İDDK: Diyanete atanmadan evvelki tespitlerde meslekten çıkartılmaya münasebet olabilir
Daire süreci iptal etmişti
Davacının üzerine atılı bulunan ve soruşturma konusu olan aksiyonun, din hizmetleri sınıfında müezzin-kayyım olarak nazaranve başladığı 19/07/2012 tarihinden hayli evvel gerçekleştiği ve özel ömrüne ait olduğu, yürütmekte olduğu kamu bakılırsaviyle ilgisinin olmadığı; bu niçinle, davacının itikat, ibadet, tutum ve hareketlerinde İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğuna dair ortak nitelik koşulunu taşımadığından bahisle ağır idari yaptırım niteliğini haiz olan müezzin-kayyımlık misyonuna son verilmesine ait dava konusu 15/04/2015 tarihindeki süreçte hukuka uygunluk görülmemiştir.
İDDK: nazaranve atanırken gerekli kaideleri taşımıyordu
Bakılan uyuşmazlıkta, davacının müezzin-kayyım olarak atandığı tarihtilk evvel yaşadığı ve hem soruşturma kapsamındaki kendi sözünden birebir vakitte şahit tabirlerinden etrafta bilindiği anlaşılan evli bir bayanla yaşadığı bağ niçiniyle, Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin itikat, ibadet, tutum ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olması koşulunu bakılırsave atanırken taşımadığı anlaşılmakta olup, halkı din konusunda aydınlatan din vazifelisi sıfatını haiz davacının, kelam konusu gayri ahlaki aksiyonunun direkt vazifesinin gereklerine ve ötürüsıyla nazaranve atanma kaidelerine karşıtlık teşkil ettiği kararına varılmıştır.
657 sayılı Kanun’un 98. hususunda yer alan, devlet memurlarının memurluğa alınma kurallarından her hangi birini taşımadığının daha sonradan anlaşılması halinde memurluğun sona ereceği düzenlemesi uyarınca; üstte belirtilen aksiyonlarının, ifa edilen bakılırsavin özelliklerine nazaran belirlenen niteliklerin taşınmaması/kaybedilmesi niçini olarak kabul edilmesi ile kurum disiplinini ve prestijini olumsuz istikamette etkileyen bir öge olarak değerlendirilmesinde ve kamu hizmetinin gereği üzere yürütülmesini sağlamak maksadıyla alınması mecburî bir önlem olarak vazifesine son verilmesinde hukuka terslik görülmemiştir.
T.C.
DANIŞTAY
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Temel No: 2021/3496
Karar No: 2022/664
TEMYİZ EDENLER: 1- (DAVACI) : …
VEKİLİ: Av. …
2-(DAVALI) : …Başkanlığı
VEKİLİ: I. Hukuk Müşaviri …
DİĞER DAVALI : …
İSTEMİN KONUSU:
Danıştay Onikinci Dairesinin 18/03/2021 tarih ve E:2021/1842, K:2021/1472 sayılı sonucunın, davalı Diyanet İşleri Başkanlığı tarafınca iptale ait kısmının, davacı tarafınca redde ait kısmının temyizen incelenerek bozulması ve davacı tarafınca, 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve nazaranvleri Hakkında Kanun’un 9. hususunun ikinci fıkrasının iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem:
Aksaray İli, Bahçesaray Mahallesi, Hamidiye Camii müezzin-kayyımı olarak misyon yapan davacı tarafınca; Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 5. hususunun 1. fıkrasının (b) bendinde yer alan “Atanmalarında dini tahsil kuralı temel alınan unvanlarda; itikat, ibadet, hal ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğu formunda ortak bir nitelik taşımak” koşulunu kaybettiğinden bahisle, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 98. unsurunun birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca nazaranvine son verilmesine ait Diyanet İşleri Başkanlığının 15/04/2015 tarih ve E.8016 sayılı sürecinin ve Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. unsurunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptaline karar verilmesi ile 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve nazaranvlerine Hakkında Kanun’un 9. unsurunun ikinci fıkrasının iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulması istenilmiştir.
