Abide
Üye
MIAMI BEACH — Kendi adını taşıyan yeni bir oyunun merkezindeki küçük Kübalı Elián González, hiçbir zaman sahneye çıkmıyor. Bunun yerine, izleyiciler bir çocuğun tiz kıkırdamasının sesini duyuyor, yirmi yıldan fazla bir süre önce Miami’yi paramparça eden ve ulusu perçinleyen olayların unutulmaz bir yankısı.
Bir fırtınadan sonra hayatta kalan tek kişi, annesini ve Küba’dan kaçan 11 kişiyi taşıyan küçük tekneyi alabora etti, Elián aylarca süren bir gözaltı savaşının merkeziydi – bir yanda babası ve diktatör Fidel Castro, diğer yanda Miami akrabaları ve Kübalı sürgünler – daha büyük bir siyasi mücadelenin temsilcisi oldu. ABD’li göçmen ajanları, onu Küba’ya geri getiren babasıyla önden barışmak için Küçük Havana’da şafak öncesi baskın düzenledikten sonra, çileden çıkan muhalifler sokaklarda protesto etti.
Yıllarca hikayenin kalıcı görüntüsü, silahlı bir federal ajan tarafından köşeye sıkıştırılmış, dehşete düşmüş 6 yaşındaki bir çocuğun dramatik fotoğrafı olmuştur. Miami New Drama şimdi bu portreyi Kübalı Amerikalı oyun yazarı Rogelio Martinez’in göçmenlerle dolu bir şehirde hala yankılanan acı, öfke, kafa karışıklığı ve bölünmeyi inceleyen “Elián” ile genişletmeyi umuyor.
Oyunu yöneten ve Miami New Drama’nın sanat yönetmeni Michel Hausmann, “Elian çok önemli bir olaydı” dedi. “İnsanlar üzülsün, tartışsınlar. Sanatçılar olarak görevimizin bir parçası olduğunu düşünüyorum.”
Martinez’in buradaki Colony Tiyatrosu’nda 20 Kasım’a kadar sürecek olan oyunu, bilgili hiciv ile duygusal dramayı bir araya getiriyor ve bölge sakinlerinin anında, genellikle komik bir şekilde tanıyabileceği kültürel, politik ve tarihi ayrıntılarla katmanlanıyor.
Bu çoğunluğun Latino olduğu bu şehirle konuşmak Hausmann’ın misyonunun bir parçası. Artan antisemitizm ve sosyalist hükümetin Karakas tiyatro grubuna yönelik saldırıları nedeniyle 2009 yılında anavatanını terk eden Yahudi bir Venezuelalı, Küba Amerikan ve Venezüella topluluklarına odaklanan çok sayıda popüler oyun görevlendirdi.
Martinez, “Elián” için 2000’deki haber kapsamına girdi. O ve Hausmann, iki dönemlik Miami belediye başkanı olmadan önce Elián’ın Florida’daki akrabalarının avukatlığını yapan Manny Diaz da dahil olmak üzere birçok merkezi oyuncuyla röportaj yaptı.
Şu anda Florida Demokrat Partisi’nin lideri olan Diaz, yakın tarihli bir gösteriden sonra, kızı Elisa’nın telefonunda Elián’la oynarken çekilmiş bir fotoğrafını çekerek, “Yeniden yaşamak çok zordu,” dedi.
Şimdi 27 yaşında olan babası Elisa ile birlikte ayakta başını salladı. Baskından sonra anneme beni de alıp almayacaklarını sordum” dedi. “Bunu bir oyun olarak görmek gerçeküstüydü.”
Silahlı federal ajanlar Miami’de sağdan ikinci Elián González’in akrabalarıyla kaldığı eve baskın düzenledi. Kredi… Alan Diaz/Associated Press
Birçoğu Elián’ınkine benzer bir maceraya atılmış olan Küba Amerikan topluluğunu büyüleyen hikaye, 1999’da Şükran Günü sabahı, Güney Florida kıyılarında balık tutan iki adamın onu bir iç tüpte yüzerken bulmasıyla başladı. Bir hastaneye getirildi ve sonunda büyük amcası ve kuzeni tarafından alındı.
Elián’ın babası oğlunu geri isteyince Castro, devlet mitingleri ve ABD’yi adam kaçırmakla suçlayan konuşmalarla bunu siyasi bir davaya dönüştürdü. Haber ekipleri ve ateşli Küba protestocular, bir mahkeme savaşı sırasında bir dizi politikacı ve ünlü tarafından ziyaret edilen ailenin Küçük Havana evinin dışında kamp kurdu. Soğukluk, Paskalya’dan önceki gün sürpriz baskınla sonuçlandı.
