Özgüven Eksikliği

“Özgüven” sözü, günlük hayatta pek duyulan bir söz olsa da beraberinde biroldukça kişinin konuşma lisanının içerisinde de ziyadesiyle kullanılır. Günlük ömrün ortasında özgüven sözü, bir şeyleri yapıp başarmanın ya da başaramamanın niçinlerini ölçen zihnimizin bir ölçüt aracı üzeredir. Bu yüzden biroldukca kişinin, “Onun özgüveni devasa yükseklikte. Benim özgüvenim epeyce düşük” ya da “Sende özgüven eksikliği var,” üzere cümlelerle kendisinin yahut bir oburunun yeterlilik düzeyini ölçen tespitlerde bulunduğu görülür.

Özgüven, 0-6 yaş devrini kapsayan erken çocukluk periyodunda başlayarak hayat uzunluğu gelişmenini devam ettiren dinamik bir kavramdır. Bu yüzden yaşanan özgüven eksikliği, durumsal yahut dönemsel olarak farklı düzeylerde anılabilmektedir. Özgüven olarak isimlendirilen dinamik ve değişken yapılı bu kavramın ömrümüze olan tesirlerini gerçek anlayabilmek için evvel “Özgüven nedir?” sorusuna yanıt aramak daha gerçek olacaktır.

Özgüven Nedir?

Özgüven, bireyin kendi yetenekleri doğrultusunda yapabileceği ve yapamayacağı işlere karşı gerçekçi bir bakış açısı geliştirerek kendini bilmesi ve kâfi hissetmesi hâlidir. bu biçimdece birey, kendi olumlu ve olumsuz taraflarını bir arada kabul ederek kendi özüne güvenebilir. İşte kendi özüne güvenme hâli özgüven olarak söz edilir.

Özgüven, kişinin kimi konularda epey güzel performans sergileyeceğine güvenebilmesi kadar birtakım konularda da güzel bir performans sergileyemeyeceğini bilmesi tarafında şuurlu bir farkındalığı içerir. Bu yüzden her bahiste kendini kâfi hissetmek, her şeyi hayli âlâ yapabileceğini düşünmek ve başkalarından çok üstün olduğunu ispatlamaya çalışmak sağlıklı bir özgüven algısını içermez. Bu abartılmış özgüven biçimi aldatıcı bir algı sorunu olarak karşımıza gelir ve muhakkak gerçekçi bir beklenti değildir.

Özgüven Eksikliği Nedir?

Özgüven eksikliği, bireyin kendi yeteneklerine, fikirlerine ve şahsi özelliklerine güvenmemesi hâline denir. Özgüven eksikliği yaşayan bireyler, yapmaları gereken işlerin üstesinden gelebilecek maharetlere sahip olmalarına karşın o işte asla gereğince güzel olamayacaklarına inanarak kendilerine karşı önyargı geliştirebilirler.

Özgüven eksikliği kimi bireyler için hayatın tüm periyotlarında ve birfazlaca marifet alanında kendini gösterirken kimilerinde ise belirli hayat evrelerinde oluşabilir. Belirli hayat evrelerinde oluşan özgüven eksikliği, genelde süreksiz durumlara bağlı olarak kısa periyodik biçimde ön plana çıkabilmektedir.

Bir bireyin hakikaten kâfi olmadığı hususları bilmesi ve bunları kabul etmesi özgüven eksikliği değildir. Bu, durumsal bir güvensizlik hâlidir ve kişi, o anki şartlara bağlı olarak hakikaten yapamayacağı bir işi yapmak istemeyerek gerçek bir tespitte bulunmuş sayılır.

Örneğin, toplumsal bir aktifliğe katılan ve mükemmeliyetçi kişilik özellikleri taşıyan bir şahıstan son dakikada topluluk önünde konuşma yapması istendiğini düşünelim. O kişi bu teklife hazırlıksız olduğu için tesirli ve akıcı bir konuşma yapamayacağını düşünerek bunu kabul etmediğinde bu durum “özgüven problemi” olarak isimlendirilemez.

Çünkü bu kişi, topluluk önünde konuşma yapmak için daha evvelde gerekli ön çalışmaları ve ön hazırlıkları yapmadan tesirli bir konuşma yapamayacağının farkındadır. Kendisi için ani ve sürpriz bir istek olan topluluk önünde konuşma teklifini reddetmesi durumu, kişinin kendisini gerçekçi biçimde değerlendirdikten daha sonra ortaya çıkan şuurlu bir farkındalık hâlidir.

Sürpriz ve ani gelişmelere bağlı durumlar karşısında kişinin kendisini o anlık yetersiz hissetmesi, o kişinin o özel duruma bağlı olan, kısa periyodik ve süreksiz olarak kendi öz marifetlerine güvenememesi hâlidir. Yani kişinin verdiği bu reaksiyon, o anki durumsal şartlara bağlı olarak ele alındığında genel bir özgüven eksikliği belirtisi olarak değerlendirilmemektedir.

