Devlet ceza infaz rejiminde ‘ayrımcılık’ yapabilir mi?
Düzenleme neyi kapsıyordu
Ayrılma Yönetmeliği’nin, 18/08/2016 tarih ve 29805 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelikle değişik 6. unsurunun 2. fıkrasının (b) bendinde yer alan “adli kabahatlerden hükümlü olup yabancı uyrukluların” ibaresinin iptali için açılmıştır
Düzenleme öne sürülen sebebi: Yabancılar içinde firar devasa yükseklikte
01/01/2013 tarihi ile 01/08/2016 tarihleri içinde yapılan değerlendirmede, yabancı asıllı mahkumların kaldıkları Burdur ve Erzurum Açık Ceza İnfaz Kurumlarından, 265 yabancı asıllı mahkumun firar ettiği, bunlardan yalnızca 16 kişinin yakalandığının tespit edildiği, açık ceza infaz kurumlarında firara karşı rastgele bir pürüz olmadığı, firar eden yabancı asıllı mahkumlardan yakalanan sayısının az olduğu ve infazın aktif bir biçimde hedefine ulaşılamadığı dikkate alınarak, yabancıların açık ceza infaz kurumlarına ayrılmalarında infazların faal bir biçimde yürütülmesi için mühletler açısından farklı uygulamalar belirlenmiştir.
Danıştay 10. Daire: Ayrımcılık yapılamaz
Hukuksal olarak eşit durumda bulunan şahıslar içinde eşitlik unsuruna muhalif düzenleme yapılmasının hukuka ters olacağı, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu uyarınca Türkiye’de işlenen cürümler hakkında Türk kanunlarının uygulanacağı dikkate alındığında, birebir ceza kanununa nazaran yargılanan ve ceza alan mahkumlar içinde, infaz rejimi bakımından hata çeşitleri tarafından ayrım yapılmasında hukuka karşıtlık bulunmamakla birlikte, yabancı asıllı bireyler istikametinden ayrıksı düzenleme yapılmasının ceza ve güvenlik önlemlerinin infazına ait kuralların mahkumların ırk, lisan, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefi inanç, ulusal yahut toplumsal köken ve siyasi yahut öbür fikir veya fikirleri ile ekonomik güçleri ve öteki toplumsal pozisyonları istikametinden ayırım yapılmaksızın ve hiç bir kimseye ayrıcalık tanınmaksızın uygulanmasını temel prensip olarak kabul eden Kanun kararına ve Anayasa ile teminat altına alınan kanun önünde eşitlik prensibine karşıtlık oluşturduğu, sebebi öne sürülerek dava konusu düzenlemenin iptaline karar verilmiştir.
İDDK: Aktif bir ceza infaz rejiminin sağlanması yapılabilir
Somut uyuşmazlığa bakıldığında, davalı yönetimin yargılamanın tüm evrelerinde sunduğu savunmalardan; firar olaylarının önüne geçilmesi, mahkumların eğitilip bir daha topluma kazandırılması üzere konular dikkate alınarak ve 5275 sayılı Kanun’un verdiği yetkiye dayanılarak açık ceza infaz kurumunda bulunulacak mühlet istikametinden Yönetmelik ile farklı düzenlemeler yapıldığı, yabancı mahkumlar tarafından faal bir ceza infaz rejiminin sağlanması gayesiyle dava konusu düzenlemenin tesis edildiği anlaşılmaktadır.
Bu prestijle, 5275 sayılı Kanun’un 3. hususunda tabirini bulan “genel önleme” maksadı doğrultusunda ve birebir Kanun’un 14. hususunun 2. fıkrasının tanıdığı yetki kapsamında, yabancı mahkumların firar eğilimleri gözetilerek tesis edilen dava konusu düzenlemede kanun önünde eşitlik unsuruna karşıtlık bulunmadığı kararına varıldığından, üst hukuk normlarına ve hukuka uygun biçimde tesis edildiği anlaşılan dava konusu düzenlemenin iptali yolundaki Daire sonucunda tüzel isabet görülmemiştir.
T.C.
DANIŞTAY
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Temel No: 2021/3628
Karar No: 2022/2094
TEMYİZ EDEN (DAVALI) : . Bakanlığı
VEKİLİ: Av..
KARŞI TARAF (DAVACI) : . ‘ya vesayeten .
VEKİLİ: Av..
İSTEMİN KONUSU:
Danıştay Onuncu Dairesinin 08/04/2021 tarih ve E:2018/3834, K:2021/1718 sayılı sonucunın temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem:
02/09/2012 tarih ve 28399 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği’nin, 18/08/2016 tarih ve 29805 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelikle değişik 6. unsurunun 2. fıkrasının (b) bendinde yer alan “adli kabahatlerden hükümlü olup yabancı uyrukluların” ibaresinin iptali istenilmiştir.