Daire sonucunın özeti:
Danıştay Onikinci Dairesinin 18/03/2021 tarih ve E:2021/1842, K:2021/1472 sayılı sonucuyla;
Anayasa’ya karşıtlık tezinin önemli görülmediği,
Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. unsurunun 1. fıkrasının (b) bendi istikametinden;
Din bakılırsavlisinin toplum nezdindeki yeri ve ehemmiyeti ile ifa edilen nazaranvin toplumsal yapıya tesirleri gözetildiğinde, din hizmetleri sınıfında misyon yapan din bakılırsavlilerinden, topluma örnek olacak davranışlar ortasında olmalarının bekleniyor olması, örnek kişilik özellikleri sergileme sorumluluğu taşımaları, toplumda kabul bakılırsan pahalara karşıt düşmeyen ve inanç, ibadet, ahlak ve davranış bütünlüğüne uygun bir ömür üslubuna sahip olmalarının yürütülen kamu hizmetinin ayrılmaz kesimi olması, inanç, ibadet, ahlak bedellerinin yaşama yansıyan taraflarında örnek olma nazaranvini yüklenmeleri karşısında, bu hizmet sınıfı için “Atanmalarında dini tahsil koşulu temel alınan unvanlarda; itikat, ibadet, hal ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğu halinde ortak bir nitelik taşımak.” kuralının aranmasında, Yönetmeliğin desteği ve üst hukuk normu olan 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na, 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve bakılırsavleri Hakkında Kanun’a, hukuka, kamu faydası ve hizmet gereklerine karşıtlık bulunmadığı;
Davacının bakılırsavine son verilmesine ait süreç tarafından;
Davacının üzerine atılı bulunan ve soruşturma konusu olan hareketin, din hizmetleri sınıfında müezzin-kayyım olarak nazaranve başladığı 19/07/2012 tarihinden hayli evvel gerçekleştiği ve özel ömrüne ait olduğu, yürütmekte olduğu kamu bakılırsaviyle ilgisinin olmadığı; bu niçinle, davacının itikat, ibadet, hal ve hareketlerinde İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğuna dair ortak nitelik koşulunu taşımadığından bahisle ağır idari yaptırım niteliğini haiz olan müezzin-kayyımlık nazaranvine son verilmesine ait dava konusu 15/04/2015 tarihindeki süreçte hukuka uygunluk görülmediği;
sebebi öne sürülerek Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. unsurunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptali istemi tarafından davanın reddine, Diyanet İşleri Başkanlığının …tarih ve E….sayılı sürecinin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENLERİN ARGÜMANLARI:
Davacı tarafınca, dava konusu Yönetmeliğe ait hukuka karşıtlık tezlerinin temyize mevzu kararda irdelenmediği, Anayasa’ya karşıtlık itirazının kabul edilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.
Davalı yönetimlerden Diyanet İşleri Başkanlığı tarafınca, davacının işlediği fiilin özel hayata ait olduğu değerlendirmesinin haklı olmadığı, üçüncü bireylerin özgürlük alanını tehdit etmedikten daha sonra bireylerin istedikleri fiilleri işleyebilecekleri; fakat işlenen fiil icra edilen meslek ile bağdaşmıyorsa bu fiilin özel hayat kapsamında değerlendirilemeyeceği; öte yandan, halkı din konusunda aydınlatan, telkin eden din vazifelisi sıfatını haiz davacının, dine alışılmamış olması yanında cemaate aktardığı kendi beyanlarına muhalif aksiyonunun vazifesiyle ilgisi olmadığını söylemenin yerinde olmadığı; davacının hareketinin direkt bakılırsavinin gereklerine karşıtlık teşkil etmesi yanında nazaranve atanma koşullarına da terslik teşkil ettiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI:
Davacı tarafınca, Danıştay Onikinci Dairesince verilen iptal sonucunın yöntem ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen niçinlerin, sonucun bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek, davalı yönetimin temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
Davalı yönetimlerden Diyanet İşleri Başkanlığı tarafınca temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmuş, davalı Cumhurbaşkanlığı tarafınca savunma verilmemiştir.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ KANISI:
Davacının temyiz isteminin reddi ile Daire sonucunın redde ait kısmının onanması; davalı Diyanet İşleri Başkanlığının temyiz isteminin kabulü ile Daire sonucunın iptale ait kısmının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Yargıcının açıklamaları dinlendikten ve belgedeki dokümanlar incelendikten daha sonra gereği görüşüldü:
Davacı tarafınca; 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve vazifeleri Hakkında Kanun’un 9. unsurunun ikinci fıkrasının Anayasa’nın 2., 7. ve 128. unsurlarına muhalif olduğu ileri sürülmüş ise de; kamu nazaranvlisi olarak atanmak için aranan genel kaidelerin yanında ifa edilecek misyonun niteliği gözetilerek aranacak özel kuralların Yönetmelikle belirlenmesi, yasallık unsurunun ihlali olarak yorumlanamayacağından, davacının Anayasa’ya karşıtlık tezi yerinde görülmemiştir.
İNCELEME VE MÜNASEBET:
MADDİ OLAY:
Aksaray İli, Bahçesaray Mahallesi, Hamidiye Camii müezzin-kayyımı olarak bakılırsav yapan davacı hakkında, bakılırsave başladığı 19/07/2012 tarihindilk evvel evli bir bayanla 2008-2012 yılları içinde gayrimeşru ilgi yaşadığına ait tezler içeren 15/10/2014 tarihindeki şikayet dilekçesi sunulmuştur.
Şikayet hususuyla ilgili yapılan soruşturma kararında düzenlenen… tarih ve …sayılı raporda;
Davacının 19/07/2012 tarihinde 4/B statüsünde kontratlı müezzin kayyım olarak nazaranve başlamadan evvel, eşi yurt haricinde olan evli bir bayan ile 2008-2012 yılları içinde gayrimeşru ilgi yaşadığı, bu bağın anılan hanımın eşi tarafınca öğrenilmesi üzerine açılan boşanma davası kararında 26 yıllık evliliğinin bitmiş olduği, bu olayın etrafta duyulduğu ve dedikodu formunda konuşulduğu konusunun şahitlerin ve davacının tabirlerinden anlaşıldığı tespitlerine yer verilmiş ve Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 5. hususunun 1. fıkrasının (b) bendinde sayılan ortak nitelik kuralını bakılırsave alınmadan evvel kaybettiğinden bahisle davacının nazaranvine, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’un 98. unsurunun birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca son verilmesi teklif edilmiştir. Bu teklif uyarınca, Diyanet İşleri Başkanlığının dava konusu 15/04/2015 tarih ve E.8016 süreci ile davacının nazaranvine son verilmiştir.
