amerikali
Üye
Ahmet 6 yaşındaydı. Annesi ve babasının kendisini yakın bir arkadaşlarının meskenine bırakıp gitmesini anlayamamıştı. Akşam –Seni alacağız diyerek yanından ayrılmışlar ve diğer bir şey söylememişlerdi. halbuki işe gittikleri vakit içinderda ebeveynleri Ahmet’i babaannesine bırakırdı lakin bu sefer bu biçimde olmamıştı.
Akşam ailesi onu almaya geldiğinde fazlaca üzgün ve bitkin görünüyorlardı. Onları görür görmez epey keyifli olan Ahmet bir daha de bir şeylerin karşıt gittiğinin farkındaydı.
Anne ne oldu? Sen ağladın mı? Hem beni niçin babaanneme bırakmadınız ki? diyerek gün uzunluğu aklına takılan soruları soruyordu.
Annesi oğluna babaannesinin vefatını nasıl anlatacağını bilemiyordu zira şimdiye kadar oğluna hiç vefat teriminden bahsetmemişti. Kendisini biraz toparlayarak şu cümleleri kurdu.
–Babaannen ne vakittir hastaydı. Yaşlı olduğu ortasında artık dayanamadı ve ortamızdan ayrıldı. O artık cennette. Onunda annesi babası vardı ve artık onların yanında. Onu tekrar bakılırsameyeceğiz lakin bizi uzaktan seyredecek. O bizi gorebilir ancak biz onu goremeyiz. Fakat onu fazlaca özlediğin vakit içinderda rüyana gelebilir, demişti.
Ahmet şaşırmıştı hatta korkmuştu. Annesi babaannesini tekrar bakılırsameyeceğini söylüyordu, dudakları titredi ağlamak istiyordu. Babasına baktığında babasının kuvvetli durduğunu görür görmez gözyaşlarını tutmak istedi. O denli ya, gözünden bir damla yaş aksa babası ona kızar, ‘Erkek adam ağlar mı?’ kaygısı. Annesine sormak istediği bir sürü soru vardı. Lakin soramıyordu, üzülmüştü. Etrafına bakındı babaannesi yanında olabilir miydi? Sonuçta artık o görünmezdi.
Konuta gittiklerinde onları bekleyen kalabalığın babaannesi için olduğunu biliyordu. Çok fazla kişi ağlıyor ve üzgün görünüyordu. – Cennet hoş bir yer diye anlatmıştı annem. Babaannem hoş bir yere gittiyse bu beşerler niye ağlıyorlar ki? diye düşünmüştü.
Uyku saati geldiğinde yatağına girdi. Ancak uyuyamıyordu. Sevdiği biri bile olsa birinin kendisini seyrettiğini bilmek Ahmet’i ürkütüyordu. Yorganı başının üstüne geçirerek geceyi kaygı ve hüzünle geçirmişti.
Ahmet artık yalnız uyumak istemiyordu.
Çocuk nasıl düşünür?
Çocukların duygusal gelişimi, başka bütün gelişimlerine eşlik ederek onu yetişkinliğe hazırlar. Bir çocuğun şahsi hislerini yönetebilmesi ve müspet bağlantılar kurabilmesi için kuvvetli bir temel oluşturması gerekir. Bunun ortasında kuşkusuz mevt kavramı da olmalıdır.
Ahmet babaannesini bir anda kaybetmiş ve tekrar bakılırsameyeceğini öğrenerek epeyce üzülmüştür. Çocuk burada bir kayıp yaşadığından fazla, terkedilme hissine daha epey yakındır. Annesi ‘’tekrar babaanneni bakılırsameyeceksin, o gitti.’’ dediğinde çocuk: ‘’Nasıl yani? Babaannem beni bırakıp gitti mi? Artık beni görmeye gelmeyecek mi?’’ üzere soruların aklında belirmesine ve Annesinin uzaktan bizi seyrediyor kelamları ise çocuğun ‘’Babaannem artık bir hayalet mi?’’ halinde düşünmesine niye olmuştur.
