Yeni Basın Kanunu vatandaşın hakkını koruyacak

dunyadan

Global Mod
Global Mod
Yeni Basın Kanunu vatandaşın hakkını koruyacak
Kamuoyunda daha epeyce Dezenformasyon Yasası olarak söz edilse de resmi kaynak olarak 7418 sayılı Basın Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun diye geçer. 14.10.2022 tarihinde TBMM’de kabul edilen kanun, 18.10.2022 tarihindeki, 31987 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

-Kanun hakkında genel olarak ne söyleyebiliriz?

Kamuoyunun da yakından tartıştığı yasa, gerek kişi ile kurumlar ve gerekse de basın yayın, internet toplumsal medya alanında uğraş veren kurum yahut vazifelileri yakından ilgilendiren kararları içeriyor. Bizim yasanın lehinde ya da aleyhinde bir yorum yapmamız hakikat olmayabilir. Biz yasanın içeriğini vermeye çalışırsak sıkıntı aslına bakarsanız anlaşılabilecektir. Diğer bir deyişle, yasa içeriği olduğu üzere belirtildiğında husus anlaşılabilecek ve ne olduğu yahut ne olmadığı konusundaki belirsizliklerin giderilebilmesine katkı sağlanabilecektir.

-Bu kanun yalnızca basın yayın, internet-sosyal medya ile ilgili değişiklikleri mi getirmiştir?

Aksine biroldukça maddede değişiklik yahut ekler yapılmıştır. Kamuoyunda daha epey basın ve internet ile ilgili kararlar ve “yalan haber” diye tabir edilen TCK’ya eklenen “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” ya ait 217/A. husus tartışılıyor. Bu hususlar içinde fazla yer almasa da bunların yanında kanunda değerli yeni kararlar ile değişiklikler getirilmiştir. Dezenformasyon Yasası olarak tabir edilen düzenleme 24 başka kanunda ya değişiklik ya da ek kararlar getirmiştir. Bunlar büyük ölçüde basın yayın, internet-sosyal medya alanındaki yeni düzenlemenin kararı ve ahengi mahiyetindedir.

Bu kanunları şöyleki sıralamak mümkündür:

5187 sayılı Basın Kanunu, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Cürümlerle Çaba Edilmesi Hakkında Kanun, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, 195 sayılı Basın-İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun, 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar içindeki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun, 1700 sayılı Dahiliye Memurları Kanunu, 7201 sayılı Tebligat Kanunu, 213 sayılı Vergi Tarz Kanunu, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, 2911 sayılı Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu, 3011 sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanacak Olan Yönetmelikler Hakkında Kanun, 3402 sayılı Kadastro Kanunu, 4706 sayılı Hazine’ye İlişkin Taşınmaz Malların Kıymetlendirilmesi ve Katma Bedel Vergisi Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 4721 sayılı Türk Uygar Kanunu, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 7223 sayılı Eser Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu, 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu.

VATANDAŞIN HAKKINI ARARKEN KARŞILAŞTIĞI SIKINTILAR

– Basın yayın, internet alanlarında bir evvelki yasal düzenleme genel olarak nasıldı? Gerek basın yayın gerekse de vatandaş açısından uygulamada görülen ezalar var mıydı?

Gündelik hayatta haberler yahut yayınlar hem gazete-dergi ve radyo-televizyon tıpkı vakitte internet-sosyal medya üzerinden kamuoyuna yansıyor. Öteki bir deyişle, ortada bir haber yahut yayın var ancak yasal kararları birbirinden farklı bağlantı araçlarında yer aldığında ve haklarının ihlal edildiğini öne süren vatandaş yahut kurumlar tarafınca talep-şikayet konusu yapıldığında değişik bir sonuçla karşılaşırız. Bunu şu biçimde örnekleyebiliriz:

Gazete yahut mecmua üzere basılı yapıttaki bir yayın ise 09.06.2004 tarihindeki, 5187 sayılı Basın Kanunu’na tabidir. Radyo yahut televizyon yayını ise ki genelde o denli oluyor, duruma nazaran şayet, resmi yayın organı TRT aracılığıyla yapılmış ise 11.11.1983 tarihindeki, 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu’na, şayet özel radyo-televizyon vasıtasıyla gerçekleşmişse 15.2.2011 tarihindeki, 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkındaki Kanun’a tabi olacaktır. ötürüsıyla, benzeri konulardaki maddelerde yer almasına karşın iki farklı yasal düzenlemeyi içermeleri niçiniyle yayını yapanın TRT yahut özel radyo-televizyon bulunmasına bakılırsa yasal sonuçları da değişebilmektedir.

Sadece yahut bununla birlikte internet-sosyal medya ortamında yapılan bir yayın ise ki sıklıkla artık bu biçimde oluyor: Bu da 04.05.2007 tarihindeki, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Cürümlerle Uğraş Edilmesi Hakkındaki Kanun kararlarına tabi olacaktır. Şayet yayın, internet toplumsal medyada fikir ve sanat yapıtı hakkını ihlal etmiş ise 13.12.1951 tarihindeki (04.05.2007 tarihindeki değişiklikle), 5846 sayılı Fikir ve Sanat Yapıtları Kanunu’na tabidir.

Görüldüğü üzere ortada birebir habercinin (gazetecinin), birebir tarihindeki ve birebir bahisteki birebir yayını kelam konusu olduğu biçimde içerik, yol ve sonuçları prestijiyle birbirinden farklı yasal düzenlemeler karşımıza çıkıyor. Örneğin, habere husus kişi yahut kurum, bu niçinle kişilik haklarının ihlal edildiğini sav ederse, öbür bir deyişle yayına karşı karşılık ve düzeltme (tekzip) hakkını kullanmak isterse yayın cinsine nazaran farklı yasal yollara başvurması gerekecektir. Haber, gazete yahut mecmuada mi, televizyon ya da radyoda mı, internet-sosyal medyada mı yer almıştır? Belirtilen maddelerin bu taraftaki ana çerçevesi Anayasa’nın 32. hususu bulunmasına karşın tabi olunan yasaya nazaran bir ayrım yapılması gerekir. Maddelerinin farklı olması niçiniyle şu istikametlerden mecburî olarak farklılıklar da ortaya çıkıyor: Hangi yayınlara karşı, kimler, hangi müddet içerisinde, nereye, nasıl başvurabileceği üzere konularda farklılıkların yanında yasal itirazlar, karar mercii, taleplerinin içeriği ile öteki temel ve adapları de farklılık oluşturuyor. Bu da gerek haberciler istikametinden gerekse de habere bahis şahıslar istikametinden, uygulamada daha süratli ve aktiflik ile tarafları muhafaza üzere açılardan farklı temelli sonuçları doğuruyor.

İNTERNET HABER SİTELERİ DE VADELİ YAYIN SAYILACAK

-Bu karmaşık duruma Dezenformasyon Maddesi’nin olumlu tesiri olacak mı?

-Sosyal medya yayınlarına karşı, vatandaşların haklarının daha epey korunması sağlanmış mıdır? Mevcut duruma bakılırsa vatandaş açısından kolaylaştırılmış bir durum var mıdır?


Öncelikle vatandaş yahut ilgili kurumlar, artık gazete, televizyon yayınlarında olduğu üzere kendileriyle ilgili gerçek olmadığını düşündükleri internet haber sitelerine karşı tekzip verebilirler. Bu yolla kendilerini kamuoyuna ve yayına karşı izah etme imkanları olabilecektir. İçeriğin çıkarılması ve/veya engellenmesini isteme hakkı ayrıyeten duruyor. bir daha hakimliklerce verilen kararların maddedeki 4 saatlik müddette uygulanabilmesi için uygulamadaki aksaklıklardan biri olan teknik altyapı kurulması ve/veya bunun güzelleştirilmesi, elektronik ortamda tebligat yapılması, vatandaşın da internet haber siteleriyle ilgili ayrıntıları ana ekranda gorebilmesi ve elektronik ortamda bunlara ulaşabilmesi, talebini elektronik ortamda yapabilmesi istikametlerinden düzenlemeler getirilmiştir.