Daire sonucunın özeti:
Danıştay Onuncu Dairesinin 08/04/2021 tarih ve E:2018/3834, K:2021/1718 sayılı sonucuyla;
Anayasa’nın 10. ve 11. hususlarına; Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin 14. hususuna; 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 2., 3., 6. ve 14. unsurlarına yer verilerek,
Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği’nin, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 14. hususunun 2. fıkrası ile 6352 sayılı Yargı Hizmetlerinin Aktifleştirilmesi Hedefiyle Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve Basın Yayın Yoluyla İşlenen Hatalara Ait Dava ve Cezaların Ertelenmesi Hakkında Kanun’un süreksiz 3. unsurunun 2. fıkrası destek alınarak mahkumların, direkt açık ceza infaz kurumlarına alınmalarına, kapalı ceza infaz kurumlarından açık ceza infaz kurumlarına ayrılmalarına, açık ceza infaz kurumları ortası nakillerine ve açık ceza infaz kurumlarından kapalı ceza infaz kurumlarına iadelerine ait yol ve asılları düzenlemek emeliyle çıkarıldığı,
İlgili mevzuat kararlarının incelenmesinden, infaz kararlarının uygulanmasında mahkumlar içinde ırk, milliyet, ulusal yahut toplumsal köken tarafından ayrım yapılmasının Anayasa’da teminat altına alınan kanun önünde eşitlik ve Avrupa İnsan Hakları Kontratı’nda yer alan ayrımcılık yasağı ile bağdaşmayacağı, Yönetmeliğin desteği olan yasal düzenlemelerde mahkumların açık ceza infaz kurumuna ayrılmasında yabancılara yönelik ayrıksı düzenleme yapılmasına imkan tanıyan bir düzenlemenin de bulunmadığının görüldüğü,
Yönetmeliğin 6. hususu bir bütün olarak incelendiğinde ise, yönetim tarafınca, mahkumların açık ceza infaz kurumuna ayrılmasında hata cinsleri ve ceza mühletleri bakımından farklı mühletlere tabi tutulmasının öngörüldüğü, fakat yabancı asıllı olan mahkumlar için, bu düzenlemelerden bağımsız olarak, tüm isimli kabahatlerden hükümlü olmaları halinde şartlı salıverilme tarihine üç yıldan az müddet kalması yolunda tek tip bir kuralın getirildiği, bu haliyle Yönetmeliğin iptali istenilen kısmı ile Türk vatandaşları ile yabancı asıllı şahıslar içinde birbirinden farklı uygulamaya gidilmesi kararınu doğuracak nitelikte düzenleme yapıldığının anlaşıldığı,
11/11/2017 tarihinde cezası mutlaklaşan davacı tarafınca açık ceza infaz kurumuna ayrılma talebiyle . Cumhuriyet Başsavcılığına 19/01/2018 tarihinde yapılan müracaatın, davacının kurallı tahliye tarihinin 05/01/2023 olduğu, Yönetmeliğin 6. hususunun 2. fıkrasının (b) bendi uyarınca lakin bu tarihe üç yıldan az mühlet kalması halinde açık kuruma ayrılmayı hak edebileceği nedeni öne sürülerek reddi üzerine bakılan davanın açıldığı,
Hukuksal olarak eşit durumda bulunan bireyler içinde eşitlik unsuruna karşıt düzenleme yapılmasının hukuka muhalif olacağı, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu uyarınca Türkiye’de işlenen cürümler hakkında Türk kanunlarının uygulanacağı dikkate alındığında, birebir ceza kanununa bakılırsa yargılanan ve ceza alan mahkumlar içinde, infaz rejimi bakımından kabahat cinsleri tarafından ayrım yapılmasında hukuka terslik bulunmamakla birlikte, yabancı asıllı şahıslar tarafından ayrıksı düzenleme yapılmasının ceza ve güvenlik önlemlerinin infazına ait kuralların mahkumların ırk, lisan, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefi inanç, ulusal yahut toplumsal köken ve siyasi yahut öteki fikir veyahut niyetleri ile ekonomik güçleri ve başka toplumsal pozisyonları istikametinden ayırım yapılmaksızın ve hiç bir kimseye ayrıcalık tanınmaksızın uygulanmasını temel prensip olarak kabul eden Kanun kararına ve Anayasa ile teminat altına alınan kanun önünde eşitlik unsuruna terslik oluşturduğu, sebebi öne sürülerek dava konusu düzenlemenin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN SAVLARI:
Davalı yönetim tarafınca, ülkemizde bulunan mahkumların açık ceza infaz kurumlarına ayrılmaları sırasında ırk, lisan, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefi inanç, ulusal yahut toplumsal köken, siyasi fikir ya da fikir, ekonomik güç ve öbür toplumsal pozisyonlar tarafından ayrım yapılmadığı, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 14. hususunun 2. fıkrasında yer alan “Hükümlülerin açık cezaevlerine ayrılmalarına ait temel ve yöntemler yönetmelikte gösterilir.” kararı ile verilen yetkiye dayanılarak cürüm tipleri, tehlikelilik durumu, firar olaylarının önüne geçilmesi, mahkumların eğitilip bir daha topluma kazandırılması üzere konular dikkate alınarak açık ceza infaz kurumunda bulunulacak müddetler hakkında düzenlemeler yapıldığı, her yıl sonu prestijiyle firar eden mahkumların kabahat tipleri ve ceza müddetlerinin incelenmesi kararında, terör ve örgütlü kabahatlerden hükümlü olanların hata çeşitleri niçiniyle; hırsızlık, yağma, cinsel