amerikali
Üye
Avrupa içerisinde uyku rahatsızlıkları ile yakından ilgilenen kümelere bakıldığında birbirlerinden haberleri olmadan uykuda apneler bulunduğunu gözlemlemiş; Fransa’da çalışan Tassinari, Gastaut ve Duron, Almanya merkezde çalışan Jung ve Kuhlo 1965’te buldukları sonuçları yayımlamışlardır (Kaynak, 2011).
Bütün canlı organizmalar için kıymetli olan uyku dönemi birinci evvela bilimin farkındalığı olan düşlerin nasıl ve hangi niçinlerden var olduğuna dair bilim beşerinin ilgisini üzerine çekmiştir. Biyolojik faktör olarak uyku genlerin tesiriyle hücreler ortası süreç durumlarının aktive hale getirildiği, kendi sitemini denetim eden vazife ve fonksiyon, davranışlar olarak bilişsel aktiviteleri denetim altına alan hudut yollarının oluşumundaki biyolojik yapı her düzeyde gözden geçirilerek elde edilmiş ayrıntıları biyolojik normları her düzeye uygun hale getirme durumudur (Carlson, 2013).
Uyku biroldukça hayvan tipi için tecrübelenen bir durumdur. Uzun yıllardır uykunun canlı çeşitleri üzerindeki etkisi bilim insanlarınca incelenmiştir ve hala şu anda araştırılmaya devam edilmektedir. Uyku üstünde gerçekleştirilen araştırmalar uyku merkezlerinde ya da birtakım üniversitelerde yer alan uyku laboratuvarlarında gözlemlenmektedir. Canlandırıcı teoriler uykuda yenilenmenin ve tamiratların manalı ölçüde bulunduğunu evrimsel bakış açısı ise uyku durumunun vakit ortasında kazanılmış canlı kalmayı sağlayan ahenge dayalı bir aktivite olduğu ortaya atmıştır (İtil, 2011).
Uyku üzerine gerçekleştirilen incelemelerde araştırmayı yapan bireylerin birtakım elektronik aygıtlar kullanmaları gerekmektedir. Bunların kimileri: EEG (Electroencephalography), EMG (Electromyogram), EOG (Electro-occulogram) aygıtlarıdır (Carlson, 2013). Bu elektronik aygıtlar beyinden gelen elektriksel dalgalarını (EEG) göz (EOG) ve kasların hareketlerini (EMG) takip edebilmek için gerekli olur. Bunlara ek olarak derideki bağlantı seviyesini ((Skin Conductance), kalbin atma suratını ve nefes alıp verme düzeyini de takip eden aygıtlar uyku üzerinde yapılan araştırmalarda kullanılmaktadır. Üzerinde araştırma yapılacak olan kişinin laboratuvara sıklıkla gece saatlerinde gelmesi talep edilir. Bu durumun sağladığı fayda ise uykunun normale/doğala en yakın halinin incelenmesine imkan vermesidir. EEG elektrotları bireyin baş derisine temas edecek biçimde makul kısımlara temalır (Carlson, 2013).
Uyku üzerinde daha hayli beşerler ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmaların yerini sabit tutmasındaki tesiri bu manada kıymetlidir. Bu sebepten ötürü düşlerin ve uykuların mikrobiyolojisine aktif data ve tahlillerden yola çıkarak belleğimizde var olan ve son senelerda yayınlanmış tez ve makalelerde, “uyku, nörobiyoloji, bellek, sinaptik plastisite” anahtar sözcükleri kullanılarak bu sözler üzerinde araştırmalar kıymetini daha da epey artırmıştır (Carlson, 2013).
İnsanlarda uyku süreci Rem olmayan uykuda üç kısım ve Rem uykusu olmak üzere toplamda dört ana evrede gerçekleşir. Bu kısımlar beyin dalgalarının örüntüsü açısından değişiklik gösterebilmektedir.