Daha evvel vefat kavramını ailesinden hiç duymamış olan Ahmet etrafında, televizyon yahut oyunlarda kesinlikle vefatı duymuştur. Bu yüzden bu olguyu kendiyle hiç özdeşleştirmemiş ve başına geleceğini düşünmemiştir. aslına bakarsanız etrafındaki tecrübelerde bunun sıradan bir şey olduğu izlenimini uyandırmıştır.
Nasıl mı?
Çocuklar bir kediye ya da köpeğe otomobil çarpıp öldüğünde doğal bir müddetçmiş üzere ‘’Anne bak kedi ölmüş’’ diyebilir ya da kazara bir salyangozu ezdiğinde hatta kimi vakit bilerek ezdiklerinde bile hayvanın hayatının sonlandığının farkında olabilir. kimi kimide oynadığı oyunlarda (savaş, dövüş vb.) ‘’Vuruldum, öldürdüler beni’’ diyebilir. Ya da televizyonda çıkan haberlerde bunu duyabilir. Anne babadan duymamış olsalar da hayatın ortasında oluşumunu tamamlayan bir şeyi görmezden gelip, yok saymanız çocuklarınızın duygusal gelişime ziyan veren bir durumdur. Yapmanız gereken şey onları bu sürece hazırlamak ve en yanlışsız biçimde anlatmaktır.
Çocuklara mevtten ne kadar erken yaşta bahsedilirse bu süreci sağlıklı halde atlatmaları ve kabullenmeleri birbirine muadildir. Sonuçta doğum kadar vefatta hayatın bir modülüdür.
Neler yapabilirsiniz?
•Çocuklar çoklukla ilkokul sürecine kadar vefat hakkında sonlu bilgiye sahiplerdir. Bu yaş aralıklarında kaybettiği kişi yahut şahısları tekrar goremeyeceklerini bilirler lakin bu durumun değişeceğini de düşünürler. Yani mevtin süreksiz bir şey olduğunu ‘’Özledim, gelsin artık’’ üzere cümleler yahut davranışlarla değişebileceğine inanırlar. bu biçimde anlarda bir daha en yanlışsız ve gerçek yaklaşımı göstermek son derece değerlidir. Çocuk kaç yaşında olursan olsun kaybettiği şahsa seslendiğinde ya da ‘’Özledim gelsin’’ dediğinde sizin ‘’Seni duyuyor, artık işi var öteki bir gün gelecek’’ ‘’Onu özlediğini biliyor akşam gelecek’’ üzere gerçekdışı cümleleriniz onun dünyasına daha fazla acı vermeye ve umudunu kaybetmesine yol açar. Zira bu gerçekleşmeyecektir. Bunun yerine ‘’Biliyorum sevdiğin birini tekrar bakılırsameyecek olman epeyce üzücü, lakin özlediğimiz vakit fotoğraflarına bakabiliriz ya da onun fotoğrafını çizip ona söyleyemediklerimizi söyleyebiliriz lakin bizi duyamaz. Daha âlâ hissedelim diye bunu yaparız.’’ diyebilirsiniz. Bu yaklaşımla hem size güvenmesini sağlamış, hem gerçeği söyleyip beklenti içine girmesini engellemiş, birebir vakitte tahlil yolları sunarak bu durumla nasıl baş edebileceğini ona öğretmiş olursunuz.
•Çocuklara mevti birbirini tekrar gorememek olarak anlatabilirsiniz. Nasıl ki bir çiçek evvel yeşerip, daha sonra solup, ölüyorsa bunun üzerinden çocuğunuza somut örnekler verebilirsiniz. Hatta çiçeği birlikte grup tüm süreci yaşamasını ve görmesini sağlayabilirsiniz. Durumu daha kolay anlamasına yol açar. Örnekleri istediğiniz kadar çoğaltabilirsiniz. Gerek bir karınca üzerinden gerek bir kelebek üzerinden ya da bir kıssa ile ilişkilendirerek. Fakat kesinlikle anlatın.