taarruz, uyuşturucu ticareti yapma ve sağlama kabahatlerinden hükümlü olanların firar oranının yüksek olması niçiniyle; eşe karşı işlenen hatalardan hükümlü olanların açık ceza infaz kurumundan firar etmesinin kolay olması yahut özel müsaadeye ayrıldıkları vakit bir daha tıpkı hatası sürece tarafındaki eğilimleri niçiniyle farklı düzenlemeler getirildiği, 01/01/2013 tarihi ile 01/08/2016 tarihleri içinde yapılan değerlendirmede, yabancı asıllı mahkumların kaldıkları Burdur ve Erzurum Açık Ceza İnfaz Kurumlarından, 265 yabancı asıllı mahkumun firar ettiği, bunlardan yalnızca 16 kişinin yakalandığının tespit edildiği, açık ceza infaz kurumlarında firara karşı rastgele bir mahzur olmadığı, firar eden yabancı asıllı mahkumlardan yakalanan sayısının az olduğu ve infazın aktif bir biçimde gayesine ulaşılamadığı dikkate alınarak, yabancıların açık ceza infaz kurumlarına ayrılmalarında infazların faal bir biçimde yürütülmesi için mühletler açısından farklı uygulamaların belirlendiği, öte yandan dava konusu ibarelerin yürürlükten kaldırılmış olması niçiniyle karar verilmesine yer olmadığı sonucunın verilmesi gerektiği, bu haliyle temyize mevzu kararda tüzel isabet bulunmadığı belirtilerek, Daire sonucunın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI:
Davacı tarafınca, iptali istenen Yönetmelik düzenlemesi ile Anayasa ve AİHS’de yer alan kanun önünde eşitlik ve ayrımcılık yasağı prensiplerinin çiğnendiği, gerçekten dava konusu Yönetmelik kararı niçiniyle yabancı uyrukluların salt yabancı olmaları niçiniyle ayrımcı muameleye tabi tutulduğu, her ne kadar davalı yönetim tarafınca firar olaylarının önlenmesi emeliyle dava konusu düzenlemenin yapıldığı belirtilmekte ise de, önlenmesi devletin sorumluluğunda bulunan firar olaylarının dava konusu düzenlemenin öne sürülen sebebi olamayacağı, iptali istenen karara ait Yönetmelik değişikliğinin Dairenin yürütmenin durdurulması sonucu üzerine yapıldığı, bu niçinle davanın konusuz kaldığından kelam edilemeyeceği belirtilerek, temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ KANISI:
Temyiz isteminin reddi ile Daire sonucunın onanması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Yargıcının açıklamaları dinlendikten ve belgedeki dokümanlar incelendikten daha sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE MÜNASEBET:
İLGİLİ MEVZUAT:
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 2. unsurunda, “Ceza ve güvenlik önlemlerinin infazına ait kurallar mahkumların ırk, lisan, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefi inanç, ulusal yahut toplumsal köken ve siyasi yahut öteki fikir veyahut kanıları ile ekonomik güçleri ve öteki toplumsal pozisyonları tarafından ayırım yapılmaksızın ve hiç bir kimseye ayrıcalık tanınmaksızın uygulanır. Ceza ve güvenlik önlemlerinin infazında zalimane, insanlık dışı, aşağılayıcı ve onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz.”; 3. hususunda, “Ceza ve güvenlik önlemlerinin infazı ile ulaşılmak istenilen temel maksat, evvela genel ve özel önlemeyi sağlamak, bu gayeyle mahkumun bir daha hata işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek, toplumu suça karşı korumak, mahkumun; bir daha toplumsallaşmasını teşvik etmek, üretken ve kanunlara, nizamlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan bir hayat biçimine ahengini kolaylaştırmaktır.” kararına yer verilmiş; 14. hususunun dava konusu Yönetmeliğin tesis edildiği tarihteki halinde ise, açık ceza infaz kurumları, mahkumların iyileştirilmelerinde, çalıştırılmaları ve meslek edindirilmelerine öncelik verilen, firara karşı pürüzleri ve dış güvenlik bakılırsavlisi bulunmayan, güvenlik bakımından kurum bakılırsavlilerinin nezaret ve kontrolü ile yetinilen kurumlar olarak tanımlanmış, açık ceza infaz kurumlarının muhtaçlığa nazaran bayan açık ceza infaz kurumları, gençlik açık ceza infaz kurumları biçiminde kurulabileceği öngörülmüş, mahkumların açık cezaevlerine ayrılmalarına ait temel ve yordamların yönetmelikte gösterileceği kurala bağlanmıştır.
Dava konusu Yönetmeliğin “Kapalı kurumdan açık kuruma ayrılacak hükümlüler” başlıklı 6. unsurunun dava açıldığı tarihteki halinde,”(1) Mahkumlardan;
a) Toplam cezaları on yıldan az olanlar bir ayını, on yıl ve üst olanlar ise onda birini kurumlarda infaz edip, düzgün halli olan ve şartlı salıverilme tarihine yedi yıl yahut daha az mühlet kalanlar,
b) Müebbet mahpus cezasına mahküm olup, şartlı salıverilme tarihine beş yıl yahut daha az mühlet kalanlar,
c) Cezaları yüksek güvenlikli kapalı kurumlar yahut başka kapalı kurumların yüksek güvenlikli kısımlarında infaz edilenlerden toplam cezalarının üçte birini bu kurumlarda âlâ halli olarak geçiren ve şartlı salıverilme tarihine üç yıl yahut daha az mühlet kalanlar, açık kurumlara ayrılabilir.