Birinci üç cihanın bitimine kadar beyin dalgaları giderek yavaşlar ve Rem uykusuna yani en derin olan uykunun başlamasına fırsat verir (Hobson, 2004). Burada bahsedilen dört temel uyku evresini ve özelliklerini aşağıdaki biçimde sıralayabilmek mümkündür
1.Evre
Bu kısım uyku ile uyanıklık içinde sayabileceğimiz bir evredir. Olağan bir insanın uyanık durumda iken beyninde iki değişik dalga örüntüsü gözlemlenebilmektedir. Bunlar: Alfa ve Beta Aktiviteleridir (Carlson, 2004).
Alfa aktivitesi olarak söylenen bu dalga örüntüsü kişi kognitif olarak meşgul olmadığı mesela işte çalışmak, sorun çözme ve ya uyarana maruz kalma üzere bir biçimde bulunmadığı yani dinlenme durumunda bulunduğu bir örüntü biçiminde kendini göstermektedir. Bu dalgalanma örüntüsünün tertipli olarak geldiği ve orta frekansta bulunduğu gözlemlenir (8 Hz-12 Hz arası) (Pace-Schott et. al. 2003).
Beta aktivitesi ise bireyin aktif halde bilişsel faaliyetleri gösterdiği devirde gözlemlenebilmektedir. Bu faaliyet esnasında beyin dalgalarında düzensizlik görülür ve düşük frekans (13-30 Hz arası) biçiminde kendini göstermektedir.
Uykunun 1. Evresindeki bireyin beyni 3,5-7,5 Hz. içinde ölçülen dalga uzunluklarını üretmesi ile Theta faaliyetini başlatmış olmaktadır. Bu kısım aşağı üst on dakikalık bir vakit dilimi boyunca sürmektedir. Bu sürecin en sonunda birey 2. uyku evresine geçiş yapmaktadır (Pace-Schott et. al. 2003).
2.Evre
EEG dökümlerine bakıldığı esnada 2. Uyku evresindeki bireyin beyin dalgalarında Theta dalgalanmaları, ani dalgalanmalar (Uyku İğcikleri/ Sleep Spindle) ve saniyelik artmalarla (K-complex) gözlemlenir. Uyku İğcikleri diye tanımlanan beyin dalgalarının şok bir tesirle dalgalanması durumu dakikada iki ile beş içinde gerçekleşir ve dalga uzunluğu on iki ile on dört Hertzolarak benimsenmektedir (Carlson, 2004).
K- Kompleksi ise ani bir ses karşısında gözlenen saniye süren bir artıştır. Czisch ve misyon arkadaşları gerçekleştirdikleri MRI deneylerinde K- Kompleksinin fonksiyonunun bireyin uykusunun bölünmesinin engellenmesi üzerine geliştirildiğini ortaya koymuşlardır (Czisch et. al. 2004). Birey bu vakitte uyarıldığı takdirde uykuya dalmamış olduğunu sav edecektir.
3. Evre ve 4. Evre
Bu iki evreyi birbirinden ayırt etmek pek zorlayıcıdır. Non- Rem uykusunun üçüncü evresi orta- derin uyku içinde kabul görür. Dördüncü evre ise Non- Rem uykusu evreleri ortasında en son ve en derin olan evredir (Hobson, 2004).
İkinci evreden yaklaşık on beş dakika daha sonra, K-Kompleksi dalgalarının başlatmış olduğu Delta dalgalanmaları görülmeye başlanır. Bu dalgaların uzunluğuna bakıldığı vakit 3,5Hz. ’den düşük olduğu çarçabuk görülebilir. Birey bu evrede derin uykuya giriş yapmış olarak gözlemlenir (Hobson, 2004). Bu süreç içerisinde bireyi uyandırmak daha güç olabilmektedir. Bu safha boyunca bedende aşikâr başlı olaylar gerçekleşir.
