olduğu paylaşım niçiniyle kınama cezası ile cezalandırılmasının, kanıyı açıklama ve yayma özgürlüğüne yönelik bir müdahale olduğu kabul edilmelidir.
b. Müdahalenin İhlal Oluşturup Oluşturmadığı
28. Üstte anılan müdahale, Anayasa’nın 13. unsurunda belirtilen şartlara uygun olmadığı surece Anayasa’nın 26. hususunun ihlalini teşkil edecektir. Anayasa’nın 13. unsurunun ilgili kısmı şu biçimdedir:
“Temel hak ve hürriyetler, … sırf Anayasanın ilgili hususlarında belirtilen sebeplere bağlı olarak ve fakat kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, … demokratik toplum sisteminin … gereklerine ve ölçülülük unsuruna karşıt olamaz.”
29. Bu sebeple müdahalenin Anayasa’nın 13. unsurunda öngörülen ve somut müracaata uygun düşen, kanunlar tarafınca öngörülme, Anayasa’nın ilgili hususunda belirtilen niçinlere dayanma ve demokratik toplum nizamının gereklerine uygunluk şartlarını sağlayıp sağlamadığının belirlenmesi gerekir.
i. Yasallık
30. 657 sayılı Kanun’un 125. hususunun (B) bendinin (d) alt bendine göre yasallık ölçütünü karşıladığı kararına varılmıştır.
ii. Legal Emel
31. Somut hadisede ceza uygulanmasının maksadı kamu vazifelisi olan müracaatçının kamu nazaranvlisi statüsünden doğan yükümlülüklere uymasını sağlamaktır. Bu emel da geniş manada kamu tertibinin korunması yasal gayesi kapsamında yer alır. ötürüsıyla müracaatçının kınama disiplin cezasıyla cezalandırılmasına ait sonucun Anayasa’nın 26. hususunun ikinci fıkrasında yer alan sebeplerden kamu nizamının korunmasına yönelik tedbirlerin bir kesimi olduğu ve legal bir hedef taşıdığı kararına varılmıştır.
iii. Demokratik Toplum Sisteminin Gereklerine Uygunluk
(1) Genel Unsurlar
(a) Demokratik Toplumda Tabir Özgürlüğünün Değeri
32. Söz özgürlüğü kişinin haber ve bilgilere, diğerlerinin fikirlerine serbestçe ulaşabilmesi, niyet ve kanaatlerinden dolayı kınanmaması, bunları tek başına yahut diğerleriyle bir arada çeşitli yollarla serbestçe söz edebilmesi, anlatabilmesi, savunabilmesi, diğerlerine aktarabilmesi ve yayabilmesi manasına gelir. Anayasa Mahkemesi söz özgürlüğünün demokrasinin işleyişi için yaşamsal kıymette olduğunu daha evvel bir epey sonucunda açıklamıştır (Bekir Coşkun [GK], B. No: 2014/12151, 4/6/2015, §§ 33-35; Mehmet Ali Aydın [GK], B. No: 2013/9343, 4/6/2015, §§ 42, 43; Tansel Çölaşan, B. No: 2014/6128, 7/7/2015, §§ 35-38).
(b) Demokratik Toplum Nizamının Gereklerine Uygunluk
33. Söz özgürlüğüne yönelik bir müdahalenin demokratik toplum tertibinin gereklerine uygun kabul edilebilmesi için zarurî bir toplumsal muhtaçlığı karşılaması ve orantılı olması gerekir (Bekir Coşkun, §§ 53-55; Mehmet Ali Aydın, §§ 70-72; AYM, E.2007/4, K.2007/81, 18/10/2007). Derece mahkemeleri, bireylerin fikirlerini tabir özgürlüğü yoluyla tabir etme hakları ile Anayasa’nın 26. unsurunun ikinci fıkrasında belirtilen yasal emeller içinde adil bir istikrar sağlamalıdır (Bekir Coşkun, §§ 44, 47, 48; Hakan Yiğit, B. No: 2015/3378, 5/7/2017, §§ 58, 61, 66). Derece mahkemeleri kelam konusu dengelemeyi yaparken ve tabir özgürlüğüne yapılan müdahalenin zarurî bir toplumsal gereksinimi karşılayıp karşılamadığını değerlendirirken belli bir takdir yetkisine sahiptir (Kemal Kılıçdaroğlu, B. No: 2014/1577, 25/10/2017, § 57).