•Üstte bahsetmiş olduğum örnekler bu yaşa kadar mevtten hiç bahsedilmemiş çocuklar ortasında geçerlidir.(6 yaş ve üzeri gibi) Bir çocuğa kaybettiği birini anlatabilmenin en tesirli ve kolay yolu diğer bir varlık üzerinden bunu örneklendirmektir. Çocuğa ‘’Kelebeklerin nasıl oluştuğunu biliyor musun? Evvel tırtıl olarak doğarlar, tırtılı gördüğünde o tırtıldan bir kelebek çıkacağı aklına gelmez. Ancak vakti geldiğinde tırtıl artık bir kelebek olmaya hazırdır. Yavaş yavaş tırtıl halinden kurtulur ve uçmaya hazırlanan bir kelebeğe dönüşür. Lakin kelebekler hayli uzun müddet yaşayamazlar dünyada. Onların dünyadan ayrılma mühletleri vardır. O denli doğmuşlardır. İşte insanlarda bu biçimdedir. Evvel bebek olarak doğarız daha sonra büyürüz ve yaşlanırız. Babaannende yaşlıydı ve artık dünyadan ayrılma vakti gelmişti. Onu tekrar goremeyecek olmamız üzücü, fakat onun bir sürü resmi var hatta onun için bir fotoğraf bile çizebiliriz veda etmek için. Lakin onu tekrar ne nazaranbiliriz ne de duyabiliriz. ‘’ diyebilirsiniz. Ani vefatlar ortasında bu cümleleri uyarlayıp anlatabilirsiniz. Çocuklar bir epeyce soru sorabilirler. Nereye gitti? neden gitti? üzere sorularla karşılaştığınızda (ki bu soruların cevaplarını aslına bakarsan bilmiyorsunuz) çocuğa ‘’Bilmiyorum, beşerler dünyadan ayrıldıklarında hatta bunun ismine vefat diyorlar, nereye gittiklerini bilmiyorum. ’’ diyebilirsiniz. Cennetten bahsetmek isterseniz şayet çocuğunuz fazlaca üzgün ya da kendini fazlaca makus hissettiği bir vakitte mevtin tatlı bir şey olduğunu düşünüp ‘’Nasıl olsa annem ölünce cennete gideceğimizi söylemişti. Ben memnun değilim, öleyim bu biçimde’’ deyip hayatını sonlandırabilir. bu biçimde bir sona farkında olmadan taban hazırlamış olabilirsiniz. Tabi bu her çocuk için geçerli olan bir fikir değildir ancak hangi çocuğun bu biçimde düşüneceğini, hangisinin bu biçimde düşünmeyeceğini hiç birimiz bilemeyiz. O yüzden riske atmayın ve gerçeklere bağlı kalın. Çocuklar kuvvetlidür, anne ve babalarının yanlışsız takviyesiyle her şeyi aşabilirler.
•Tüm bu anlatımları sağlıklı bir biçimde gerçekleştirirseniz ve çocuğunuzun bilişsel ve duygusal olarak hazır olduğunu düşünürseniz, insanların öldükten daha sonra vücutlarının toprağa aitliğinden de bahsedebilirsiniz. Hatta ziyaret etmesine de müsaade verebilirsiniz. Öncesinde bir kuş, bir kelebek ya da bir bitki öldüğünde ‘’O artık hayatıyor. Toprağa ilişkin. Vücudunu burada bırakamayız. Onu bir arada gömelim. ’’ üzere tecrübelerle mevtten daha sonra vücutların toprağa bırakıldığını çocuğa öğretmiş olursunuz. Fakat vefatın ne olduğunu bilmeyen ve bunu somut örneklerle hiç anlatmadığınız, üstelik bununla baş edemeyecek kadar ürkek ve hassas kişilikli bir çocuğunuz varsa bu noktada uzman takviyesine başvurabilirsiniz.