ABD hükümetinin eylemlerine öfkelenen binlerce Kübalı Amerikalı, “el voto castigo” (ceza oylaması) olarak adlandırdıkları şeyle Demokrattan Cumhuriyetçiye geçti. George W. Bush’un Florida’da Başkan Yardımcısı Al Nazaran’ı 537 oyla mağlup ettikten sonra başkan olmasıyla, bir seçim yılında çok önemli bir değişim oldu.
Oyun, Küba Amerikan duygularına derinden sempati duyuyor ve Martinez’in hem Castro hem de Clinton yönetimi tarafından siyasi entrikalar olarak tasvir ettiği şeylere güvensizlik gösterirken, aynı zamanda toplumun kendi içindeki çelişkileri de yakalıyor.
Anketler, Miami’deki Kübalı olmayanların yanı sıra Amerikalıların da, Elián’ın babasına ait olduğuna ezici bir çoğunlukla inandığını gösterdi. Haberi yayınlayan Miami Herald muhabiri Jay Weaver, şehrin şiddetle bölündüğünü söyledi. “Çok fazla anlaşmazlık vardı – çirkinleşti” dedi. “Her iki taraftaki iletişim berbattı.”
Bu karşılıklı anlayışsızlık, “Elián”da Küba sürgünü ve etkili sağcı bir radyo sunucusu olan Ninoska Perez karakteri tarafından en büyük iki kahkaha satırında yakalanıyor: “Bütün bu nefrete razıyım çünkü günün sonunda Onlardan daha iyi olduğumuzu biliyorum,” diyor ve “Ne kadar yüksek sesle bağırırsak, o kadar sinirlenirsek, Amerikalılar bizi o kadar çok anlayacak” diyor.
Oyun için röportaj yapan eski bir kongre üyesi ve kıdemli Küba-Amerikalı siyasi danışman Joe Garcia, “Amerikalılar buna gülüyor çünkü Kübalılar böyle” dedi. “Kübalılar gülüyor çünkü bunun doğru olduğunu düşünüyorlar.”
“Elián”da gerçek hayattaki karakterleri oynayan dokuz oyuncu arasında, izleyicilere sık sık yorum yapan altı Kübalı Amerikalı var. Carmen Pelaez, Perez’in yanı sıra Elián’ın babasına dönüşünü denetleyen Başsavcı Janet Reno’yu oynuyor. Mike Iveson (Broadway’in “Anayasanın Bana Anlamı” kitabından) hem siyasi ajan Roger Stone – alaycı, manipülatif, alaycı bir anlatıcı – hem de Başkan Bill Clinton. Diaz’ı oynayan Andhy Mendez, komik bir şekilde tehditkar Castro kuklasını da yönetiyor.
“Elián” bilindik hicivle duygusal dramayı karıştırıyor. Kredi… Andres Manner
Oyun yazarı Martinez, ülkenin önde gelen tiyatroları tarafından üretilen oyunları arasında bir Soğuk Savaş üçlemesi ile uzun zamandır siyasetle ilgileniyor. Ancak “Elián” ile siyaset kişisel hale geldi.
Martinez’in annesi, o 9 yaşındayken 1980 Mariel tekne asansöründe onu Amerika Birleşik Devletleri’ne getirdi, ancak ona Küba makamlarının babasının gitmesine izin vermediğini söylemekten kaçındı.
Martinez, “Annem, ‘Gelecek hafta görüşürüz’ dedi” dedi. “Sanki önden gidiyoruz. Ama arabaya binerken annem ‘Git, geri dön. Git babana sarıl.”
Martinez, yetişkin olana kadar babasını bir daha görmedi ve sadece kısa bir süre kaldı. Hausmann 2020’de ondan oyunu yazmasını istediğinde, Martinez iki genç kız babasıydı. “Babam ve annem oldum” dedi. “Mariel anını ve Elián anını aynı anda yaşıyordum.”
Birçok Kübalı Amerikalı için oyun, Elián destanı sırasındaki iç çatışmalarını yansıtıyor. Avukat ve eski belediye başkanı Diaz, 1961’de annesi onu Miami’ye getirdiğinde, siyasi bir mahkum olan babasını geride bırakmak zorunda kaldığında 6 yaşındaydı. Oyunun Elián’ın Miami’deki akrabalarının Reno ile 12 saat önce imzaladığı bir anlaşmaya ihanet olarak tasvir ettiği baskın tarafından derinden yaralandı. Karakteri, sisteme olan inancını sürgündeki duygularıyla uzlaştırmaya çalışır.