Bunun üzerine davacı tarafınca, bakılırsavine son verilmesi süreci ile Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 5. unsurunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptaline ve 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve nazaranvlerine Ait Kanun’un 9. unsurunun ikinci fıkrasının iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulmasına karar verilmesi istemiyle temyizen incelenen dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa’nın “Özel ömrün gizliliği” başlıklı 20. hususunun birinci fıkrasında; “Herkes, özel ömrüne ve aile ömrüne hürmet gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının saklılığına dokunulamaz.” kararına yer verilmiştir.
Avrupa İnsan Hakları Kontratının “Özel ve aile hayatına hürmet hakkı” başlıklı 8. hususunda;
“(1) Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve yazışmasına hürmet gösterilmesi hakkına sahiptir.
(2) Bu hakkın kullanılmasına bir kamu makamının müdahalesi, lakin müdahalenin maddeyle öngörülmüş ve demokratik bir toplumda ulusal güvenlik, kamu güvenliği, ülkenin ekonomik refahı, nizamın korunması, cürüm işlenmesinin önlenmesi, sıhhatin yahut ahlakın yahut diğerlerinin hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli bir önlem olması durumunda kelam konusu olabilir.” düzenlemesi yer almaktadır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’un “Memurluğun sona ermesi” başlıklı 98. unsurunun ilgili kısımları şöyledir:
“b)Memurluğa alınma kaidelerinden her hangi birini taşımadığının daha sonradan anlaşılması yahut memurlukları sırasında bu koşullardan her hangi birini kaybetmesi;
d) … hallerinde memurluğu sona erer.”
02/07/1965 tarih ve 12038 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve bakılırsavleri Hakkında Kanun’un “Personelin nitelikleri” başlıklı 9. hususu şöyledir:
“Başkanlık çalışanında, 14/7/1965 tarihindeki ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda belirtilen genel kaideler yanında; Lider, lider yardımcısı, genel müdür, Rehberlik ve Teftiş Lideri, vilayet ve ilçe müftüsü, Başkanlık vaizi ve vaizlerin en az lisans seviyesinde dini yüksek tahsil mezunu olması gerekir. İdare Hizmetleri Genel Müdürü için ise dört yıllık yüksek tahsil mezunu olması kaidesi aranır.
Başkanlık işçisinin 657 sayılı Kanunda ve bu Kanunda yer almayan başka nitelikleri ile atanmalarında dini tahsil kuralı arananlara ait ortak nitelikler yönetmelikle düzenlenir.”
15/04/2015 tarih ve 29327 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. hususunun (1) numaralı fıkrasının (a) ve (b) bentleri şöyledir:
“a) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci hususunun (A) bendindeki kuralları taşımak.
b) Atanmalarında dini tahsil koşulu temel alınan unvanlarda; itikat, ibadet, hal ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğu biçiminde ortak bir nitelik taşımak.”
HUKUKİ KIYMETLENDİRME:
Danıştay dava dairelerinin sonuncu kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Tarzı Kanunu’nun 49. unsurunda yer alan;
“a) bakılırsav ve yetki haricinde bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka karşıt karar verilmesi,
c)Usul kararlarının uygulanmasında sonucu etkileyebilecek nitelikte kusur yahut eksikliklerin bulunması” sebeplerinden birinin varlığı halinde mümkündür.
Dairece, Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. hususunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptali istemi istikametinden davanın reddine, Diyanet İşleri Başkanlığının …tarih ve E….sayılı sürecinin iptaline karar verilmiştir.
Dayandığı hukukî niçinler ve öne sürülen sebebi üstte açıklanan Danıştay Onikinci Dairesi sonucunın, redde ait kısmı, birebir münasebet ile Konseyimizce da uygun bulunmuş olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen argümanlar, sonucun anılan kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
Daire sonucunın, davacının nazaranvine son verilmesi sürecinin iptaline ait kısmına gelince;
Kamu nazaranvlisi olarak atanmak için aranan genel koşullar yanında ifa edilecek nazaranvin niteliği gözetilerek özel kaideler öngörülmesinde ve bu bağlamda Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin dava konusu kararında hukuka karşıtlık görülmemiş ve Daire sonucunın bu kısmı Konseyimizce da uygun bulunmuştur.
Somut hadisede, davacının kendisi tarafınca da şahsen kabul edilen, kamu vazifesine girmedilk evvel gayrı legal bağlantı yaşadığına dair tezlerin ve özel hayatına dair mahrem mevzuların, vazifeye son verme sürecinin niçini olduğu; ifa ettiği nazaranv için belirlenen özel koşulları, bu vazifeye atanmadan evvel taşımadığının bakılırsavde iken anlaşıldığı nedeni öne sürülerek davacının bakılırsavine son verildiği anlaşılmaktadır.