(2) Açık kurumlara ayrılabilmek için, ayrıyeten;
a) 26/9/2004 tarihindeki ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 142, 148, 149, 188 ve 190 ıncı hususları ile 1/3/1926 tarihindeki ve mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 403, 404, 491/3-4, 492, 493, 494, 495, 496, 497, 498 ve 499 uncu unsurlarından mahküm olanların şartlı salıverilme tarihine beş yıldan az müddet kalması,
b) 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 102 ve 103 üncü unsurları ile eşe karşı işlenen 82/1-d, 86/3-a ve 96/2-b unsurları ve 1/3/1926 tarihindeki ve mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 414, 416/1, 418/1 unsurları ile eşe karşı işlenen 449/1, 456 ve 457/1 unsurlarından mahküm olanlar ile isimli cürümlerden hükümlü olup yabancı uyrukluların şartlı salıverilme tarihine üç yıldan az müddet kalması,
c) 29/7/2003 tarihindeki ve 4959 sayılı Topluma Kazandırma Kanunu, 30/7/1999 tarihindeki ve mülga 4422 sayılı Çıkar Maksatlı Hata Örgütleri ile Çaba Kanununun 14 üncü hususu ve 5237 sayılı Kanunun 221 inci hususundan yararlananların şartlı salıverilme tarihine iki yıldan az müddet kalması,
ç) Terör ve örgütlü hatalardan hükümlü olup, mensup oldukları örgütten ayrıldıkları yönetim ve müşahede konseyi sonucuyla tespit edilenlerin şartlı salıverilme tarihine bir yıldan az mühlet kalması, kuralı aranır.” düzenlemesi yer almaktadır.
HUKUKİ KIYMETLENDİRME:
Dava konusu Yönetmeliğin desteklerinden birini teşkil eden 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanunu’nun üstte aktarılan kararlarının incelenmesinden, ceza ve güvenlik önlemlerinin infazı ile ulaşılmak istenilen temel emelin, evvela genel ve özel önlemeyi sağlamak, bu amaçla mahkumun bir daha kabahat işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek ve toplumu suça karşı korumak olduğu; ceza infaz kurumları içinde sayılan açık ceza infaz kurumlarının, mahkumların iyileştirilmelerinde, çalıştırılmaları ve meslek edindirilmelerine öncelik verilen, firara karşı mahzurları ve dış güvenlik nazaranvlisi bulunmayan, güvenlik bakımından kurum nazaranvlilerinin nezaret ve kontrolü ile yetinilen kurumlar biçiminde tanımlandığı, mahkumların açık cezaevlerine ayrılmalarına ait temel ve metotların düzenlenmesinin yönetmeliğe bırakıldığı anlaşılmaktadır.
Buna göre, davalı yönetimin 5275 sayılı Kanun’un 3. hususunda belirtilen infazın temel gayeleri doğrultusunda, mahkumların açık ceza infaz kurumlarına ayrılması konusunda Yönetmelik ile düzenleme yapma yetkisine sahip olduğu görülmektedir.
5275 sayılı Kanun’un üstte yer verilen 3. hususuyla, ceza infazının öncelikli maksadı olarak kabul edilen genel tedbire, toplumu oluşturan bireylerin, hatalıların aktif bir biçimde cezalandırıldığını gözlemleyerek, suça yönelmekten vazgeçmeleri manasını taşımaktadır. Bu çerçevede, “genel önleme” hedefinin temini, fakat aktif bir infaz rejimi ile mümkün olabilecektir.
ötürüsıyla, 5275 sayılı Kanun’un 3. hususuyla işaret edilen genel tedbire gayesinin gerçekleştirilmesi için davalı yönetimin objektif kriterleri gözeterek açık ceza infaz kurumlarına ayırma konusunda mahkumlar içinde farklı uygulamalar öngörmesinde kanun önünde eşitlik unsuru istikametinden terslik bulunmamaktadır.
Bu açıklamalar doğrultusunda somut uyuşmazlığa bakıldığında, davalı yönetimin yargılamanın tüm etaplarında sunduğu savunmalardan; firar olaylarının önüne geçilmesi, mahkumların eğitilip bir daha topluma kazandırılması üzere konular dikkate alınarak ve 5275 sayılı Kanun’un verdiği yetkiye dayanılarak açık ceza infaz kurumunda bulunulacak müddet tarafından Yönetmelik ile farklı düzenlemeler yapıldığı, bu kapsamda 2013-2016 yılları ortası yapılan değerlendirmede, yabancı asıllı mahkumların kaldıkları Burdur ve Erzurum Açık Ceza İnfaz Kurumlarından 265 yabancı asıllı mahkumun firar ettiği ve bunlardan yalnızca 16 kişinin yakalandığı konularının tespit edildiği, bu niçinlerle de yabancı mahkumlar tarafından aktif bir ceza infaz rejiminin sağlanması gayesiyle dava konusu düzenlemenin tesis edildiği anlaşılmaktadır.
Bu prestijle, 5275 sayılı Kanun’un 3. unsurunda sözünü bulan “genel önleme” gayesi doğrultusunda ve birebir Kanun’un 14. unsurunun 2. fıkrasının tanıdığı yetki kapsamında, yabancı mahkumların firar eğilimleri gözetilerek tesis edilen dava konusu düzenlemede kanun önünde eşitlik prensibine terslik bulunmadığı kararına varıldığından, üst hukuk normlarına ve hukuka uygun biçimde tesis edildiği anlaşılan dava konusu düzenlemenin iptali yolundaki Daire sonucunda türel isabet görülmemiştir.