Gerçek hayattaki Diaz, “Bunları unutursanız, tekrar olabilir” dedi. “Kendimi aynı anda hem eski ülkemle hem de yeni ülkemle savaşırken bulmak inanılmaz bir öğrenme deneyimiydi” diye ekledi.
“Elián” da tasvir edilen sorunlar Miami’de ve daha geniş çapta devam ediyor. Latin Amerikalı göçmenler, Amerika Birleşik Devletleri’ne ulaşmaya çalışırken kendilerinin ve çocuklarının hayatlarını riske atmaya devam ediyor. Miami New Drama’nın sosyal medya paylaşımları, öfkeli komünizm suçlamaları ve İspanyolca’daki hararetli siyasi tartışmalarla dolup taştı. Florida Valisi Ron DeSantis’in Eylül ayında Venezüellalı göçmenleri Martha’s Vineyard’a uçurduğunda göçmenliği siyasallaştırmakla suçlanmasından aylar sonra, artan Hispanik desteği Salı günkü yeniden seçiminde Miami-Dade County’yi tarihi farkla kazanmasına yardımcı oldu.
Ancak “Elián” hakkındaki eleştiriler çoğunlukla olumluydu ve oyun, önde gelen İspanyolca yayın ağları Univision ve Telemundo’nun sabah haber programlarında yer aldı.
Mega TV sunucusu Padre Alberto, oyundan konukları Hausmann ve Pelaez’e “Bunu sunmakla harika iş çıkarıyorsunuz” dedi. “Elián hepimiz için çok zordu ve bunu düşünmek ve bizi çok duygulandırmak çok zor olmaya devam ediyor.”
Glenda ve Dariel Candelario, yakın tarihli bir performansta böyle bir duyguyu yaşadılar. 2014 yılında Küba’dan göç eden çift, Havana’da Elián’ın geri dönmesini talep eden mitinglere katılmaya zorlanan binlerce çocuk arasındaydı. Glenda Candelario, “Bize başka seçenek bırakmadılar,” dedi.
O sırada 15 yaşında olan kocası, “Bize beyin aşısı uygulanmıştı – hikayenin yalnızca Küba hükümetine ait bir kısmı vardı” dedi. “Bunu şimdi görmek, diğer tarafı duymak için çok heyecanlıyım.”
Bir fırtınadan sonra hayatta kalan tek kişi, annesini ve Küba’dan kaçan 11 kişiyi taşıyan küçük tekneyi alabora etti, Elián aylarca süren bir gözaltı savaşının merkeziydi – bir yanda babası ve diktatör Fidel Castro, diğer yanda Miami akrabaları ve Kübalı sürgünler – daha büyük bir siyasi mücadelenin temsilcisi oldu. ABD’li göçmen ajanları, onu Küba’ya geri getiren babasıyla önden barışmak için Küçük Havana’da şafak öncesi baskın düzenledikten sonra, çileden çıkan muhalifler sokaklarda protesto etti.
Yıllarca hikayenin kalıcı görüntüsü, silahlı bir federal ajan tarafından köşeye sıkıştırılmış, dehşete düşmüş 6 yaşındaki bir çocuğun dramatik fotoğrafı olmuştur. Miami New Drama şimdi bu portreyi Kübalı Amerikalı oyun yazarı Rogelio Martinez’in göçmenlerle dolu bir şehirde hala yankılanan acı, öfke, kafa karışıklığı ve bölünmeyi inceleyen “Elián” ile genişletmeyi umuyor.
Oyunu yöneten ve Miami New Drama’nın sanat yönetmeni Michel Hausmann, “Elian çok önemli bir olaydı” dedi. “İnsanlar üzülsün, tartışsınlar. Sanatçılar olarak görevimizin bir parçası olduğunu düşünüyorum.”
Martinez’in buradaki Colony Tiyatrosu’nda 20 Kasım’a kadar sürecek olan oyunu, bilgili hiciv ile duygusal dramayı bir araya getiriyor ve bölge sakinlerinin anında, genellikle komik bir şekilde tanıyabileceği kültürel, politik ve tarihi ayrıntılarla katmanlanıyor.