(c) Kamu bakılırsavlisi Statüsü
34. Anayasa Mahkemesi, kamu vazifelisi olmanın sağladığı birtakım ayrıcalıklar ve avantajların yanında kimi külfet ve sorumluluklara katlanmayı ve öteki bireylerin tabi olmadığı sınırlamalara tabi olmayı da gerektirdiğini belirtmiştir. Kişinin kamu vazifesine kendi isteği ile girmekle bu statünün gerektirdiği ayrıcalıklardan yararlanmayı ve külfetlere katlanmayı kabul etmiş sayıldığını, kamu hizmetinin kendine has özelliklerinin bu avantaj ve sınırlamaları mecburî kıldığını söz etmiştir (İhsan Asutay, B. No: 2012/606, 20/2/2014, § 38).
(d) Kamu bakılırsavlilerinin Söz Özgürlüğü
35. Devletin kamu hizmetinde çalışan memurlarına bir bağlılık vazifesi getirmesi, ödev ve sorumluluklar yüklemesi memurların statüleri gereği legal kabul edilebilir bir durumdur. Ancak devlet memurlarının da birer birey olduğu, siyasi görüş sahibi olma, ülke sıkıntılarıyla ilgilenme, tercih yapma üzere toplumsal taraflara sahip olma haklarının bulunduğu kuşkudan uzaktır (Hasan Güngör, B. No: 2013/6152, 24/2/2016, § 49; Ömer Yalçın, B. No: 2017/30798, 29/9/2020, § 27; Zeki Çınar, B. No: 2016/3585, 12/6/2019, §§ 34, 35).
36. birebir vakitte devlet memurları kelam konusu olduğunda görüşlerin istikrarlı ve siyaseten yansız olarak açıklanıp açıklanmadığı, şahsi tutumlar sergilenip sergilenmediği ve tarafsızlıklarının teminat altında olup olmadığı tabir özgürlüğü incelemesinde değerlendirmeye alınır. Bu bağlamda memurun bulunduğu pozisyon, nazaranv yaptığı alanla ilgili olarak ödev ve sorumluluk derecesini belirlemede ulusal makamların bir takdir marjı vardır (Hasan Güngör, § 48; Ömer Yalçın, § 26).
(2) Unsurların Olaya Uygulanması
37. Somut hadisede bir toplumsal medya sitesinde yaptığı paylaşım niçiniyle disiplin soruşturması geçiren müracaatçının hakkında uygulanan disiplin cezasının demokratik toplum nizamının gereklerine uygun olup olmadığı değerlendirilmelidir. Bu kıymetlendirme için ise müracaatçının Vilayet Disiplin Heyeti toplantısında yaşananları kamuoyu ile paylaşması biçimindeki hareketi ile paylaşımın içeriği ele alınacaktır.
38. Sendika yöneticisi ve sekreteri olan müracaatçı, Sendikaya üye bir kamu işçisine ait yapılan Disiplin Konseyi toplantısına Sendika temsilcisi olarak katılmıştır. Müracaatçı, toplantı daha sonrasında yaptığı paylaşımla Vilayet Ulusal Eğitim Müdürü’nün kamu çalışanının ceza alması istikametindeki tutumunu gaye almıştır.
39. Kamu kurumları tarafınca yapılan birtakım toplantıların ve alınan kararların niteliği gereği bâtın tutulması anlaşılabilir. tıpkı vakitte somut olayda Vilayet Disiplin Şurası tarafınca alınan sonucun kapalı olduğu ya da saklı kalması gerektiğine dair bir mevzuat kararı ya da teamül bulunduğu sav edilmiş değildir. Vilayet Ulusal Eğitim Disiplin Heyetinin ne biçimde ve kimlerin iştirakiyle oluştuğu, çalışma adap ve temelleri Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği ile belirlenmiştir. Somut hadisede müracaatçının Disiplin Şurası üyelerinin altına imza atarak alenileştirdikleri görüşlerini, şahsi kimi değerlendirmelerle kamuoyuna aktardığı görülmektedir. Bu niçinle müracaatçının kapalı kalması gereken birtakım ayrıntıları alenileştirdiği de söylenemeyecektir.