KARAR kararı:
Açıklanan niçinlerle;
1.Davalı yönetimin temyiz isteminin kabulüne,
2.Dava konusu sürecin üstte özetlenen münasebetle iptaline ait Danıştay Onuncu Dairesinin temyize bahis 08/04/2021 tarih ve E:2018/3834, K:2021/1718 sayılı sonucunın BOZULMASINA,
3.bir daha bir karar verilmek üzere belgenin anılan Daireye gönderilmesine,
4.Kesin olarak, 08/06/2022 tarihinde oyoldukcaluğu ile karar verildi.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
Düzenleme neyi kapsıyordu
Ayrılma Yönetmeliği’nin, 18/08/2016 tarih ve 29805 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelikle değişik 6. unsurunun 2. fıkrasının (b) bendinde yer alan “adli kabahatlerden hükümlü olup yabancı uyrukluların” ibaresinin iptali için açılmıştır
Düzenleme öne sürülen sebebi: Yabancılar içinde firar devasa yükseklikte
01/01/2013 tarihi ile 01/08/2016 tarihleri içinde yapılan değerlendirmede, yabancı asıllı mahkumların kaldıkları Burdur ve Erzurum Açık Ceza İnfaz Kurumlarından, 265 yabancı asıllı mahkumun firar ettiği, bunlardan yalnızca 16 kişinin yakalandığının tespit edildiği, açık ceza infaz kurumlarında firara karşı rastgele bir pürüz olmadığı, firar eden yabancı asıllı mahkumlardan yakalanan sayısının az olduğu ve infazın aktif bir biçimde hedefine ulaşılamadığı dikkate alınarak, yabancıların açık ceza infaz kurumlarına ayrılmalarında infazların faal bir biçimde yürütülmesi için mühletler açısından farklı uygulamalar belirlenmiştir.
Danıştay 10. Daire: Ayrımcılık yapılamaz
Hukuksal olarak eşit durumda bulunan şahıslar içinde eşitlik unsuruna muhalif düzenleme yapılmasının hukuka ters olacağı, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu uyarınca Türkiye’de işlenen cürümler hakkında Türk kanunlarının uygulanacağı dikkate alındığında, birebir ceza kanununa nazaran yargılanan ve ceza alan mahkumlar içinde, infaz rejimi bakımından hata çeşitleri tarafından ayrım yapılmasında hukuka karşıtlık bulunmamakla birlikte, yabancı asıllı bireyler istikametinden ayrıksı düzenleme yapılmasının ceza ve güvenlik önlemlerinin infazına ait kuralların mahkumların ırk, lisan, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefi inanç, ulusal yahut toplumsal köken ve siyasi yahut öbür fikir veya fikirleri ile ekonomik güçleri ve öteki toplumsal pozisyonları istikametinden ayırım yapılmaksızın ve hiç bir kimseye ayrıcalık tanınmaksızın uygulanmasını temel prensip olarak kabul eden Kanun kararına ve Anayasa ile teminat altına alınan kanun önünde eşitlik prensibine karşıtlık oluşturduğu, sebebi öne sürülerek dava konusu düzenlemenin iptaline karar verilmiştir.
İDDK: Aktif bir ceza infaz rejiminin sağlanması yapılabilir
Somut uyuşmazlığa bakıldığında, davalı yönetimin yargılamanın tüm evrelerinde sunduğu savunmalardan; firar olaylarının önüne geçilmesi, mahkumların eğitilip bir daha topluma kazandırılması üzere konular dikkate alınarak ve 5275 sayılı Kanun’un verdiği yetkiye dayanılarak açık ceza infaz kurumunda bulunulacak mühlet istikametinden Yönetmelik ile farklı düzenlemeler yapıldığı, yabancı mahkumlar tarafından faal bir ceza infaz rejiminin sağlanması gayesiyle dava konusu düzenlemenin tesis edildiği anlaşılmaktadır.
Bu prestijle, 5275 sayılı Kanun’un 3. hususunda tabirini bulan “genel önleme” maksadı doğrultusunda ve birebir Kanun’un 14. hususunun 2. fıkrasının tanıdığı yetki kapsamında, yabancı mahkumların firar eğilimleri gözetilerek tesis edilen dava konusu düzenlemede kanun önünde eşitlik unsuruna karşıtlık bulunmadığı kararına varıldığından, üst hukuk normlarına ve hukuka uygun biçimde tesis edildiği anlaşılan dava konusu düzenlemenin iptali yolundaki Daire sonucunda tüzel isabet görülmemiştir.
T.C.
DANIŞTAY
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Temel No: 2021/3628
Karar No: 2022/2094
TEMYİZ EDEN (DAVALI) : . Bakanlığı
VEKİLİ: Av..
KARŞI TARAF (DAVACI) : . ‘ya vesayeten .
VEKİLİ: Av..
İSTEMİN KONUSU:
Danıştay Onuncu Dairesinin 08/04/2021 tarih ve E:2018/3834, K:2021/1718 sayılı sonucunın temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem:
02/09/2012 tarih ve 28399 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği’nin, 18/08/2016 tarih ve 29805 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelikle değişik 6. unsurunun 2. fıkrasının (b) bendinde yer alan “adli kabahatlerden hükümlü olup yabancı uyrukluların” ibaresinin iptali istenilmiştir.
