EYT’de en epeyce merak edilen 10 soruya cevap
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinde sona yaklaşıldı. 4-5 milyon kişiyi ilgilendiren düzenlemenin detaylarının önümüzdeki ayın başında kamuoyuna duyurulması bekleniyor.
Düzenleme için gerisayıma geçilirken EYT ile ilgili en hayli merak edilen soruları ve cevaplarını derledik…
EYT nedir, kimler EYT kapsamına giriyor?
1999 yılında yürürlükte olan 506 Sayılı Toplumsal Sigortalar Kanununa 4447 sayılı Kanunla eklenen süreksiz 81’inci unsurun (B) bendi ile 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olanların emekliliği hak etme şartları değiştirildi. Bu tarihten daha sonra emekliliğe hak kazanmak için sigortalılık mühleti ve prim gün sayısının yanında, yaş şartı da aranmaya başlandı.
Değişikliktilk evvel, emekliliğe hak kazanabilmek için sigortalılık müddeti ve prim gün sayısındaki şartların karşılanması yetiyordu. Değişiklik öncesinde bayanlarda 20, erkeklerde ise 25 yıl sigortalılık müddeti ve 5000 gün şartını yerine getirenler emekli olabiliyordu.
8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olanlar EYT kapsamına giriyor. Emeklilikte yaşa takılanlar, emeklilik şartlarında 1999’da yapılan değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesini, yaş koşulu aranmadan, sigortalılık mühleti ve prim günü şartlarını sağlayıp emekli olmayı talep ediyor.
EYT’de hangi formüller gündemde?
Primi eksik olanlar ne yapacak?
EYT kapsamına girenlerin prim eksiği var ise bunu birkaç yolda tamamlama imkanı bulunuyor. Erkekler için askerlik, bayanlar için doğum borçlanması primlerin tamamlanması için iki seçenek olarak öne çıkıyor. Düzenleme çıktıktan daha sonra, primleri tamamlamak için borçlanma hakkı tanınıp tanınmayacağı ise net değil.
Primi doldurup, sigortalılık müddeti bitmeyenler ne olacak?
Yeni bir kural getirilmezse EYT yasası çıktığında primini ve sigortalılık müddetini (erkeklerde 25, bayanlarda 20) tamamlayanların emekli olması bekleniyor. Lakin primini doldurup sigortalılık müddetini tamamlamayanların bu süreyi beklemesi gerekecek. Düzenleme 8 Eylül 1999 öncesini kapsadığı için 8 Eylül 2024’e kadar tüm EYT’lilerin sigortalılık müddeti tamamlanmış olacak.
EYT’li olanlar emekli olmak zorunda mı, çalışamayacaklar mı?
İş Kanunu’na nazaran, emeklilik niçiniyle iş mukavelesini sonlandırma hakkı çalışana ilişkin. Patron, bir çalışanı zorla emekli edemiyor. Patron, işyeri kurallarını belirlemiş ve emekliliği gelenlerin işe devam etmemesi üzere bir kuralı da kaide koşmuşsa, bu biçimde çalışan emekli edilebilir.
EYT daha sonrası emekli olup çalışmaya devam edecekler için süreç nasıl işleyecek?
Burada iki durum kelam konusu. Birincisi aylığını kestirerek çalışmaya devam etmek. Bu durumda kişi olağan sigortalı üzere çalışıyor, emekli olduğunda çalışmaya başlamadan evvel alınan aylık, çalışılan periyodun primlerine nazaran güncelleniyor. Emeklilikten daha sonraki çalışmalar maaşa ekleniyor.
İkincisi Toplumsal Güvenlik Takviye Primi’ne (SGDP) tabi olarak çalışmak. bu türlü çalışmaya devam edenler emekli aylıkları kesilmeksizin çalışabiliyor. Patron tarafınca aldıkları fiyattan yüzde 7,5 oranında SGDP kesiliyor. Emekli maaşında azalma olmuyor. Çalışma fiyatında kısmi düşüş kelam konusu.