Davacı hakkındaki savlara ait yapılan soruşturma kararında düzenlenen raporda, davacının beyanları ile şahit sözleri ve telefon görüşme kayıtları gözetilerek yapılan kıymetlendirme kararında; davacının ilgisinin 2012 yılı Nisan ayına kadar devam ettiği, davacının tıpkı yılın Temmuz ayında müezzin-kayyım olarak atandığı, olayın etrafta duyulduğu ve dedikodu halinde konuşulduğu, dinen ve ahlaken toplumda nefretle karşılanan davranışıyla davacının misyona atanma koşulunu atanma tarihinde taşımadığı tespitleri yapılmıştır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Fernandez Martinez/İspanya (B. No:56030/07, 12/6/2014) sonucunda, özel hayat haklarını öteki Kontrat haklarıyla dengelerken, Devletten her iki hakkı da temin etmesinin ve birinin korunması başkasına bir müdahale ile sonuçlandığında, bu müdahaleyi güdülen maksatlarla orantılı hale getirmek için uygun önlemleri seçmesinin beklendiğini belirlemiştir. Bu dava özel hayat/aile hayatı ve dini kuruluşların özerklik hakkına ilişkindir. Mahkeme Katolik dinini ve pahalarını benimseyen bir öğretmenin mukavelesini, öğretmen duruşunu “evli bir rahip” olarak alenen ortaya koyduktan daha sonra yenilemeyi reddetmenin Avrupa İnsan Hakları Kontratının 8. hususunu ihlal etmediğine karar vermiştir (§ 89). Kararda, bakılırsavine son verilen kişinin çıkarlarıyla toplumun yahut öteki bireylerin menfaatleri içinde adil bir istikrar kurulması gereğine dikkat çekilmektedir. AİHM, Katolik inancını öğretmenin yalnızca teknik manada öğretme yeteneğinden ibaret olmadığını, Kilise kurallarına bağlı olmayı da gerektirdiğini vurgulamıştır (§§ 111, 138). Ayrıyeten müracaatçının Katolik Kilisesi doktrininin bir kesimi olan bilgi ile şahsi görüşüne karşılık gelen bilgiyi birbirinden ayırmak için çabucak hemen kâfi olgunlukta olmayan öğrencileri eğittiğine dikkat çekmiştir (§ 142).
Din hizmetleri sınıfında nazaranv yapan din gorevlilerinden, topluma örnek davranışlarda bulunmaları beklenildiğinden, örnek kişilik özellikleri sergilemeleri gerekir. Toplumda kabul goren kıymetlere aksi düşmek yerine inanç, ibadet ve davranış bütünlüğü ortasında örnek olma nazaranvi; Anayasa’nın 20. unsuru ile garantiye alınan özel ve aile hayatına hürmet gösterilmesi hakkı ile bir arada değerlendirildiğinde, bu vazifenin gereklerine muhalif davranıldığının tespiti halinde uygulanan önlemin, Anayasa’nın 20. hususuna karşıtlığından bahsedilemez.
Bakılan uyuşmazlıkta, davacının müezzin-kayyım olarak atandığı tarihtilk evvel yaşadığı ve hem soruşturma kapsamındaki kendi tabirinden birebir vakitte şahit tabirlerinden etrafta bilindiği anlaşılan evli bir bayanla yaşadığı bağlantı niçiniyle, Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin itikat, ibadet, hal ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olması koşulunu misyona atanırken taşımadığı anlaşılmakta olup, halkı din konusunda aydınlatan din bakılırsavlisi sıfatını haiz davacının, kelam konusu gayri ahlaki aksiyonunun direkt misyonunun gereklerine ve ötürüsıyla bakılırsave atanma koşullarına terslik teşkil ettiği kararına varılmıştır.
657 sayılı Kanun’un 98. unsurunda yer alan, devlet memurlarının memurluğa alınma koşullarından her hangi birini taşımadığının daha sonradan anlaşılması halinde memurluğun sona ereceği düzenlemesi uyarınca; üstte belirtilen aksiyonlarının, ifa edilen nazaranvin özelliklerine bakılırsa belirlenen niteliklerin taşınmaması/kaybedilmesi niçini olarak kabul edilmesi ile kurum disiplinini ve prestijini olumsuz istikamette etkileyen bir öge olarak değerlendirilmesinde ve kamu hizmetinin gereği üzere yürütülmesini sağlamak maksadıyla alınması zarurî bir önlem olarak nazaranvine son verilmesinde hukuka terslik görülmemiştir.
Bu prestijle, Daire sonucunın, davacının bakılırsavine son verilmesi yolundaki Diyanet İşleri Başkanlığının …tarih ve E….sayılı sürecinin iptaline ait karar fıkrasında tüzel isabet bulunmamaktadır.