Daire sonucunın özeti:
Danıştay Onuncu Dairesinin 08/04/2021 tarih ve E:2018/3834, K:2021/1718 sayılı sonucuyla;
Anayasa’nın 10. ve 11. hususlarına; Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin 14. hususuna; 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 2., 3., 6. ve 14. unsurlarına yer verilerek,
Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği’nin, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 14. hususunun 2. fıkrası ile 6352 sayılı Yargı Hizmetlerinin Aktifleştirilmesi Hedefiyle Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve Basın Yayın Yoluyla İşlenen Hatalara Ait Dava ve Cezaların Ertelenmesi Hakkında Kanun’un süreksiz 3. unsurunun 2. fıkrası destek alınarak mahkumların, direkt açık ceza infaz kurumlarına alınmalarına, kapalı ceza infaz kurumlarından açık ceza infaz kurumlarına ayrılmalarına, açık ceza infaz kurumları ortası nakillerine ve açık ceza infaz kurumlarından kapalı ceza infaz kurumlarına iadelerine ait yol ve asılları düzenlemek emeliyle çıkarıldığı,
İlgili mevzuat kararlarının incelenmesinden, infaz kararlarının uygulanmasında mahkumlar içinde ırk, milliyet, ulusal yahut toplumsal köken tarafından ayrım yapılmasının Anayasa’da teminat altına alınan kanun önünde eşitlik ve Avrupa İnsan Hakları Kontratı’nda yer alan ayrımcılık yasağı ile bağdaşmayacağı, Yönetmeliğin desteği olan yasal düzenlemelerde mahkumların açık ceza infaz kurumuna ayrılmasında yabancılara yönelik ayrıksı düzenleme yapılmasına imkan tanıyan bir düzenlemenin de bulunmadığının görüldüğü,
Yönetmeliğin 6. hususu bir bütün olarak incelendiğinde ise, yönetim tarafınca, mahkumların açık ceza infaz kurumuna ayrılmasında hata cinsleri ve ceza mühletleri bakımından farklı mühletlere tabi tutulmasının öngörüldüğü, fakat yabancı asıllı olan mahkumlar için, bu düzenlemelerden bağımsız olarak, tüm isimli kabahatlerden hükümlü olmaları halinde şartlı salıverilme tarihine üç yıldan az müddet kalması yolunda tek tip bir kuralın getirildiği, bu haliyle Yönetmeliğin iptali istenilen kısmı ile Türk vatandaşları ile yabancı asıllı şahıslar içinde birbirinden farklı uygulamaya gidilmesi kararınu doğuracak nitelikte düzenleme yapıldığının anlaşıldığı,
11/11/2017 tarihinde cezası mutlaklaşan davacı tarafınca açık ceza infaz kurumuna ayrılma talebiyle . Cumhuriyet Başsavcılığına 19/01/2018 tarihinde yapılan müracaatın, davacının kurallı tahliye tarihinin 05/01/2023 olduğu, Yönetmeliğin 6. hususunun 2. fıkrasının (b) bendi uyarınca lakin bu tarihe üç yıldan az mühlet kalması halinde açık kuruma ayrılmayı hak edebileceği nedeni öne sürülerek reddi üzerine bakılan davanın açıldığı,
Hukuksal olarak eşit durumda bulunan bireyler içinde eşitlik unsuruna karşıt düzenleme yapılmasının hukuka muhalif olacağı, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu uyarınca Türkiye’de işlenen cürümler hakkında Türk kanunlarının uygulanacağı dikkate alındığında, birebir ceza kanununa bakılırsa yargılanan ve ceza alan mahkumlar içinde, infaz rejimi bakımından kabahat cinsleri tarafından ayrım yapılmasında hukuka terslik bulunmamakla birlikte, yabancı asıllı şahıslar tarafından ayrıksı düzenleme yapılmasının ceza ve güvenlik önlemlerinin infazına ait kuralların mahkumların ırk, lisan, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefi inanç, ulusal yahut toplumsal köken ve siyasi yahut öteki fikir veyahut niyetleri ile ekonomik güçleri ve başka toplumsal pozisyonları istikametinden ayırım yapılmaksızın ve hiç bir kimseye ayrıcalık tanınmaksızın uygulanmasını temel prensip olarak kabul eden Kanun kararına ve Anayasa ile teminat altına alınan kanun önünde eşitlik unsuruna terslik oluşturduğu, sebebi öne sürülerek dava konusu düzenlemenin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN SAVLARI:
Davalı yönetim tarafınca, ülkemizde bulunan mahkumların açık ceza infaz kurumlarına ayrılmaları sırasında ırk, lisan, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefi inanç, ulusal yahut toplumsal köken, siyasi fikir ya da fikir, ekonomik güç ve öbür toplumsal pozisyonlar tarafından ayrım yapılmadığı, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 14. hususunun 2. fıkrasında yer alan “Hükümlülerin açık cezaevlerine ayrılmalarına ait temel ve yöntemler yönetmelikte gösterilir.” kararı ile verilen yetkiye dayanılarak cürüm tipleri, tehlikelilik durumu, firar olaylarının önüne geçilmesi, mahkumların eğitilip bir daha topluma kazandırılması üzere konular dikkate alınarak açık ceza infaz kurumunda bulunulacak müddetler hakkında düzenlemeler yapıldığı, her yıl sonu prestijiyle firar eden mahkumların kabahat tipleri ve ceza müddetlerinin incelenmesi kararında, terör ve örgütlü kabahatlerden hükümlü olanların hata çeşitleri niçiniyle; hırsızlık, yağma, cinsel