Bireyin bu safhada kan basıncı pek düşer, nefes alıp verme suratında azalmalar görülür ve kaslarda gevşeme gerçekleşir (Hobson, 2004). Uykunun birinci kısmından itibaren dördüncü kozmosun sonuna kadar yaklaşık olarak bir saat geçer.
Rem Uykusu
Rem Uykusu periyodunda EEG ile kayda geçen beyin dalga hareketleri, bireyin uyanmış olduğu vakit içinderda gösterecek olduğu beyin dalga hareketlerine benzeyen niteliktedirler (Active Sleep). Sinirsel manada etkin bir yapıdadır. Bu kainattaki beyin dalgalanması düşük çapta ve yüksek frekanstadır (Carlson, 2004).
Birinci uyku dönüşümündeki Rem uykusu müddeti bir ile beş dakika içinde değişir ve gece boyunca süregelen döngüler boyunca Rem uykusunun bu müddeti uzayabilmektedir.
Rem uykusunda kişinin gözleri süratli bir halde hareket etmektedir. Bu evre ismini bu durumdan almaktadır (Hobson, 2004). Bu evre kişinin düş gördüğü evredir. Biroldukça bilim insanı bu evredeki süratli göz hareketi yaşanmasının hayal görmekten kaynaklandığını ileri sürmektedir. Bedendeki kaslar paralize olur ve bu sebeple EMG aygıtının sunduğu datalar pek sakin görülmektedir (Hobson, 2004).
Non- Rem ve Rem’ den oluşan uyku döngüsü birinci sefer tanımlandıktan daha sonra birey ikinci bir uyku döngüsüne başlar (Carlson, 2004). Uyku süreci boyunca bu uyku döngüsü yaklaşık doksan dakika boyunca sürer ve bunun yaklaşık yirmi dakikalık bir kısmını Rem uykusu oluşturur. Buradan sekiz saatlik kesintisiz bir uyku boyunca kişinin dört ile beş sefer bu uyku döngüsünü tekrar ettiğini söylemek yanlış olmaz. Burada bir uyanma gerçekleştiğinde bu döngüler en baştan başlamaktadır (Pace-Schott et. al. 2003).
Bütün canlı organizmalar için kıymetli olan uyku dönemi birinci evvela bilimin farkındalığı olan düşlerin nasıl ve hangi niçinlerden var olduğuna dair bilim beşerinin ilgisini üzerine çekmiştir. Biyolojik faktör olarak uyku genlerin tesiriyle hücreler ortası süreç durumlarının aktive hale getirildiği, kendi sitemini denetim eden vazife ve fonksiyon, davranışlar olarak bilişsel aktiviteleri denetim altına alan hudut yollarının oluşumundaki biyolojik yapı her düzeyde gözden geçirilerek elde edilmiş ayrıntıları biyolojik normları her düzeye uygun hale getirme durumudur (Carlson, 2013).
Uyku biroldukça hayvan tipi için tecrübelenen bir durumdur. Uzun yıllardır uykunun canlı çeşitleri üzerindeki etkisi bilim insanlarınca incelenmiştir ve hala şu anda araştırılmaya devam edilmektedir. Uyku üstünde gerçekleştirilen araştırmalar uyku merkezlerinde ya da birtakım üniversitelerde yer alan uyku laboratuvarlarında gözlemlenmektedir. Canlandırıcı teoriler uykuda yenilenmenin ve tamiratların manalı ölçüde bulunduğunu evrimsel bakış açısı ise uyku durumunun vakit ortasında kazanılmış canlı kalmayı sağlayan ahenge dayalı bir aktivite olduğu ortaya atmıştır (İtil, 2011).