KARAR kararı:
Açıklanan niçinlerle;
1. Davacının temyiz isteminin reddine, davalı yönetimlerden Diyanet İşleri Başkanlığının temyiz isteminin kabulüne,
2. Danıştay Onikinci Dairesinin temyize mevzu 18/03/2021 tarih ve E:2021/1842, K:2021/1472 sayılı sonucunın, Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. hususunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptali istemi tarafından davanın reddine ait kısmının ONANMASINA, Diyanet İşleri Başkanlığının …tarih ve E….sayılı sürecinin iptaline ait kısmının BOZULMASINA,
3. Bozulan kısım istikametinden bir daha bir karar verilmek üzere evrakın anılan Daireye gönderilmesine,
5. Kesin olarak, 28/02/2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
Daire süreci iptal etmişti
Davacının üzerine atılı bulunan ve soruşturma konusu olan aksiyonun, din hizmetleri sınıfında müezzin-kayyım olarak nazaranve başladığı 19/07/2012 tarihinden hayli evvel gerçekleştiği ve özel ömrüne ait olduğu, yürütmekte olduğu kamu bakılırsaviyle ilgisinin olmadığı; bu niçinle, davacının itikat, ibadet, tutum ve hareketlerinde İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğuna dair ortak nitelik koşulunu taşımadığından bahisle ağır idari yaptırım niteliğini haiz olan müezzin-kayyımlık misyonuna son verilmesine ait dava konusu 15/04/2015 tarihindeki süreçte hukuka uygunluk görülmemiştir.
İDDK: nazaranve atanırken gerekli kaideleri taşımıyordu
Bakılan uyuşmazlıkta, davacının müezzin-kayyım olarak atandığı tarihtilk evvel yaşadığı ve hem soruşturma kapsamındaki kendi sözünden birebir vakitte şahit tabirlerinden etrafta bilindiği anlaşılan evli bir bayanla yaşadığı bağ niçiniyle, Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin itikat, ibadet, tutum ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olması koşulunu bakılırsave atanırken taşımadığı anlaşılmakta olup, halkı din konusunda aydınlatan din vazifelisi sıfatını haiz davacının, kelam konusu gayri ahlaki aksiyonunun direkt vazifesinin gereklerine ve ötürüsıyla nazaranve atanma kaidelerine karşıtlık teşkil ettiği kararına varılmıştır.
657 sayılı Kanun’un 98. hususunda yer alan, devlet memurlarının memurluğa alınma kurallarından her hangi birini taşımadığının daha sonradan anlaşılması halinde memurluğun sona ereceği düzenlemesi uyarınca; üstte belirtilen aksiyonlarının, ifa edilen bakılırsavin özelliklerine nazaran belirlenen niteliklerin taşınmaması/kaybedilmesi niçini olarak kabul edilmesi ile kurum disiplinini ve prestijini olumsuz istikamette etkileyen bir öge olarak değerlendirilmesinde ve kamu hizmetinin gereği üzere yürütülmesini sağlamak maksadıyla alınması mecburî bir önlem olarak vazifesine son verilmesinde hukuka terslik görülmemiştir.
T.C.
DANIŞTAY
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Temel No: 2021/3496
Karar No: 2022/664
TEMYİZ EDENLER: 1- (DAVACI) : …
VEKİLİ: Av. …
2-(DAVALI) : …Başkanlığı
VEKİLİ: I. Hukuk Müşaviri …
DİĞER DAVALI : …
İSTEMİN KONUSU:
Danıştay Onikinci Dairesinin 18/03/2021 tarih ve E:2021/1842, K:2021/1472 sayılı sonucunın, davalı Diyanet İşleri Başkanlığı tarafınca iptale ait kısmının, davacı tarafınca redde ait kısmının temyizen incelenerek bozulması ve davacı tarafınca, 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve nazaranvleri Hakkında Kanun’un 9. hususunun ikinci fıkrasının iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem:
Aksaray İli, Bahçesaray Mahallesi, Hamidiye Camii müezzin-kayyımı olarak misyon yapan davacı tarafınca; Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 5. hususunun 1. fıkrasının (b) bendinde yer alan “Atanmalarında dini tahsil kuralı temel alınan unvanlarda; itikat, ibadet, hal ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğu formunda ortak bir nitelik taşımak” koşulunu kaybettiğinden bahisle, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 98. unsurunun birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca nazaranvine son verilmesine ait Diyanet İşleri Başkanlığının 15/04/2015 tarih ve E.8016 sayılı sürecinin ve Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. unsurunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptaline karar verilmesi ile 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve nazaranvlerine Hakkında Kanun’un 9. unsurunun ikinci fıkrasının iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulması istenilmiştir.