Akşam ailesi onu almaya geldiğinde fazlaca üzgün ve bitkin görünüyorlardı. Onları görür görmez epey keyifli olan Ahmet bir daha de bir şeylerin karşıt gittiğinin farkındaydı.
Anne ne oldu? Sen ağladın mı? Hem beni niçin babaanneme bırakmadınız ki? diyerek gün uzunluğu aklına takılan soruları soruyordu.
Annesi oğluna babaannesinin vefatını nasıl anlatacağını bilemiyordu zira şimdiye kadar oğluna hiç vefat teriminden bahsetmemişti. Kendisini biraz toparlayarak şu cümleleri kurdu.
–Babaannen ne vakittir hastaydı. Yaşlı olduğu ortasında artık dayanamadı ve ortamızdan ayrıldı. O artık cennette. Onunda annesi babası vardı ve artık onların yanında. Onu tekrar bakılırsameyeceğiz lakin bizi uzaktan seyredecek. O bizi gorebilir ancak biz onu goremeyiz. Fakat onu fazlaca özlediğin vakit içinderda rüyana gelebilir, demişti.
Ahmet şaşırmıştı hatta korkmuştu. Annesi babaannesini tekrar bakılırsameyeceğini söylüyordu, dudakları titredi ağlamak istiyordu. Babasına baktığında babasının kuvvetli durduğunu görür görmez gözyaşlarını tutmak istedi. O denli ya, gözünden bir damla yaş aksa babası ona kızar, ‘Erkek adam ağlar mı?’ kaygısı. Annesine sormak istediği bir sürü soru vardı. Lakin soramıyordu, üzülmüştü. Etrafına bakındı babaannesi yanında olabilir miydi? Sonuçta artık o görünmezdi.
Konuta gittiklerinde onları bekleyen kalabalığın babaannesi için olduğunu biliyordu. Çok fazla kişi ağlıyor ve üzgün görünüyordu. – Cennet hoş bir yer diye anlatmıştı annem. Babaannem hoş bir yere gittiyse bu beşerler niye ağlıyorlar ki? diye düşünmüştü.
Uyku saati geldiğinde yatağına girdi. Ancak uyuyamıyordu. Sevdiği biri bile olsa birinin kendisini seyrettiğini bilmek Ahmet’i ürkütüyordu. Yorganı başının üstüne geçirerek geceyi kaygı ve hüzünle geçirmişti.
Ahmet artık yalnız uyumak istemiyordu.
Çocuk nasıl düşünür?
Çocukların duygusal gelişimi, başka bütün gelişimlerine eşlik ederek onu yetişkinliğe hazırlar. Bir çocuğun şahsi hislerini yönetebilmesi ve müspet bağlantılar kurabilmesi için kuvvetli bir temel oluşturması gerekir. Bunun ortasında kuşkusuz mevt kavramı da olmalıdır.
Ahmet babaannesini bir anda kaybetmiş ve tekrar bakılırsameyeceğini öğrenerek epeyce üzülmüştür. Çocuk burada bir kayıp yaşadığından fazla, terkedilme hissine daha epey yakındır. Annesi ‘’tekrar babaanneni bakılırsameyeceksin, o gitti.’’ dediğinde çocuk: ‘’Nasıl yani? Babaannem beni bırakıp gitti mi? Artık beni görmeye gelmeyecek mi?’’ üzere soruların aklında belirmesine ve Annesinin uzaktan bizi seyrediyor kelamları ise çocuğun ‘’Babaannem artık bir hayalet mi?’’ halinde düşünmesine niye olmuştur.