Uyku üzerine gerçekleştirilen incelemelerde araştırmayı yapan bireylerin birtakım elektronik aygıtlar kullanmaları gerekmektedir. Bunların kimileri: EEG (Electroencephalography), EMG (Electromyogram), EOG (Electro-occulogram) aygıtlarıdır (Carlson, 2013). Bu elektronik aygıtlar beyinden gelen elektriksel dalgalarını (EEG) göz (EOG) ve kasların hareketlerini (EMG) takip edebilmek için gerekli olur. Bunlara ek olarak derideki bağlantı seviyesini ((Skin Conductance), kalbin atma suratını ve nefes alıp verme düzeyini de takip eden aygıtlar uyku üzerinde yapılan araştırmalarda kullanılmaktadır. Üzerinde araştırma yapılacak olan kişinin laboratuvara sıklıkla gece saatlerinde gelmesi talep edilir. Bu durumun sağladığı fayda ise uykunun normale/doğala en yakın halinin incelenmesine imkan vermesidir. EEG elektrotları bireyin baş derisine temas edecek biçimde makul kısımlara temalır (Carlson, 2013).
Uyku üzerinde daha hayli beşerler ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmaların yerini sabit tutmasındaki tesiri bu manada kıymetlidir. Bu sebepten ötürü düşlerin ve uykuların mikrobiyolojisine aktif data ve tahlillerden yola çıkarak belleğimizde var olan ve son senelerda yayınlanmış tez ve makalelerde, “uyku, nörobiyoloji, bellek, sinaptik plastisite” anahtar sözcükleri kullanılarak bu sözler üzerinde araştırmalar kıymetini daha da epey artırmıştır (Carlson, 2013).
İnsanlarda uyku süreci Rem olmayan uykuda üç kısım ve Rem uykusu olmak üzere toplamda dört ana evrede gerçekleşir. Bu kısımlar beyin dalgalarının örüntüsü açısından değişiklik gösterebilmektedir.
Birinci üç cihanın bitimine kadar beyin dalgaları giderek yavaşlar ve Rem uykusuna yani en derin olan uykunun başlamasına fırsat verir (Hobson, 2004). Burada bahsedilen dört temel uyku evresini ve özelliklerini aşağıdaki biçimde sıralayabilmek mümkündür
1.Evre
Bu kısım uyku ile uyanıklık içinde sayabileceğimiz bir evredir. Olağan bir insanın uyanık durumda iken beyninde iki değişik dalga örüntüsü gözlemlenebilmektedir. Bunlar: Alfa ve Beta Aktiviteleridir (Carlson, 2004).
Alfa aktivitesi olarak söylenen bu dalga örüntüsü kişi kognitif olarak meşgul olmadığı mesela işte çalışmak, sorun çözme ve ya uyarana maruz kalma üzere bir biçimde bulunmadığı yani dinlenme durumunda bulunduğu bir örüntü biçiminde kendini göstermektedir. Bu dalgalanma örüntüsünün tertipli olarak geldiği ve orta frekansta bulunduğu gözlemlenir (8 Hz-12 Hz arası) (Pace-Schott et. al. 2003).
Beta aktivitesi ise bireyin aktif halde bilişsel faaliyetleri gösterdiği devirde gözlemlenebilmektedir. Bu faaliyet esnasında beyin dalgalarında düzensizlik görülür ve düşük frekans (13-30 Hz arası) biçiminde kendini göstermektedir.
Uykunun 1. Evresindeki bireyin beyni 3,5-7,5 Hz. içinde ölçülen dalga uzunluklarını üretmesi ile Theta faaliyetini başlatmış olmaktadır. Bu kısım aşağı üst on dakikalık bir vakit dilimi boyunca sürmektedir. Bu sürecin en sonunda birey 2. uyku evresine geçiş yapmaktadır (Pace-Schott et. al. 2003).