Daire sonucunın özeti:
Danıştay Onikinci Dairesinin 18/03/2021 tarih ve E:2021/1842, K:2021/1472 sayılı sonucuyla;
Anayasa’ya karşıtlık tezinin önemli görülmediği,
Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. unsurunun 1. fıkrasının (b) bendi istikametinden;
Din bakılırsavlisinin toplum nezdindeki yeri ve ehemmiyeti ile ifa edilen nazaranvin toplumsal yapıya tesirleri gözetildiğinde, din hizmetleri sınıfında misyon yapan din bakılırsavlilerinden, topluma örnek olacak davranışlar ortasında olmalarının bekleniyor olması, örnek kişilik özellikleri sergileme sorumluluğu taşımaları, toplumda kabul bakılırsan pahalara karşıt düşmeyen ve inanç, ibadet, ahlak ve davranış bütünlüğüne uygun bir ömür üslubuna sahip olmalarının yürütülen kamu hizmetinin ayrılmaz kesimi olması, inanç, ibadet, ahlak bedellerinin yaşama yansıyan taraflarında örnek olma nazaranvini yüklenmeleri karşısında, bu hizmet sınıfı için “Atanmalarında dini tahsil koşulu temel alınan unvanlarda; itikat, ibadet, hal ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğu halinde ortak bir nitelik taşımak.” kuralının aranmasında, Yönetmeliğin desteği ve üst hukuk normu olan 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na, 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve bakılırsavleri Hakkında Kanun’a, hukuka, kamu faydası ve hizmet gereklerine karşıtlık bulunmadığı;
Davacının bakılırsavine son verilmesine ait süreç tarafından;
Davacının üzerine atılı bulunan ve soruşturma konusu olan hareketin, din hizmetleri sınıfında müezzin-kayyım olarak nazaranve başladığı 19/07/2012 tarihinden hayli evvel gerçekleştiği ve özel ömrüne ait olduğu, yürütmekte olduğu kamu bakılırsaviyle ilgisinin olmadığı; bu niçinle, davacının itikat, ibadet, hal ve hareketlerinde İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğuna dair ortak nitelik koşulunu taşımadığından bahisle ağır idari yaptırım niteliğini haiz olan müezzin-kayyımlık nazaranvine son verilmesine ait dava konusu 15/04/2015 tarihindeki süreçte hukuka uygunluk görülmediği;
sebebi öne sürülerek Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. unsurunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptali istemi tarafından davanın reddine, Diyanet İşleri Başkanlığının …tarih ve E….sayılı sürecinin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENLERİN ARGÜMANLARI:
Davacı tarafınca, dava konusu Yönetmeliğe ait hukuka karşıtlık tezlerinin temyize mevzu kararda irdelenmediği, Anayasa’ya karşıtlık itirazının kabul edilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.
Davalı yönetimlerden Diyanet İşleri Başkanlığı tarafınca, davacının işlediği fiilin özel hayata ait olduğu değerlendirmesinin haklı olmadığı, üçüncü bireylerin özgürlük alanını tehdit etmedikten daha sonra bireylerin istedikleri fiilleri işleyebilecekleri; fakat işlenen fiil icra edilen meslek ile bağdaşmıyorsa bu fiilin özel hayat kapsamında değerlendirilemeyeceği; öte yandan, halkı din konusunda aydınlatan, telkin eden din vazifelisi sıfatını haiz davacının, dine alışılmamış olması yanında cemaate aktardığı kendi beyanlarına muhalif aksiyonunun vazifesiyle ilgisi olmadığını söylemenin yerinde olmadığı; davacının hareketinin direkt bakılırsavinin gereklerine karşıtlık teşkil etmesi yanında nazaranve atanma koşullarına da terslik teşkil ettiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI:
Davacı tarafınca, Danıştay Onikinci Dairesince verilen iptal sonucunın yöntem ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen niçinlerin, sonucun bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek, davalı yönetimin temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
Davalı yönetimlerden Diyanet İşleri Başkanlığı tarafınca temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmuş, davalı Cumhurbaşkanlığı tarafınca savunma verilmemiştir.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ KANISI:
Davacının temyiz isteminin reddi ile Daire sonucunın redde ait kısmının onanması; davalı Diyanet İşleri Başkanlığının temyiz isteminin kabulü ile Daire sonucunın iptale ait kısmının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Yargıcının açıklamaları dinlendikten ve belgedeki dokümanlar incelendikten daha sonra gereği görüşüldü:
Davacı tarafınca; 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve vazifeleri Hakkında Kanun’un 9. unsurunun ikinci fıkrasının Anayasa’nın 2., 7. ve 128. unsurlarına muhalif olduğu ileri sürülmüş ise de; kamu nazaranvlisi olarak atanmak için aranan genel kaidelerin yanında ifa edilecek misyonun niteliği gözetilerek aranacak özel kuralların Yönetmelikle belirlenmesi, yasallık unsurunun ihlali olarak yorumlanamayacağından, davacının Anayasa’ya karşıtlık tezi yerinde görülmemiştir.
İNCELEME VE MÜNASEBET:
MADDİ OLAY:
Aksaray İli, Bahçesaray Mahallesi, Hamidiye Camii müezzin-kayyımı olarak bakılırsav yapan davacı hakkında, bakılırsave başladığı 19/07/2012 tarihindilk evvel evli bir bayanla 2008-2012 yılları içinde gayrimeşru ilgi yaşadığına ait tezler içeren 15/10/2014 tarihindeki şikayet dilekçesi sunulmuştur.
Şikayet hususuyla ilgili yapılan soruşturma kararında düzenlenen… tarih ve …sayılı raporda;
Davacının 19/07/2012 tarihinde 4/B statüsünde kontratlı müezzin kayyım olarak nazaranve başlamadan evvel, eşi yurt haricinde olan evli bir bayan ile 2008-2012 yılları içinde gayrimeşru ilgi yaşadığı, bu bağın anılan hanımın eşi tarafınca öğrenilmesi üzerine açılan boşanma davası kararında 26 yıllık evliliğinin bitmiş olduği, bu olayın etrafta duyulduğu ve dedikodu formunda konuşulduğu konusunun şahitlerin ve davacının tabirlerinden anlaşıldığı tespitlerine yer verilmiş ve Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 5. hususunun 1. fıkrasının (b) bendinde sayılan ortak nitelik kuralını bakılırsave alınmadan evvel kaybettiğinden bahisle davacının nazaranvine, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’un 98. unsurunun birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca son verilmesi teklif edilmiştir. Bu teklif uyarınca, Diyanet İşleri Başkanlığının dava konusu 15/04/2015 tarih ve E.8016 süreci ile davacının nazaranvine son verilmiştir.