Bu çoğunluğun Latino olduğu bu şehirle konuşmak Hausmann’ın misyonunun bir parçası. Artan antisemitizm ve sosyalist hükümetin Karakas tiyatro grubuna yönelik saldırıları nedeniyle 2009 yılında anavatanını terk eden Yahudi bir Venezuelalı, Küba Amerikan ve Venezüella topluluklarına odaklanan çok sayıda popüler oyun görevlendirdi.
Martinez, “Elián” için 2000’deki haber kapsamına girdi. O ve Hausmann, iki dönemlik Miami belediye başkanı olmadan önce Elián’ın Florida’daki akrabalarının avukatlığını yapan Manny Diaz da dahil olmak üzere birçok merkezi oyuncuyla röportaj yaptı.
Şu anda Florida Demokrat Partisi’nin lideri olan Diaz, yakın tarihli bir gösteriden sonra, kızı Elisa’nın telefonunda Elián’la oynarken çekilmiş bir fotoğrafını çekerek, “Yeniden yaşamak çok zordu,” dedi.
Şimdi 27 yaşında olan babası Elisa ile birlikte ayakta başını salladı. Baskından sonra anneme beni de alıp almayacaklarını sordum” dedi. “Bunu bir oyun olarak görmek gerçeküstüydü.”
Silahlı federal ajanlar Miami’de sağdan ikinci Elián González’in akrabalarıyla kaldığı eve baskın düzenledi. Kredi… Alan Diaz/Associated Press
Birçoğu Elián’ınkine benzer bir maceraya atılmış olan Küba Amerikan topluluğunu büyüleyen hikaye, 1999’da Şükran Günü sabahı, Güney Florida kıyılarında balık tutan iki adamın onu bir iç tüpte yüzerken bulmasıyla başladı. Bir hastaneye getirildi ve sonunda büyük amcası ve kuzeni tarafından alındı.
Elián’ın babası oğlunu geri isteyince Castro, devlet mitingleri ve ABD’yi adam kaçırmakla suçlayan konuşmalarla bunu siyasi bir davaya dönüştürdü. Haber ekipleri ve ateşli Küba protestocular, bir mahkeme savaşı sırasında bir dizi politikacı ve ünlü tarafından ziyaret edilen ailenin Küçük Havana evinin dışında kamp kurdu. Soğukluk, Paskalya’dan önceki gün sürpriz baskınla sonuçlandı.
ABD hükümetinin eylemlerine öfkelenen binlerce Kübalı Amerikalı, “el voto castigo” (ceza oylaması) olarak adlandırdıkları şeyle Demokrattan Cumhuriyetçiye geçti. George W. Bush’un Florida’da Başkan Yardımcısı Al Nazaran’ı 537 oyla mağlup ettikten sonra başkan olmasıyla, bir seçim yılında çok önemli bir değişim oldu.
Oyun, Küba Amerikan duygularına derinden sempati duyuyor ve Martinez’in hem Castro hem de Clinton yönetimi tarafından siyasi entrikalar olarak tasvir ettiği şeylere güvensizlik gösterirken, aynı zamanda toplumun kendi içindeki çelişkileri de yakalıyor.
Anketler, Miami’deki Kübalı olmayanların yanı sıra Amerikalıların da, Elián’ın babasına ait olduğuna ezici bir çoğunlukla inandığını gösterdi. Haberi yayınlayan Miami Herald muhabiri Jay Weaver, şehrin şiddetle bölündüğünü söyledi. “Çok fazla anlaşmazlık vardı – çirkinleşti” dedi. “Her iki taraftaki iletişim berbattı.”
Bu karşılıklı anlayışsızlık, “Elián”da Küba sürgünü ve etkili sağcı bir radyo sunucusu olan Ninoska Perez karakteri tarafından en büyük iki kahkaha satırında yakalanıyor: “Bütün bu nefrete razıyım çünkü günün sonunda Onlardan daha iyi olduğumuzu biliyorum,” diyor ve “Ne kadar yüksek sesle bağırırsak, o kadar sinirlenirsek, Amerikalılar bizi o kadar çok anlayacak” diyor.
Oyun için röportaj yapan eski bir kongre üyesi ve kıdemli Küba-Amerikalı siyasi danışman Joe Garcia, “Amerikalılar buna gülüyor çünkü Kübalılar böyle” dedi. “Kübalılar gülüyor çünkü bunun doğru olduğunu düşünüyorlar.”