taarruz, uyuşturucu ticareti yapma ve sağlama kabahatlerinden hükümlü olanların firar oranının yüksek olması niçiniyle; eşe karşı işlenen hatalardan hükümlü olanların açık ceza infaz kurumundan firar etmesinin kolay olması yahut özel müsaadeye ayrıldıkları vakit bir daha tıpkı hatası sürece tarafındaki eğilimleri niçiniyle farklı düzenlemeler getirildiği, 01/01/2013 tarihi ile 01/08/2016 tarihleri içinde yapılan değerlendirmede, yabancı asıllı mahkumların kaldıkları Burdur ve Erzurum Açık Ceza İnfaz Kurumlarından, 265 yabancı asıllı mahkumun firar ettiği, bunlardan yalnızca 16 kişinin yakalandığının tespit edildiği, açık ceza infaz kurumlarında firara karşı rastgele bir mahzur olmadığı, firar eden yabancı asıllı mahkumlardan yakalanan sayısının az olduğu ve infazın aktif bir biçimde gayesine ulaşılamadığı dikkate alınarak, yabancıların açık ceza infaz kurumlarına ayrılmalarında infazların faal bir biçimde yürütülmesi için mühletler açısından farklı uygulamaların belirlendiği, öte yandan dava konusu ibarelerin yürürlükten kaldırılmış olması niçiniyle karar verilmesine yer olmadığı sonucunın verilmesi gerektiği, bu haliyle temyize mevzu kararda tüzel isabet bulunmadığı belirtilerek, Daire sonucunın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI:
Davacı tarafınca, iptali istenen Yönetmelik düzenlemesi ile Anayasa ve AİHS’de yer alan kanun önünde eşitlik ve ayrımcılık yasağı prensiplerinin çiğnendiği, gerçekten dava konusu Yönetmelik kararı niçiniyle yabancı uyrukluların salt yabancı olmaları niçiniyle ayrımcı muameleye tabi tutulduğu, her ne kadar davalı yönetim tarafınca firar olaylarının önlenmesi emeliyle dava konusu düzenlemenin yapıldığı belirtilmekte ise de, önlenmesi devletin sorumluluğunda bulunan firar olaylarının dava konusu düzenlemenin öne sürülen sebebi olamayacağı, iptali istenen karara ait Yönetmelik değişikliğinin Dairenin yürütmenin durdurulması sonucu üzerine yapıldığı, bu niçinle davanın konusuz kaldığından kelam edilemeyeceği belirtilerek, temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ KANISI:
Temyiz isteminin reddi ile Daire sonucunın onanması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Yargıcının açıklamaları dinlendikten ve belgedeki dokümanlar incelendikten daha sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE MÜNASEBET:
İLGİLİ MEVZUAT:
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 2. unsurunda, “Ceza ve güvenlik önlemlerinin infazına ait kurallar mahkumların ırk, lisan, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefi inanç, ulusal yahut toplumsal köken ve siyasi yahut öteki fikir veyahut kanıları ile ekonomik güçleri ve öteki toplumsal pozisyonları tarafından ayırım yapılmaksızın ve hiç bir kimseye ayrıcalık tanınmaksızın uygulanır. Ceza ve güvenlik önlemlerinin infazında zalimane, insanlık dışı, aşağılayıcı ve onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz.”; 3. hususunda, “Ceza ve güvenlik önlemlerinin infazı ile ulaşılmak istenilen temel maksat, evvela genel ve özel önlemeyi sağlamak, bu gayeyle mahkumun bir daha hata işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek, toplumu suça karşı korumak, mahkumun; bir daha toplumsallaşmasını teşvik etmek, üretken ve kanunlara, nizamlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan bir hayat biçimine ahengini kolaylaştırmaktır.” kararına yer verilmiş; 14. hususunun dava konusu Yönetmeliğin tesis edildiği tarihteki halinde ise, açık ceza infaz kurumları, mahkumların iyileştirilmelerinde, çalıştırılmaları ve meslek edindirilmelerine öncelik verilen, firara karşı pürüzleri ve dış güvenlik bakılırsavlisi bulunmayan, güvenlik bakımından kurum bakılırsavlilerinin nezaret ve kontrolü ile yetinilen kurumlar olarak tanımlanmış, açık ceza infaz kurumlarının muhtaçlığa nazaran bayan açık ceza infaz kurumları, gençlik açık ceza infaz kurumları biçiminde kurulabileceği öngörülmüş, mahkumların açık cezaevlerine ayrılmalarına ait temel ve yordamların yönetmelikte gösterileceği kurala bağlanmıştır.
Dava konusu Yönetmeliğin “Kapalı kurumdan açık kuruma ayrılacak hükümlüler” başlıklı 6. unsurunun dava açıldığı tarihteki halinde,”(1) Mahkumlardan;
a) Toplam cezaları on yıldan az olanlar bir ayını, on yıl ve üst olanlar ise onda birini kurumlarda infaz edip, düzgün halli olan ve şartlı salıverilme tarihine yedi yıl yahut daha az mühlet kalanlar,
b) Müebbet mahpus cezasına mahküm olup, şartlı salıverilme tarihine beş yıl yahut daha az mühlet kalanlar,
c) Cezaları yüksek güvenlikli kapalı kurumlar yahut başka kapalı kurumların yüksek güvenlikli kısımlarında infaz edilenlerden toplam cezalarının üçte birini bu kurumlarda âlâ halli olarak geçiren ve şartlı salıverilme tarihine üç yıl yahut daha az mühlet kalanlar, açık kurumlara ayrılabilir.