Bunun üzerine davacı tarafınca, bakılırsavine son verilmesi süreci ile Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 5. unsurunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptaline ve 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve nazaranvlerine Ait Kanun’un 9. unsurunun ikinci fıkrasının iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulmasına karar verilmesi istemiyle temyizen incelenen dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa’nın “Özel ömrün gizliliği” başlıklı 20. hususunun birinci fıkrasında; “Herkes, özel ömrüne ve aile ömrüne hürmet gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının saklılığına dokunulamaz.” kararına yer verilmiştir.
Avrupa İnsan Hakları Kontratının “Özel ve aile hayatına hürmet hakkı” başlıklı 8. hususunda;
“(1) Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve yazışmasına hürmet gösterilmesi hakkına sahiptir.
(2) Bu hakkın kullanılmasına bir kamu makamının müdahalesi, lakin müdahalenin maddeyle öngörülmüş ve demokratik bir toplumda ulusal güvenlik, kamu güvenliği, ülkenin ekonomik refahı, nizamın korunması, cürüm işlenmesinin önlenmesi, sıhhatin yahut ahlakın yahut diğerlerinin hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli bir önlem olması durumunda kelam konusu olabilir.” düzenlemesi yer almaktadır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’un “Memurluğun sona ermesi” başlıklı 98. unsurunun ilgili kısımları şöyledir:
“b)Memurluğa alınma kaidelerinden her hangi birini taşımadığının daha sonradan anlaşılması yahut memurlukları sırasında bu koşullardan her hangi birini kaybetmesi;
d) … hallerinde memurluğu sona erer.”
02/07/1965 tarih ve 12038 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve bakılırsavleri Hakkında Kanun’un “Personelin nitelikleri” başlıklı 9. hususu şöyledir:
“Başkanlık çalışanında, 14/7/1965 tarihindeki ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda belirtilen genel kaideler yanında; Lider, lider yardımcısı, genel müdür, Rehberlik ve Teftiş Lideri, vilayet ve ilçe müftüsü, Başkanlık vaizi ve vaizlerin en az lisans seviyesinde dini yüksek tahsil mezunu olması gerekir. İdare Hizmetleri Genel Müdürü için ise dört yıllık yüksek tahsil mezunu olması kaidesi aranır.
Başkanlık işçisinin 657 sayılı Kanunda ve bu Kanunda yer almayan başka nitelikleri ile atanmalarında dini tahsil kuralı arananlara ait ortak nitelikler yönetmelikle düzenlenir.”
15/04/2015 tarih ve 29327 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. hususunun (1) numaralı fıkrasının (a) ve (b) bentleri şöyledir:
“a) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci hususunun (A) bendindeki kuralları taşımak.
b) Atanmalarında dini tahsil koşulu temel alınan unvanlarda; itikat, ibadet, hal ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğu biçiminde ortak bir nitelik taşımak.”
HUKUKİ KIYMETLENDİRME:
Danıştay dava dairelerinin sonuncu kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Tarzı Kanunu’nun 49. unsurunda yer alan;
“a) bakılırsav ve yetki haricinde bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka karşıt karar verilmesi,
c)Usul kararlarının uygulanmasında sonucu etkileyebilecek nitelikte kusur yahut eksikliklerin bulunması” sebeplerinden birinin varlığı halinde mümkündür.
Dairece, Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. hususunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptali istemi istikametinden davanın reddine, Diyanet İşleri Başkanlığının …tarih ve E….sayılı sürecinin iptaline karar verilmiştir.
Dayandığı hukukî niçinler ve öne sürülen sebebi üstte açıklanan Danıştay Onikinci Dairesi sonucunın, redde ait kısmı, birebir münasebet ile Konseyimizce da uygun bulunmuş olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen argümanlar, sonucun anılan kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
Daire sonucunın, davacının nazaranvine son verilmesi sürecinin iptaline ait kısmına gelince;
Kamu nazaranvlisi olarak atanmak için aranan genel koşullar yanında ifa edilecek nazaranvin niteliği gözetilerek özel kaideler öngörülmesinde ve bu bağlamda Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin dava konusu kararında hukuka karşıtlık görülmemiş ve Daire sonucunın bu kısmı Konseyimizce da uygun bulunmuştur.
Somut hadisede, davacının kendisi tarafınca da şahsen kabul edilen, kamu vazifesine girmedilk evvel gayrı legal bağlantı yaşadığına dair tezlerin ve özel hayatına dair mahrem mevzuların, vazifeye son verme sürecinin niçini olduğu; ifa ettiği nazaranv için belirlenen özel koşulları, bu vazifeye atanmadan evvel taşımadığının bakılırsavde iken anlaşıldığı nedeni öne sürülerek davacının bakılırsavine son verildiği anlaşılmaktadır.