TAZMİNAT TALEBİ VE TEKZİBİN 24 SAAT İÇERİSİNDE YAYINI

-Vatandaş lehine getirilen düzenlemelere örnek verebilir misiniz?


Vatandaş yahut habere husus edilen kurumlar istikametinden kıymetli haklar getirilmiştir:

Kullanıcılar, internet haber sitesinin faaliyet gösterdiği iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, bağlantı telefonu ve elektronik tebligat adresi ile yer sağlayıcısının ismi ve adreslerine ilgili internet ortamında ve ana sayfada direkt ulaşabileceklerdir. Bu bilgiler, irtibat başlığı altında bulundurulacaktır. Bu durum, taleplerin daha kısa müddette ve tesirli olarak elektronik ortamda iletilmesini sağlayacak ve kullanıcılara muhatabı bilme istikametinden itimat verebilecektir.

Bunun yanı sıra, kullanıcılar, internet haber sitesindeki bir içeriğin birinci defa sunulmaya başlandığı tarih ile daha sonraki güncelleme tarihlerini her erişildiğinde değişmeyecek biçimde içeriğin üzerinde nazaranbileceklerdir. Bununla ileride lehte yahut aleyhte sonuç doğurma ihtimali olan kimi içeriklerin tek taraflı bir biçimde kaybedilmesinin (silinmesinin) önüne geçilmek istenmiştir.

Kullanıcılar, internet haber sitesi tarafından de genel esasalar gizli olmak üzere Basın Kanunu’nda sayılan aksiyonlara karşıtlık halinde tüzel (tazminat) talep edebilecek, cezai sorumluluk niçiniyle şikayet edebileceklerdir. Daha evvelki talep yahut şikayetlerde karşılaşılan sorumluların tespitindeki zorluklar büyük ölçüde, artık olmayacaktır. Zira bu bilgiler cumhuriyet başsavcılıklarına verilecek beyannamede gösterilecek ve aleni olarak, yani isteyen her insanın nazaranbileceği biçimde kayıt edilecektir.

Bunlara ek olarak, kişi yahut kurumların var ise düzeltme ve yanıt (tekzip) talepleri internet ortamında da karşılanacaktır. Tekzip taleplerinin, hiç bir düzeltme ve ekleme yapılmaksızın, yazının alındığı tarihten itibaren en geç bir gün ortasında, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, URL teması sağlanmak suretiyle, tıpkı puntolarla ve birebir biçimde yayımlanması zorundadır. Yayın hakkında verilen erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması sonucunın uygulanması ya da internet haber sitesi tarafınca içeriğin tabiatıyla çıkarılması durumunda, tekzip metni ilgili sitede birinci yirmi dört saat, ana sayfada olmak üzere bir hafta mühletle yayımlanacaktır. Tekzibin yayınlanmaması ve ilgilinin talebi üzerine sulh ceza hakimliğince verilen düzeltme ve yanıtın yayımlanmaması halinde bu durum kabahat olacağı için şikayet edilebilir.

* ‘Haberlere Karşı Yasal Haklar’, ‘Türkiye’de İnternet – Toplumsal Medya Hukuku’, ‘Basılı, Görsel ve Toplumsal Medyada Düzeltme ve Cevap’ ile ‘Spor, Basın, Yayın, İnternet. Karar-Talep-Yazışma Örnekleri’ kitaplarının muharriri.

Asım Ekren* / Cumhuriyet Savcısı

Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.