EYT’den emekli olup çalışanların ikinci kere kıdem tazminatı hakkı var mı?
Bir işyerinden kıdemini alıp emekli olanlar olağan bir çalışanın haklarına sahip oluyor. Emekli çalışanın kıdem tazminatı alabilmesi için ya patronun haksız yere işine son vermesi ya da emeklinin haklı bir niçinle iş akdini feshetmesi gerekiyor.
Stajyer ve çıraklık EYT için başlangıç sayılacak mı?
Staj ve çıraklık devrinin EYT için başlangıç sayılıp sayılmayacağıyla ilgili soruyu Bakan Alım yanıtlamıştı. Alım, “Onlar EYT kapsamında değil. Sigorta girişi olanlarda bir sorun yok. Çıraklık ve stajyerlik bir sigorta girişi değil. Onlar sıhhat sigortasını korumak üzere geliştirilmiş bir sistem” karşılığını vermişti.
Sigorta girişi yapılmamışsa EYT’li olmak için dava açılabilir mi?
İlgili mühletin sigortaya dahil edilmesi için hizmet tespiti davası açılması gerekiyor. Kanuna nazaran hizmet tespit devasının işten çıkış yapılan yılın sonundan başlayarak 5 yıl ortasında açılması gerekiyor. Bordro, bildirge, sigortalı hesap fişi üzere dokümanlardan birinin mahkemeye sunulması durumunda hak düşürücü mühlet işlemiyor.
Sigortasız çalışılan müddet nasıl kanıtlanabilir?
Hizmet tespitinde dava açmakla birlikte öne sürülen tarihte çalışıldığının kanıtlanması gerekiyor. Sigorta primleri bordrosu, hesap fişinin yanı sıra birebir devirde çalışılan ve patron resmi kayıtlarındaki öbür çalışan şahit olarak gösterilebilir. Patronun Toplumsal Güvenlik Kurumu’na verdiği bordrolarda yer alanlardan şahit gösterilebilir. Ayrıyeten komşu işyerinde sigortalı çalışan da şahit olarak dinlenebilir.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinde sona yaklaşıldı. 4-5 milyon kişiyi ilgilendiren düzenlemenin detaylarının önümüzdeki ayın başında kamuoyuna duyurulması bekleniyor.
Düzenleme için gerisayıma geçilirken EYT ile ilgili en hayli merak edilen soruları ve cevaplarını derledik…
EYT nedir, kimler EYT kapsamına giriyor?
1999 yılında yürürlükte olan 506 Sayılı Toplumsal Sigortalar Kanununa 4447 sayılı Kanunla eklenen süreksiz 81’inci unsurun (B) bendi ile 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olanların emekliliği hak etme şartları değiştirildi. Bu tarihten daha sonra emekliliğe hak kazanmak için sigortalılık mühleti ve prim gün sayısının yanında, yaş şartı da aranmaya başlandı.
Değişikliktilk evvel, emekliliğe hak kazanabilmek için sigortalılık müddeti ve prim gün sayısındaki şartların karşılanması yetiyordu. Değişiklik öncesinde bayanlarda 20, erkeklerde ise 25 yıl sigortalılık müddeti ve 5000 gün şartını yerine getirenler emekli olabiliyordu.
8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olanlar EYT kapsamına giriyor. Emeklilikte yaşa takılanlar, emeklilik şartlarında 1999’da yapılan değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesini, yaş koşulu aranmadan, sigortalılık mühleti ve prim günü şartlarını sağlayıp emekli olmayı talep ediyor.
EYT’de hangi formüller gündemde?
Primi eksik olanlar ne yapacak?
EYT kapsamına girenlerin prim eksiği var ise bunu birkaç yolda tamamlama imkanı bulunuyor. Erkekler için askerlik, bayanlar için doğum borçlanması primlerin tamamlanması için iki seçenek olarak öne çıkıyor. Düzenleme çıktıktan daha sonra, primleri tamamlamak için borçlanma hakkı tanınıp tanınmayacağı ise net değil.