Davacı hakkındaki savlara ait yapılan soruşturma kararında düzenlenen raporda, davacının beyanları ile şahit sözleri ve telefon görüşme kayıtları gözetilerek yapılan kıymetlendirme kararında; davacının ilgisinin 2012 yılı Nisan ayına kadar devam ettiği, davacının tıpkı yılın Temmuz ayında müezzin-kayyım olarak atandığı, olayın etrafta duyulduğu ve dedikodu halinde konuşulduğu, dinen ve ahlaken toplumda nefretle karşılanan davranışıyla davacının misyona atanma koşulunu atanma tarihinde taşımadığı tespitleri yapılmıştır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Fernandez Martinez/İspanya (B. No:56030/07, 12/6/2014) sonucunda, özel hayat haklarını öteki Kontrat haklarıyla dengelerken, Devletten her iki hakkı da temin etmesinin ve birinin korunması başkasına bir müdahale ile sonuçlandığında, bu müdahaleyi güdülen maksatlarla orantılı hale getirmek için uygun önlemleri seçmesinin beklendiğini belirlemiştir. Bu dava özel hayat/aile hayatı ve dini kuruluşların özerklik hakkına ilişkindir. Mahkeme Katolik dinini ve pahalarını benimseyen bir öğretmenin mukavelesini, öğretmen duruşunu “evli bir rahip” olarak alenen ortaya koyduktan daha sonra yenilemeyi reddetmenin Avrupa İnsan Hakları Kontratının 8. hususunu ihlal etmediğine karar vermiştir (§ 89). Kararda, bakılırsavine son verilen kişinin çıkarlarıyla toplumun yahut öteki bireylerin menfaatleri içinde adil bir istikrar kurulması gereğine dikkat çekilmektedir. AİHM, Katolik inancını öğretmenin yalnızca teknik manada öğretme yeteneğinden ibaret olmadığını, Kilise kurallarına bağlı olmayı da gerektirdiğini vurgulamıştır (§§ 111, 138). Ayrıyeten müracaatçının Katolik Kilisesi doktrininin bir kesimi olan bilgi ile şahsi görüşüne karşılık gelen bilgiyi birbirinden ayırmak için çabucak hemen kâfi olgunlukta olmayan öğrencileri eğittiğine dikkat çekmiştir (§ 142).
Din hizmetleri sınıfında nazaranv yapan din gorevlilerinden, topluma örnek davranışlarda bulunmaları beklenildiğinden, örnek kişilik özellikleri sergilemeleri gerekir. Toplumda kabul goren kıymetlere aksi düşmek yerine inanç, ibadet ve davranış bütünlüğü ortasında örnek olma nazaranvi; Anayasa’nın 20. unsuru ile garantiye alınan özel ve aile hayatına hürmet gösterilmesi hakkı ile bir arada değerlendirildiğinde, bu vazifenin gereklerine muhalif davranıldığının tespiti halinde uygulanan önlemin, Anayasa’nın 20. hususuna karşıtlığından bahsedilemez.
Bakılan uyuşmazlıkta, davacının müezzin-kayyım olarak atandığı tarihtilk evvel yaşadığı ve hem soruşturma kapsamındaki kendi tabirinden birebir vakitte şahit tabirlerinden etrafta bilindiği anlaşılan evli bir bayanla yaşadığı bağlantı niçiniyle, Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin itikat, ibadet, hal ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olması koşulunu misyona atanırken taşımadığı anlaşılmakta olup, halkı din konusunda aydınlatan din bakılırsavlisi sıfatını haiz davacının, kelam konusu gayri ahlaki aksiyonunun direkt misyonunun gereklerine ve ötürüsıyla bakılırsave atanma koşullarına terslik teşkil ettiği kararına varılmıştır.
657 sayılı Kanun’un 98. unsurunda yer alan, devlet memurlarının memurluğa alınma koşullarından her hangi birini taşımadığının daha sonradan anlaşılması halinde memurluğun sona ereceği düzenlemesi uyarınca; üstte belirtilen aksiyonlarının, ifa edilen nazaranvin özelliklerine bakılırsa belirlenen niteliklerin taşınmaması/kaybedilmesi niçini olarak kabul edilmesi ile kurum disiplinini ve prestijini olumsuz istikamette etkileyen bir öge olarak değerlendirilmesinde ve kamu hizmetinin gereği üzere yürütülmesini sağlamak maksadıyla alınması zarurî bir önlem olarak nazaranvine son verilmesinde hukuka terslik görülmemiştir.
Bu prestijle, Daire sonucunın, davacının bakılırsavine son verilmesi yolundaki Diyanet İşleri Başkanlığının …tarih ve E….sayılı sürecinin iptaline ait karar fıkrasında tüzel isabet bulunmamaktadır.
KARAR kararı:
Açıklanan niçinlerle;
1. Davacının temyiz isteminin reddine, davalı yönetimlerden Diyanet İşleri Başkanlığının temyiz isteminin kabulüne,
2. Danıştay Onikinci Dairesinin temyize mevzu 18/03/2021 tarih ve E:2021/1842, K:2021/1472 sayılı sonucunın, Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. hususunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptali istemi tarafından davanın reddine ait kısmının ONANMASINA, Diyanet İşleri Başkanlığının …tarih ve E….sayılı sürecinin iptaline ait kısmının BOZULMASINA,
3. Bozulan kısım istikametinden bir daha bir karar verilmek üzere evrakın anılan Daireye gönderilmesine,
5. Kesin olarak, 28/02/2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.