Ancak bu kişi, ne değerine olursa olsun, asla bir topluluk önünde konuşamayacağına inanıyor ve ne vakit topluluk önünde konuşması gerekse bu durumdan kaçınıyorsa bu biçimde kişinin toplumsal fobi yahut glossofobi yaşamasına niye olabilecek seviyede genel bir özgüven eksikliğinden kelam etmek mümkündür.

Özgüven Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Özgüven eksikliği yaş, cinsiyet, hayat olayları ve karşılaşılan durumun kişi üstündeki tesirlerine bağlı olarak her bireyde farklı belirtilerle ortaya çıkabilir. En yaygın görülen özgüven eksikliği belirtileri ise şu biçimdedir:



  • Kendini daima başkalarıyla kıyaslamak,


  • Çoğu işe başlarken başarısız olacağını düşünmek,


  • Diğerlerinin kanılarının kendi niyetlerinden daha gerçek ve kıymetli olduğuna inanmak,


  • Karar almada zorlanmak,


  • Özeleştiri yaparken özşefkatten mahrum bir biçimde kendisine karşı acımasız olmak,


  • Diğer insanları gereğinden çok yüceltmek,


  • Kendi yaptığı işlerde genelde işin olumsuz ve eksik taraflarına odaklanmak,


  • Eleştiriye karşı alınganlık seviyesinde hassas olmak,


  • İş yahut vazifeleri tek başına yerine getirebileceğine inanmadığı için başkalarının takviyesine muhtaçlık duymak,


  • Başarılı olamayacağını düşündüğü durumlardan kaçınmak ve bu işi deneme fırsatını kendisine tanımamak,


  • İşleri daima ertelemek.
Özgüven Eksikliği Nelerden Kaynaklanır?

Özgüven, insan hayatında doğumdan itibaren gelişmeye başlayan ve ömür uzunluğu gelişim göstermeye devam eden dinamik yapılı bir kavram olduğu için ilişkisel ve toplumsal taraflı biroldukca kanaldan da olumsuz manada etkilenebilmektedir. Bu yüzden yapılan araştırmalar doğrultusunda özgüven eksikliğine nelerin niye olduğuna dair bulgular geniş bir yelpazede yer alır.

Özgüven eksikliğinin nelerden kaynaklandığına dair en sık görülen etkenler şöylekidir:



  • Sağlıksız ebeveyn tavırları olarak anılan gözetici, kaygılı, mükemmeliyetçi, ilgisiz, eleştirel yahut otoriter aile tavırlarının çocuğun özgüven gelişmenindeki olumsuz tesirleri,


  • Çocukluk periyodunda kendisiyle dalga geçilme, aşağılanma, dışlanma ve istismar edilme üzere özgüveni zedeleyici olumsuz ömür deneyimleri,


  • Çocuklukta kişinin kendisinin tembel ya da başarısız olduğuna inanmasına niye olabilecek seviyede yaşadığı akademik zorlanmalar,


  • Kişinin ömründe büyük olumsuz tesirlere niye olan başarısızlık, ayrılık, aldatılma ve terk edilme üzere yaşantılar,


  • Sağlıklı ve destekleyici toplumsal bağlardan yoksun olma,


  • Gerçekçi olamayacak kadar büyük beklenti yahut maksatlar,


  • Kişinin kendi gerçek potansiyelini yansıtan hakikat ilgi, yetenek ve marifet alanlarını tanıyamaması,


  • Düşünce çarpıtmaları niçiniyle olayların sağlıklı biçimde yorumlanamaması,


  • Olayların olumsuz sonuçlarının gerçekte olduğundan daha negatif halde kıymetlendirilmesi,


  • Geçmişte yaşanan olumsuz durumlara daha hayli odaklanarak şimdiki ve bundan daha sonraki vakit içinderda yaşanabilecek olumlu durumların yok sayılması,


  • Yaşanmış olumsuz olayların hatasını ve sorumluluğunu yalnızca kendi üzerine alarak tüm aksiliklerin kendisinden kaynaklı olduğuna inanması,


  • Diğerlerinin kendisinden daha âlâ bulunmasına niye olacak şahsi, durumsal yahut maddi farklılıklara bakmadan kendisini diğerleriyle kıyaslaması,


  • Mükemmeliyetçi kişilik özelliklerine sahip olması.
Özgüven Eksikliği Nasıl Geçer?