Daha evvel vefat kavramını ailesinden hiç duymamış olan Ahmet etrafında, televizyon yahut oyunlarda kesinlikle vefatı duymuştur. Bu yüzden bu olguyu kendiyle hiç özdeşleştirmemiş ve başına geleceğini düşünmemiştir. aslına bakarsanız etrafındaki tecrübelerde bunun sıradan bir şey olduğu izlenimini uyandırmıştır.
Nasıl mı?
Çocuklar bir kediye ya da köpeğe otomobil çarpıp öldüğünde doğal bir müddetçmiş üzere ‘’Anne bak kedi ölmüş’’ diyebilir ya da kazara bir salyangozu ezdiğinde hatta kimi vakit bilerek ezdiklerinde bile hayvanın hayatının sonlandığının farkında olabilir. kimi kimide oynadığı oyunlarda (savaş, dövüş vb.) ‘’Vuruldum, öldürdüler beni’’ diyebilir. Ya da televizyonda çıkan haberlerde bunu duyabilir. Anne babadan duymamış olsalar da hayatın ortasında oluşumunu tamamlayan bir şeyi görmezden gelip, yok saymanız çocuklarınızın duygusal gelişime ziyan veren bir durumdur. Yapmanız gereken şey onları bu sürece hazırlamak ve en yanlışsız biçimde anlatmaktır.
Çocuklara mevtten ne kadar erken yaşta bahsedilirse bu süreci sağlıklı halde atlatmaları ve kabullenmeleri birbirine muadildir. Sonuçta doğum kadar vefatta hayatın bir modülüdür.
Neler yapabilirsiniz?
•Çocuklar çoklukla ilkokul sürecine kadar vefat hakkında sonlu bilgiye sahiplerdir. Bu yaş aralıklarında kaybettiği kişi yahut şahısları tekrar goremeyeceklerini bilirler lakin bu durumun değişeceğini de düşünürler. Yani mevtin süreksiz bir şey olduğunu ‘’Özledim, gelsin artık’’ üzere cümleler yahut davranışlarla değişebileceğine inanırlar. bu biçimde anlarda bir daha en yanlışsız ve gerçek yaklaşımı göstermek son derece değerlidir. Çocuk kaç yaşında olursan olsun kaybettiği şahsa seslendiğinde ya da ‘’Özledim gelsin’’ dediğinde sizin ‘’Seni duyuyor, artık işi var öteki bir gün gelecek’’ ‘’Onu özlediğini biliyor akşam gelecek’’ üzere gerçekdışı cümleleriniz onun dünyasına daha fazla acı vermeye ve umudunu kaybetmesine yol açar. Zira bu gerçekleşmeyecektir. Bunun yerine ‘’Biliyorum sevdiğin birini tekrar bakılırsameyecek olman epeyce üzücü, lakin özlediğimiz vakit fotoğraflarına bakabiliriz ya da onun fotoğrafını çizip ona söyleyemediklerimizi söyleyebiliriz lakin bizi duyamaz. Daha âlâ hissedelim diye bunu yaparız.’’ diyebilirsiniz. Bu yaklaşımla hem size güvenmesini sağlamış, hem gerçeği söyleyip beklenti içine girmesini engellemiş, birebir vakitte tahlil yolları sunarak bu durumla nasıl baş edebileceğini ona öğretmiş olursunuz.
•Çocuklara mevti birbirini tekrar gorememek olarak anlatabilirsiniz. Nasıl ki bir çiçek evvel yeşerip, daha sonra solup, ölüyorsa bunun üzerinden çocuğunuza somut örnekler verebilirsiniz. Hatta çiçeği birlikte grup tüm süreci yaşamasını ve görmesini sağlayabilirsiniz. Durumu daha kolay anlamasına yol açar. Örnekleri istediğiniz kadar çoğaltabilirsiniz. Gerek bir karınca üzerinden gerek bir kelebek üzerinden ya da bir kıssa ile ilişkilendirerek. Fakat kesinlikle anlatın.