“Elián”da gerçek hayattaki karakterleri oynayan dokuz oyuncu arasında, izleyicilere sık sık yorum yapan altı Kübalı Amerikalı var. Carmen Pelaez, Perez’in yanı sıra Elián’ın babasına dönüşünü denetleyen Başsavcı Janet Reno’yu oynuyor. Mike Iveson (Broadway’in “Anayasanın Bana Anlamı” kitabından) hem siyasi ajan Roger Stone – alaycı, manipülatif, alaycı bir anlatıcı – hem de Başkan Bill Clinton. Diaz’ı oynayan Andhy Mendez, komik bir şekilde tehditkar Castro kuklasını da yönetiyor.
“Elián” bilindik hicivle duygusal dramayı karıştırıyor. Kredi… Andres Manner
Oyun yazarı Martinez, ülkenin önde gelen tiyatroları tarafından üretilen oyunları arasında bir Soğuk Savaş üçlemesi ile uzun zamandır siyasetle ilgileniyor. Ancak “Elián” ile siyaset kişisel hale geldi.
Martinez’in annesi, o 9 yaşındayken 1980 Mariel tekne asansöründe onu Amerika Birleşik Devletleri’ne getirdi, ancak ona Küba makamlarının babasının gitmesine izin vermediğini söylemekten kaçındı.
Martinez, “Annem, ‘Gelecek hafta görüşürüz’ dedi” dedi. “Sanki önden gidiyoruz. Ama arabaya binerken annem ‘Git, geri dön. Git babana sarıl.”
Martinez, yetişkin olana kadar babasını bir daha görmedi ve sadece kısa bir süre kaldı. Hausmann 2020’de ondan oyunu yazmasını istediğinde, Martinez iki genç kız babasıydı. “Babam ve annem oldum” dedi. “Mariel anını ve Elián anını aynı anda yaşıyordum.”
Birçok Kübalı Amerikalı için oyun, Elián destanı sırasındaki iç çatışmalarını yansıtıyor. Avukat ve eski belediye başkanı Diaz, 1961’de annesi onu Miami’ye getirdiğinde, siyasi bir mahkum olan babasını geride bırakmak zorunda kaldığında 6 yaşındaydı. Oyunun Elián’ın Miami’deki akrabalarının Reno ile 12 saat önce imzaladığı bir anlaşmaya ihanet olarak tasvir ettiği baskın tarafından derinden yaralandı. Karakteri, sisteme olan inancını sürgündeki duygularıyla uzlaştırmaya çalışır.
Gerçek hayattaki Diaz, “Bunları unutursanız, tekrar olabilir” dedi. “Kendimi aynı anda hem eski ülkemle hem de yeni ülkemle savaşırken bulmak inanılmaz bir öğrenme deneyimiydi” diye ekledi.
“Elián” da tasvir edilen sorunlar Miami’de ve daha geniş çapta devam ediyor. Latin Amerikalı göçmenler, Amerika Birleşik Devletleri’ne ulaşmaya çalışırken kendilerinin ve çocuklarının hayatlarını riske atmaya devam ediyor. Miami New Drama’nın sosyal medya paylaşımları, öfkeli komünizm suçlamaları ve İspanyolca’daki hararetli siyasi tartışmalarla dolup taştı. Florida Valisi Ron DeSantis’in Eylül ayında Venezüellalı göçmenleri Martha’s Vineyard’a uçurduğunda göçmenliği siyasallaştırmakla suçlanmasından aylar sonra, artan Hispanik desteği Salı günkü yeniden seçiminde Miami-Dade County’yi tarihi farkla kazanmasına yardımcı oldu.
Ancak “Elián” hakkındaki eleştiriler çoğunlukla olumluydu ve oyun, önde gelen İspanyolca yayın ağları Univision ve Telemundo’nun sabah haber programlarında yer aldı.
Mega TV sunucusu Padre Alberto, oyundan konukları Hausmann ve Pelaez’e “Bunu sunmakla harika iş çıkarıyorsunuz” dedi. “Elián hepimiz için çok zordu ve bunu düşünmek ve bizi çok duygulandırmak çok zor olmaya devam ediyor.”
Glenda ve Dariel Candelario, yakın tarihli bir performansta böyle bir duyguyu yaşadılar. 2014 yılında Küba’dan göç eden çift, Havana’da Elián’ın geri dönmesini talep eden mitinglere katılmaya zorlanan binlerce çocuk arasındaydı. Glenda Candelario, “Bize başka seçenek bırakmadılar,” dedi.
O sırada 15 yaşında olan kocası, “Bize beyin aşısı uygulanmıştı – hikayenin yalnızca Küba hükümetine ait bir kısmı vardı” dedi. “Bunu şimdi görmek, diğer tarafı duymak için çok heyecanlıyım.”