2.Evre
EEG dökümlerine bakıldığı esnada 2. Uyku evresindeki bireyin beyin dalgalarında Theta dalgalanmaları, ani dalgalanmalar (Uyku İğcikleri/ Sleep Spindle) ve saniyelik artmalarla (K-complex) gözlemlenir. Uyku İğcikleri diye tanımlanan beyin dalgalarının şok bir tesirle dalgalanması durumu dakikada iki ile beş içinde gerçekleşir ve dalga uzunluğu on iki ile on dört Hertzolarak benimsenmektedir (Carlson, 2004).
K- Kompleksi ise ani bir ses karşısında gözlenen saniye süren bir artıştır. Czisch ve misyon arkadaşları gerçekleştirdikleri MRI deneylerinde K- Kompleksinin fonksiyonunun bireyin uykusunun bölünmesinin engellenmesi üzerine geliştirildiğini ortaya koymuşlardır (Czisch et. al. 2004). Birey bu vakitte uyarıldığı takdirde uykuya dalmamış olduğunu sav edecektir.
3. Evre ve 4. Evre
Bu iki evreyi birbirinden ayırt etmek pek zorlayıcıdır. Non- Rem uykusunun üçüncü evresi orta- derin uyku içinde kabul görür. Dördüncü evre ise Non- Rem uykusu evreleri ortasında en son ve en derin olan evredir (Hobson, 2004).
İkinci evreden yaklaşık on beş dakika daha sonra, K-Kompleksi dalgalarının başlatmış olduğu Delta dalgalanmaları görülmeye başlanır. Bu dalgaların uzunluğuna bakıldığı vakit 3,5Hz. ’den düşük olduğu çarçabuk görülebilir. Birey bu evrede derin uykuya giriş yapmış olarak gözlemlenir (Hobson, 2004). Bu süreç içerisinde bireyi uyandırmak daha güç olabilmektedir. Bu safha boyunca bedende aşikâr başlı olaylar gerçekleşir.
Bireyin bu safhada kan basıncı pek düşer, nefes alıp verme suratında azalmalar görülür ve kaslarda gevşeme gerçekleşir (Hobson, 2004). Uykunun birinci kısmından itibaren dördüncü kozmosun sonuna kadar yaklaşık olarak bir saat geçer.
Rem Uykusu
Rem Uykusu periyodunda EEG ile kayda geçen beyin dalga hareketleri, bireyin uyanmış olduğu vakit içinderda gösterecek olduğu beyin dalga hareketlerine benzeyen niteliktedirler (Active Sleep). Sinirsel manada etkin bir yapıdadır. Bu kainattaki beyin dalgalanması düşük çapta ve yüksek frekanstadır (Carlson, 2004).
Birinci uyku dönüşümündeki Rem uykusu müddeti bir ile beş dakika içinde değişir ve gece boyunca süregelen döngüler boyunca Rem uykusunun bu müddeti uzayabilmektedir.
Rem uykusunda kişinin gözleri süratli bir halde hareket etmektedir. Bu evre ismini bu durumdan almaktadır (Hobson, 2004). Bu evre kişinin düş gördüğü evredir. Biroldukça bilim insanı bu evredeki süratli göz hareketi yaşanmasının hayal görmekten kaynaklandığını ileri sürmektedir. Bedendeki kaslar paralize olur ve bu sebeple EMG aygıtının sunduğu datalar pek sakin görülmektedir (Hobson, 2004).
Non- Rem ve Rem’ den oluşan uyku döngüsü birinci sefer tanımlandıktan daha sonra birey ikinci bir uyku döngüsüne başlar (Carlson, 2004). Uyku süreci boyunca bu uyku döngüsü yaklaşık doksan dakika boyunca sürer ve bunun yaklaşık yirmi dakikalık bir kısmını Rem uykusu oluşturur. Buradan sekiz saatlik kesintisiz bir uyku boyunca kişinin dört ile beş sefer bu uyku döngüsünü tekrar ettiğini söylemek yanlış olmaz. Burada bir uyanma gerçekleştiğinde bu döngüler en baştan başlamaktadır (Pace-Schott et. al. 2003).