hayatın farklı devirlerinde bir epeyce sebepten dolayı özgüven eksikliği yaşanabilir. Lakin özgüven eksikliği, gerçek tespit ve değerlendirmeler daha sonrasında izlenecek sağlıklı yollar sonucunda geçebilen hatta geliştirilerek artırılabilen algısal bir kavramdır. Bu niçinle özgüven eksikliğini gidererek özgüveni artırmaya yönelik aşağıda belirttiğimiz adımlar izlenebilir:



  • Gerçekçi maksatlar belirlemek,


  • Bireysel yeteneklerin haricindeki alanlarda performans başarısı değerlendirmeleri yapmamak,


  • Kişinin kendi kapasitesini tanıdıktan daha sonra sorumluluk düzeyinin kapasite seviyesini aşmasına müsaade vermemek,


  • Kişinin kâfi olamayacağını düşündüğü durumları önce fark edip başından itibaren bu durumlarla ilgili dayanak almak,


  • Destek alınan durumlar sırasında dayanağı öğrenme aracı olarak görüp, bunu vakit içinde azaltarak tek başına takviyesiz bir biçimde işi tamamlamayı hedeflemek,


  • Kişinin vakit ve şartların kâfi olmadığı durumlarda yeni sorumluluklar edinmeyerek mevcut nazaranvlerin yerine getirilebilirliğini korumak,


  • Yaşanan olumsuz olaylar yahut başarısızlıklarla ilgili hangi faktörlerin ne seviyede kişinin muvaffakiyetini olumsuz etkilediğini araştırmak,


  • Başarısız ve olumsuz sonuçlanan durumları sağlıklı tahlil ederek bu durumlardan ömür deneyimine dönüşecek hayat dersleri çıkarmak,


  • Başarılı olunan ve olumlu sonuçlanan durumları tahlil ederek kişinin neleri uygun yapabileceğini fark edebilmek,


  • Başarılı olunan durumlarda kendini takdir etmek ve ödüllendirmek,


  • Kendini başkalarıyla kıyaslamak yerine kendi gelişmenine odaklanmak,


  • Hata yapıldığında bunun olağan olduğunu hatırlamak,


  • Hataları şahsi gelişim aracı olarak bakılırsabilmek,


  • Yeni bir teşebbüste bulunurken, bu teşebbüste başarılı olmakla ilgili telaşlar olsa da, gereken önlemleri aldıktan daha sonra işi yapmayı deneme yüreği gösterebilmek.
Yukarıda özgüveni artırmaya yönelik yazılan teklifler, günlük hayatta da uygulanabilir alışkanlıklar hâline getirildiğinde özgüvenin yükseltilmesinde tesirli rol oynayabilmektedir. Fakat özgüven eksikliği, bireylerin kendi başlarına aşamayacak kadar sıkıntı ve karmaşık bir sorun olarak karşılarına geldiğinde bu teklifler kimi vakit kâfi olmayabilir. Bu noktada daha profesyonel seviyede ruhsal danışmanlık hizmetinin alınması önerilmektedir.

Özgüven Eksikliği Yaşayan Bireyler Ne Vakit Ruhsal Danışmanlık Hizmeti Almalıdırlar?

Özgüven eksikliği, olumsuz yaşantılarla alakalı olduğu kadar kişinin kendi başına aşmada zorlandığı travmatik yaşantılarla da direkt alakalı bir kavramdır.

Travmaya bağlı ortaya çıkan özgüven eksikliğinin iyileşebilmesi için evvel travmatik yaşantıların bireyde oluşturduğu olumsuz his, fikir ve davranış örüntülerinin uygunlaşması gerekir. Lakin travmalar, insan hayatının epey hassas bir müddetcini kapsadığı için insan vücudundaki derin yaralara benzetilebilir.

Nasıl ki insan vücudundaki derin yaraların niye olduğu acı ve ağrıların geçebilmesi için evvel hekimin yarayı güzelleştirecek yanlışsız tıbbi müdahaleyi yapması gerekiyorsa, travmanın da niye olduğu özgüven eksikliğinin giderilmesi için bir ruh sıhhati uzmanı tarafınca travmatik yaşantılara yönelik hakikat terapötik müdahalenin yapılması gerekir. Bu yüzden özgüven eksikliği travmatik yaşantılara dayanıyorsa evvela travmatik yaşantıların niye olduğu duygusal, düşünsel ve davranışsal sorunların terapi yoluyla çözümlenmesi fazlaca kıymetlidir.

kimi vakit de şahıslar, kendi şahsi özelliklerini kâfi seviyede tanıyamamaları, erken çocukluk periyodundan itibaren kalıplaşmış şemalarını fark edememeleri yahut fikir çarpıtmaları niçiniyle olayları sağlıklı yorumlayamamaları yüzünden özgüven eksikliği yaşayabilirler. Lakin bu bahislerin kendi başlarına çözümlenmesi kolay olmadığı için kişinin kendi kendine özgüvenini güzelleştirmesi de güç olabilir.