Tasaya Dair

Çağımızda dertten kaçınmak için nasıl da delicesine uğraş harcıyoruz; konforumuz bozulmasın diye elimizden geleni yapıyoruz, daimi memnunluk peşinde koşarken neleri kaçıyoruz tahminen kim bilir… halbuki büyük fikirlerin, büyük gelişmelerin, büyük keşiflerin hiç birisi bu biçimde bir ortamda doğmadı. Motivasyon konuşmacıları, anı yaşa zırvalıkları ve bizi keyifli olmak zorunda olduğumuza inandıran her şey bizi daha da çaresiz hissetmekten öteki bir işe yaramıyor bana kalırsa. Zira daimi memnunluk diye bir şey yoktur. Memnunluk da hayattaki her şey üzere sonludur ve biri biter çabucak sonrasında yenisi gelir. Aslında keyifli bir hayattan çok manalı bir hayat yaşamak için ömrümüze mana katacak bir şeyler peşinde koşabilsek, mutsuz olduğumuzda, kendimizi berbat hissettiğimizde yahut kendimizi ortasından çıkılamaz durumların ortasında bulduğumuzda o mana yahut anlamlarımız bizi duygusal felakete sürüklenmekten koruyabilir. ömrümüzde yaratacağımız yahut bulacağımız manalar da her şey üzere geçicidir elbette, gelişir, değişir yahut yenisi gelir yerine; lakin bir daha de hayata mana veren şeyler memnunluk anlarından fazlaca daha kalıcı ve fazlaca daha uzun soluklu olabilmektedir.

Absürd ideolojisinin mimarı Albert Camus “Sisifos Söyleni” yapıtında şu biçimde der: “Dekorların yıkıldığı olur. Yataktan kalkma, tramvay, dört saat çalışma, yemek, uyku ve tıpkı ahenk ortasında salı çarşamba perşembe cuma cumartesi, birden fazla defa çarçabuk izlenir bu yol. Yalnız bir gün “niçin?” yükselir ve her şey bu şaşkınlık kokan bıkkınlık ortasında başlar. “Başlar“, işte bu kıymetli. Bıkkınlık, makinemsi bir hayatın edimlerinin sonundadır, ancak bununla birlikte şuurun devinimini başlatır. Onu uyandırır, gerisine niye olur. Gerisi, bilinçsiz olarak bir daha zincire dönüş ya da kesin uyanıştır. Uyanışın akabinde da sonuç gelir vakit içinde; intihar ya da düzgünleşme. Tek başına ele alınınca, bıkkınlıkta tiksindirici bir şey vardır. Burada, uygun bir şey olduğu kararınu çıkarmam gerekiyor. Zira her şey şuurla başlar, her şey fakat onunla bir bedel taşıyabilir. Bu saptamaların hiç de yeni bir yanı yok. Ancak açık olmaları değerli; bir vakit için uyumsuzun kaynaklarında ufak bir inceleme için kafidir bu kadarı. sıradan “kaygı” her şeyin başlangıcındadır.”

Konfor alanımızın ortasında kaldığımız sürece bir şeyleri sorgulama gereği duymayız ve dert – o her insanın ölesiye kaçınmaya çalıştığı şey – aslında bizi harekete geçirecek hayli kıymetli bir katalizördür. Değerli olan o tasa ile ne yapacağımız, onu nasıl tanıyacağımız, bize ne anlatmak istediğini anlayacağımız bir noktaya gelebilmektir. Evrimsel manada da korku bizi hayatta tutmaya yarayan kıymetli bir histir ve hala bir şeyler için korku duyabiliyorsak, canlılığımızı korumak istiyoruz demektir. Anksiyete bozuklukları vb. durumlar yaşıyorsak bunların ortasında kalalım demek değildir bu; bu biçimde durumlarda o korku ile ne yapacağımızı bilememekten ötürü semptom geliştiriyoruz demektir.


Voltaire “Candide” isimli yapıtında Leibniz’in “yaşadığımız bu dünya olabilecek dünyaların en iyisidir” yargısını mizahi bir lisanla eleştirir. Candide bu niyetten hareketle dünyanın ne kadar olağanüstü bir yer olduğunu kendisine kanıtlamak için uğraşır lakin başına gelen türlü felaketler kararı inancı sarsılır. daha sonrasında onu her şeye karşın ömrün yaşanmaya bedel olduğu fikrine götürecek olan sıradan lakin süper kelamların sahibi ise Türk bir çiftçidir: “bahçemizi takım biçmeliyiz.”

Gerçek olan şu ki, sana gül bahçesi vadedemem ben; senden öteki kimse sana bu bahçeyi vadedemez. Gül bahçesine lakin bahçeni kendin ekersen sahip olabilirsin. Gül istemiyorsan öteki çiçekler ekersin tahminen. Kıymetli olan o bahçeyi daima ekmektir ve kendi bahçeni lakin sen canlandırabilirsin. Kusursuz bir gül bahçesindeki güller bile solar daha sonra yine açar, kimi vakit istediğimiz kadar yağmur yağar kimi vakit uzun bir süre kuraklık çeker, kimi vakit istemediğimiz otlar biter, kargalar dadanır bahçemize. Fakat sen bunlara karşın bahçenle, bahçendeki çiçeklerle ilgilenmeyi bırakmayarak geçirdiğin sürece günlerini, kimi vakit tek bir gül bile kalsa o bahçede bir daha de o bahçe yaşamaya devam eder, canlı kalır.


İnsan hayatı bu biçimde bir şey işte, inişlerle çıkışlarla dolu, belirsizlikler dört bir yanımızı sarmış, her ne kadar bizi korkutsa da belirsizlik, bir yandan da hayatı cazibeli kılan en değerli şey bana kalırsa. Yapacağımız her şey önce muhakkak olsaydı hayat ne kadar da sıkıcı olurdu! Dert insan olmanın bir kesimi ve onu söküp atamayız; bastırırız yahut fonksiyonsuz semptomlara dönüştürürüz en çok; lakin yok edemeyiz. Yok olduğu durumda, dert duymadığımız bir durumda umut da olmaz ve yaşamak için bir mana bulamayız hayatta. Gözlerinizi kendinize çevirmeniz, konfor alanınızın dışına çıkalbilmeniz ve bahçenizi ekmeye başlama cüretini gösterebilmeniz dileğiyle. “Dolanma, bahçeni ek!”