Primi doldurup, sigortalılık müddeti bitmeyenler ne olacak?
Yeni bir kural getirilmezse EYT yasası çıktığında primini ve sigortalılık müddetini (erkeklerde 25, bayanlarda 20) tamamlayanların emekli olması bekleniyor. Lakin primini doldurup sigortalılık müddetini tamamlamayanların bu süreyi beklemesi gerekecek. Düzenleme 8 Eylül 1999 öncesini kapsadığı için 8 Eylül 2024’e kadar tüm EYT’lilerin sigortalılık müddeti tamamlanmış olacak.
EYT’li olanlar emekli olmak zorunda mı, çalışamayacaklar mı?
İş Kanunu’na nazaran, emeklilik niçiniyle iş mukavelesini sonlandırma hakkı çalışana ilişkin. Patron, bir çalışanı zorla emekli edemiyor. Patron, işyeri kurallarını belirlemiş ve emekliliği gelenlerin işe devam etmemesi üzere bir kuralı da kaide koşmuşsa, bu biçimde çalışan emekli edilebilir.
EYT daha sonrası emekli olup çalışmaya devam edecekler için süreç nasıl işleyecek?
Burada iki durum kelam konusu. Birincisi aylığını kestirerek çalışmaya devam etmek. Bu durumda kişi olağan sigortalı üzere çalışıyor, emekli olduğunda çalışmaya başlamadan evvel alınan aylık, çalışılan periyodun primlerine nazaran güncelleniyor. Emeklilikten daha sonraki çalışmalar maaşa ekleniyor.
İkincisi Toplumsal Güvenlik Takviye Primi’ne (SGDP) tabi olarak çalışmak. bu türlü çalışmaya devam edenler emekli aylıkları kesilmeksizin çalışabiliyor. Patron tarafınca aldıkları fiyattan yüzde 7,5 oranında SGDP kesiliyor. Emekli maaşında azalma olmuyor. Çalışma fiyatında kısmi düşüş kelam konusu.
EYT’den emekli olup çalışanların ikinci kere kıdem tazminatı hakkı var mı?
Bir işyerinden kıdemini alıp emekli olanlar olağan bir çalışanın haklarına sahip oluyor. Emekli çalışanın kıdem tazminatı alabilmesi için ya patronun haksız yere işine son vermesi ya da emeklinin haklı bir niçinle iş akdini feshetmesi gerekiyor.
Stajyer ve çıraklık EYT için başlangıç sayılacak mı?
Staj ve çıraklık devrinin EYT için başlangıç sayılıp sayılmayacağıyla ilgili soruyu Bakan Alım yanıtlamıştı. Alım, “Onlar EYT kapsamında değil. Sigorta girişi olanlarda bir sorun yok. Çıraklık ve stajyerlik bir sigorta girişi değil. Onlar sıhhat sigortasını korumak üzere geliştirilmiş bir sistem” karşılığını vermişti.
Sigorta girişi yapılmamışsa EYT’li olmak için dava açılabilir mi?
İlgili mühletin sigortaya dahil edilmesi için hizmet tespiti davası açılması gerekiyor. Kanuna nazaran hizmet tespit devasının işten çıkış yapılan yılın sonundan başlayarak 5 yıl ortasında açılması gerekiyor. Bordro, bildirge, sigortalı hesap fişi üzere dokümanlardan birinin mahkemeye sunulması durumunda hak düşürücü mühlet işlemiyor.
Sigortasız çalışılan müddet nasıl kanıtlanabilir?
Hizmet tespitinde dava açmakla birlikte öne sürülen tarihte çalışıldığının kanıtlanması gerekiyor. Sigorta primleri bordrosu, hesap fişinin yanı sıra birebir devirde çalışılan ve patron resmi kayıtlarındaki öbür çalışan şahit olarak gösterilebilir. Patronun Toplumsal Güvenlik Kurumu’na verdiği bordrolarda yer alanlardan şahit gösterilebilir. Ayrıyeten komşu işyerinde sigortalı çalışan da şahit olarak dinlenebilir.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.