•Üstte bahsetmiş olduğum örnekler bu yaşa kadar mevtten hiç bahsedilmemiş çocuklar ortasında geçerlidir.(6 yaş ve üzeri gibi) Bir çocuğa kaybettiği birini anlatabilmenin en tesirli ve kolay yolu diğer bir varlık üzerinden bunu örneklendirmektir. Çocuğa ‘’Kelebeklerin nasıl oluştuğunu biliyor musun? Evvel tırtıl olarak doğarlar, tırtılı gördüğünde o tırtıldan bir kelebek çıkacağı aklına gelmez. Ancak vakti geldiğinde tırtıl artık bir kelebek olmaya hazırdır. Yavaş yavaş tırtıl halinden kurtulur ve uçmaya hazırlanan bir kelebeğe dönüşür. Lakin kelebekler hayli uzun müddet yaşayamazlar dünyada. Onların dünyadan ayrılma mühletleri vardır. O denli doğmuşlardır. İşte insanlarda bu biçimdedir. Evvel bebek olarak doğarız daha sonra büyürüz ve yaşlanırız. Babaannende yaşlıydı ve artık dünyadan ayrılma vakti gelmişti. Onu tekrar goremeyecek olmamız üzücü, fakat onun bir sürü resmi var hatta onun için bir fotoğraf bile çizebiliriz veda etmek için. Lakin onu tekrar ne nazaranbiliriz ne de duyabiliriz. ‘’ diyebilirsiniz. Ani vefatlar ortasında bu cümleleri uyarlayıp anlatabilirsiniz. Çocuklar bir epeyce soru sorabilirler. Nereye gitti? neden gitti? üzere sorularla karşılaştığınızda (ki bu soruların cevaplarını aslına bakarsan bilmiyorsunuz) çocuğa ‘’Bilmiyorum, beşerler dünyadan ayrıldıklarında hatta bunun ismine vefat diyorlar, nereye gittiklerini bilmiyorum. ’’ diyebilirsiniz. Cennetten bahsetmek isterseniz şayet çocuğunuz fazlaca üzgün ya da kendini fazlaca makus hissettiği bir vakitte mevtin tatlı bir şey olduğunu düşünüp ‘’Nasıl olsa annem ölünce cennete gideceğimizi söylemişti. Ben memnun değilim, öleyim bu biçimde’’ deyip hayatını sonlandırabilir. bu biçimde bir sona farkında olmadan taban hazırlamış olabilirsiniz. Tabi bu her çocuk için geçerli olan bir fikir değildir ancak hangi çocuğun bu biçimde düşüneceğini, hangisinin bu biçimde düşünmeyeceğini hiç birimiz bilemeyiz. O yüzden riske atmayın ve gerçeklere bağlı kalın. Çocuklar kuvvetlidür, anne ve babalarının yanlışsız takviyesiyle her şeyi aşabilirler.
•Tüm bu anlatımları sağlıklı bir biçimde gerçekleştirirseniz ve çocuğunuzun bilişsel ve duygusal olarak hazır olduğunu düşünürseniz, insanların öldükten daha sonra vücutlarının toprağa aitliğinden de bahsedebilirsiniz. Hatta ziyaret etmesine de müsaade verebilirsiniz. Öncesinde bir kuş, bir kelebek ya da bir bitki öldüğünde ‘’O artık hayatıyor. Toprağa ilişkin. Vücudunu burada bırakamayız. Onu bir arada gömelim. ’’ üzere tecrübelerle mevtten daha sonra vücutların toprağa bırakıldığını çocuğa öğretmiş olursunuz. Fakat vefatın ne olduğunu bilmeyen ve bunu somut örneklerle hiç anlatmadığınız, üstelik bununla baş edemeyecek kadar ürkek ve hassas kişilikli bir çocuğunuz varsa bu noktada uzman takviyesine başvurabilirsiniz.