(2) Açık kurumlara ayrılabilmek için, ayrıyeten;
a) 26/9/2004 tarihindeki ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 142, 148, 149, 188 ve 190 ıncı hususları ile 1/3/1926 tarihindeki ve mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 403, 404, 491/3-4, 492, 493, 494, 495, 496, 497, 498 ve 499 uncu unsurlarından mahküm olanların şartlı salıverilme tarihine beş yıldan az müddet kalması,
b) 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 102 ve 103 üncü unsurları ile eşe karşı işlenen 82/1-d, 86/3-a ve 96/2-b unsurları ve 1/3/1926 tarihindeki ve mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 414, 416/1, 418/1 unsurları ile eşe karşı işlenen 449/1, 456 ve 457/1 unsurlarından mahküm olanlar ile isimli cürümlerden hükümlü olup yabancı uyrukluların şartlı salıverilme tarihine üç yıldan az müddet kalması,
c) 29/7/2003 tarihindeki ve 4959 sayılı Topluma Kazandırma Kanunu, 30/7/1999 tarihindeki ve mülga 4422 sayılı Çıkar Maksatlı Hata Örgütleri ile Çaba Kanununun 14 üncü hususu ve 5237 sayılı Kanunun 221 inci hususundan yararlananların şartlı salıverilme tarihine iki yıldan az müddet kalması,
ç) Terör ve örgütlü hatalardan hükümlü olup, mensup oldukları örgütten ayrıldıkları yönetim ve müşahede konseyi sonucuyla tespit edilenlerin şartlı salıverilme tarihine bir yıldan az mühlet kalması, kuralı aranır.” düzenlemesi yer almaktadır.
HUKUKİ KIYMETLENDİRME:
Dava konusu Yönetmeliğin desteklerinden birini teşkil eden 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanunu’nun üstte aktarılan kararlarının incelenmesinden, ceza ve güvenlik önlemlerinin infazı ile ulaşılmak istenilen temel emelin, evvela genel ve özel önlemeyi sağlamak, bu amaçla mahkumun bir daha kabahat işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek ve toplumu suça karşı korumak olduğu; ceza infaz kurumları içinde sayılan açık ceza infaz kurumlarının, mahkumların iyileştirilmelerinde, çalıştırılmaları ve meslek edindirilmelerine öncelik verilen, firara karşı mahzurları ve dış güvenlik nazaranvlisi bulunmayan, güvenlik bakımından kurum nazaranvlilerinin nezaret ve kontrolü ile yetinilen kurumlar biçiminde tanımlandığı, mahkumların açık cezaevlerine ayrılmalarına ait temel ve metotların düzenlenmesinin yönetmeliğe bırakıldığı anlaşılmaktadır.
Buna göre, davalı yönetimin 5275 sayılı Kanun’un 3. hususunda belirtilen infazın temel gayeleri doğrultusunda, mahkumların açık ceza infaz kurumlarına ayrılması konusunda Yönetmelik ile düzenleme yapma yetkisine sahip olduğu görülmektedir.
5275 sayılı Kanun’un üstte yer verilen 3. hususuyla, ceza infazının öncelikli maksadı olarak kabul edilen genel tedbire, toplumu oluşturan bireylerin, hatalıların aktif bir biçimde cezalandırıldığını gözlemleyerek, suça yönelmekten vazgeçmeleri manasını taşımaktadır. Bu çerçevede, “genel önleme” hedefinin temini, fakat aktif bir infaz rejimi ile mümkün olabilecektir.
ötürüsıyla, 5275 sayılı Kanun’un 3. hususuyla işaret edilen genel tedbire gayesinin gerçekleştirilmesi için davalı yönetimin objektif kriterleri gözeterek açık ceza infaz kurumlarına ayırma konusunda mahkumlar içinde farklı uygulamalar öngörmesinde kanun önünde eşitlik unsuru istikametinden terslik bulunmamaktadır.
Bu açıklamalar doğrultusunda somut uyuşmazlığa bakıldığında, davalı yönetimin yargılamanın tüm etaplarında sunduğu savunmalardan; firar olaylarının önüne geçilmesi, mahkumların eğitilip bir daha topluma kazandırılması üzere konular dikkate alınarak ve 5275 sayılı Kanun’un verdiği yetkiye dayanılarak açık ceza infaz kurumunda bulunulacak müddet tarafından Yönetmelik ile farklı düzenlemeler yapıldığı, bu kapsamda 2013-2016 yılları ortası yapılan değerlendirmede, yabancı asıllı mahkumların kaldıkları Burdur ve Erzurum Açık Ceza İnfaz Kurumlarından 265 yabancı asıllı mahkumun firar ettiği ve bunlardan yalnızca 16 kişinin yakalandığı konularının tespit edildiği, bu niçinlerle de yabancı mahkumlar tarafından aktif bir ceza infaz rejiminin sağlanması gayesiyle dava konusu düzenlemenin tesis edildiği anlaşılmaktadır.
Bu prestijle, 5275 sayılı Kanun’un 3. unsurunda sözünü bulan “genel önleme” gayesi doğrultusunda ve birebir Kanun’un 14. unsurunun 2. fıkrasının tanıdığı yetki kapsamında, yabancı mahkumların firar eğilimleri gözetilerek tesis edilen dava konusu düzenlemede kanun önünde eşitlik prensibine terslik bulunmadığı kararına varıldığından, üst hukuk normlarına ve hukuka uygun biçimde tesis edildiği anlaşılan dava konusu düzenlemenin iptali yolundaki Daire sonucunda türel isabet görülmemiştir.
KARAR kararı:
Açıklanan niçinlerle;
1.Davalı yönetimin temyiz isteminin kabulüne,
2.Dava konusu sürecin üstte özetlenen münasebetle iptaline ait Danıştay Onuncu Dairesinin temyize bahis 08/04/2021 tarih ve E:2018/3834, K:2021/1718 sayılı sonucunın BOZULMASINA,
3.bir daha bir karar verilmek üzere belgenin anılan Daireye gönderilmesine,
4.Kesin olarak, 08/06/2022 tarihinde oyoldukcaluğu ile karar verildi.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.