40. Müracaatçı paylaşımında, Vilayet Ulusal Eğitim Müdürü’nü bir çalışanın disiplin cezası alması istikametinde karar vermesi niçiniyle gaye alarak “personelini harcanması değil sahip çıkması gerektiği” formunda bir tabir kullanmıştır. Müracaatçı, lojmandan çıkmayan bir kamu çalışanının evvel uyarılıp ondan sonrasında kolluk marifetiyle tahliye edilmesi gerekirken hukuka karşıt biçimde disiplin cezasıyla cezalandırılması niçiniyle bu ifadeyi kullandığını beyan etmiştir. Müracaatçı; Sendika üyesi olan işçinin haksızlığa uğradığını, işçinin amiri olan Vilayet Ulusal Eğitim Müdürü’nün işçisine sahip çıkması gerektiğini düşünmekte ve Sendika yöneticisi olarak haklarını savunmaya çalışmaktadır. Müracaatçının Şura üyelerinin karara yansımayan, görüşmede lisana getirdikleri görüş ve kanılara dair rastgele bir paylaşımı da olmamıştır.
41. Kamu nazaranvlilerinin sahip oldukları statüden kaynaklanan kimi sınırlamalara tabi olmaları tabir özgürlüğü üzere temel bir özgürlüğü kamu vazifelisi olma ismine peşinen feda etmeleri gerektiği manasına gelmemelidir. Bu niçinle bir kamu nazaranvlisi istikrarlı olmak, yürüttüğü kamu nazaranvi bakımından tarafsızlığına gölge düşürmemek ve vazifesini aksatmamak kaydıyla söz özgürlüğünü kullanarak tenkitte bulunabilir. Somut olayda da müracaatçının toplumsal medya hesabından paylaştığı tabirlerin kamu vazifelisi statüsünden kaynaklanan ödev ve sorumluluklarına muhalif ve tarafsızlığına gölge düşürecek nitelikte olmadığı, yöneticisi olduğu Sendikanın bir üyesi ile ilgili olarak gerçekleştirilen toplantıya ait görüşlerini yansıtan, söz özgürlüğü muhafazasından yararlanması gereken sözler olduğu kanaatine varılmıştır.
42. Üstteki değerlendirmeler gözönünde bulundurulduğunda yönetim ve mahkeme kararlarında, kamu vazifelisi olan müracaatçının tabir özgürlüğü ile ödev ve sorumlulukları içinde adil bir istikrar kurulmadığı, müdahaleyi oluşturan disiplin cezasının mecburî bir toplumsal gereksinimi karşılamadığı değerlendirilmiştir.
43. Açıklanan münasebetlerle müracaatçının Anayasa’nın 26. unsurunda garanti altına alınan tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.
3. 6216 Sayılı Kanun’un 50. Hususu Tarafından
44. Müracaatta tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için bir daha yargılama yapılmasında tüzel fayda bulunmaktadır. Bu kapsamda sonucun gönderildiğiyargı mercilerince yapılması gereken iş bir daha yargılama süreçlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal kararına ulaştıran niçinleri gideren, ihlal sonucunda belirtilen prensiplere uygun yeni bir karar vermektir (30/3/2011 tarihindeki ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Yordamları Hakkında Kanun’un 50. unsurunun (2) numaralı fıkrasında düzenlenen kişisel müracaata mahsus bir daha yargılama kurumunun özelliklerine ait kapsamlı açıklamalar için bkz. Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve öbürleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).
VI. KARAR
Açıklanan münasebetlerle;
A. Tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine ait tezin KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
B. Anayasa’nın 26. unsurunda garanti altına alınan tabir özgürlüğünün İHLAL EDİLDİĞİNE,
C. sonucun bir meselain söz özgürlüğünün ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için bir daha yargılama yapılmak üzere Adana 3. Yönetim Mahkemesine (E.2015/818, K.2016/747) GÖNDERİLMESİNE,
D. 257,50 TL harç ve 4.500 TL vekalet fiyatından oluşan toplam 4.757,50 TL yargılama sarfiyatının müracaatçıya ÖDENMESİNE,
E. Ödemenin, sonucun bildirisini takiben müracaatçının Hazine ve Maliye Bakanlığına müracaat tarihinden itibaren dört ay ortasında yapılmasına, ödemede gecikme olması halinde bu müddetin bitmiş olduği tarihten ödeme tarihine kadar geçen mühlet için yasal FAİZ UYGULANMASINA,
F. sonucun bir meselain Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 23/2/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.