Yeni düzenleme daha sonrası palavra haberin yasal durumu
Dezenformasyon Yasası, ömrümüze tesirlerini 23 soru-cevapta inceleyen Cumhuriyet Savcısı Asım Ekren, yazı dizimizin üçüncü ve son kısmında “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” hatasını mevzu edinen 217/A. unsurunu ele alıyor. Yasanın en hayli tartışılan ve spekülasyon yapılan unsuru tam olarak ne öngörüyor?
-Çocuklara yahut aileye yönelik getirilen düzenleme nedir?
Hem yeni tıpkı vakitte eski haline bakılırsa çocuk ve aile tarafından yasal durum şöyledir:
Ticari gayeyle toplu kullanım sağlayıcılar; ailenin ve çocukların korunması, kabahatin önlenmesi ve hatalıların tespiti kapsamında tarz ve temelleri yönetmelikte belirlenen önlemleri almakla yükümlüdür. Toplumsal ağ sağlayıcı, çocuklara mahsus ayrıştırılmış hizmet sunma konusunda gerekli önlemleri alır. İnternet ortamında yapılan ve içeriği, çocukların cinsel istismarı hatası oluşturduğu konusunda kâfi kuşku niçini bulunan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verilir. Bu istikametten içerik oluşturan yahut yayan faillere ulaşmak için gerekli olan bilgiler soruşturma etabında, Cumhuriyet savcısı; kovuşturma evresinde yargılamanın yürütüldüğü mahkeme tarafınca talep edilmesi üzerine ilgili toplumsal ağ sağlayıcının Türkiye’deki temsilcisi tarafınca isimli mercilere verilir. Belirtilen bu yükümlülüklere terslikler yaptırıma bağlanmıştır.
HALKI ALDATICI BİLGİYİ ALENEN YAYMA SUÇU
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahati her palavra haberde yahut kolay bir biçimde karşımıza çıkar mı? Yasal kuralları nelerdir?
Sanırım yasanın en hayli tartışılan unsurudur. Hatta bu hususun daha fazlaca tartışılması, öbür düzenlemelerinin kamuoyunca tam olarak ele alınmasının yahut açığa çıkmasının önüne geçmiştir. Bunda sanırım basın yayının da değerli bir rolü olmuştur. Öncelikle maddelerde açıkça yazmasa da yerleşik yargı, Anayasa Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay tarafınca belirlenen kriterlere nazaran, bir yayının hukuka uygun olabilmesinin dört koşulu öngörülmüştür.
Aslında bunlar hem de üniversal kriterlerdir:
Haber yahut yayın gerçek midir?
Haber yahut yayın yeni midir?
Haber yahut yayının verilmesinde kamu faydası, kamunun ilgisi var mıdır?
Haber yahut yayının veriliş biçimi (şekli) ile özü (konusu-esası) içinde düşünsel bir bağ var mıdır?
Bunların yanıtı “Evet” ise sorun yok demektir. Bu dört ögenin bir ortada bulunması gerekir. Bunlardan bir ögenin eksikliği bile haberi yahut yayını hukuka muhalif hale getirebilir. Öteki bir deyişle, haber yahut yayın gerçek ve şimdiki ise verilmesinde kamu faydası var ise, veriliş biçimi ile özü içinde düşünsel bir bağ var ise bu yayın hukuka uygundur. İşte temel olarak bu kriterlere bakmak gerekir. Bir de şunu karıştırmamak gerekir: Bir yayının, cürüm teşkil etmesi niçiniyle soruşturma yahut kovuşturmaya husus edilmesi başka, tazminat istikametinden dava açılması ise başka konulardır. Yayın, ceza hukuku tarafından rastgele bir hata ögesini içermeyebilir. Bu durumda, yani bir hata oluşturmazsa da kişilik haklarını ihlal ediyorsa, taşıması gereken ögeleri karşılamıyorsa, yani haksız fiil oluşturuyorsa ilgililerin tazminat istemleri gizlidir. Bir yayının kabahat olabilmesi, tazminatı gerektirmesine bakılırsa daha zordur. Öteki bir deyişle, yayınlar, cezai taraftan daha güç oluşan yasal kurallara bağlanmıştır.
Bu çerçevede baktığımızda TCK’ya eklenen “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” hatasına dair 217/A. hususu daha epeyce internet-sosyal medya alanında kendini bulabilir. Gazete üzere basılı yayınlarda, televizyonlarda karşımıza çıkmasının istisnai olacağını düşünüyorum. Bu kabahatin oluşabilmesi için birden çok ve farklı ögelerin bir ortada olması gerekir. sıradan yahut yalnızca bir iki ögenin oluşmasıyla bu cürüm oluşturmayacaktır. Bu cürmün oluşabilmesi için nelerin bir ortada yahut hangi kriter ya da ögelerin olması gerekir?
Öncelikle haber yahut yayın gerçeğe muhalif bir bilgi içerecek. Yalnızca gerçeğe karşıtlık yetmez; bunu yapan kişinin gayesi yahut kastı kamuoyunu bilgilendirmek olmayacak. Tersine yalnızca halk içinde tasa, kaygı yahut panik yaratmak kastıyla-saikiyle hareket etmesi gerekecektir. Bu da yetmez. Ayrıyeten, yayılan bilgi ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu sistemi ve genel sıhhatiyle ilgili olacak. Buna ek olarak bu durum kamu barışını bozmaya elverişli olacak ve tüm bunlar alenen yapılacak. Diğer bir deyişle, kamuya açık, herkesçe bilinebilen, ortada, isteyen her insanın bakılırsabileceği biçimde, besbelli, gizli-saklı olmayan bir durum olacaktır.
Bu ögeler bir ortaya gelmişse bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasını gerektiren bu hata olacaktır. Şayet fail, gerçek kimliğini gizleyerek yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde bu hatası işlerse cezası yarı oranında artırılacaktır. Yani öyleyse bir buçuk ile dört buçuk yıl içinde ceza alabilecektir.
HABER VERME SONLARINI AŞMAYAN AÇIKLAMALAR HATA SAYILMAYACAK
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahati vatandaşların kendi ortalarındaki özel görüşmelerinde yahut yazışmalarında, mesela whatsapp kümelerindeki yazışmalarda karşımıza çıkar mı?
Kesinlikle hayır. Karşımıza çıkmaz. Zira bu çeşit platformlar aleni yani halka açık olmayıp isteyen her insanın nazaranbileceği yerler değildir.
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahati ile gazetecilik, basın yayın, internet haber sitesi faaliyetlerini, öbür bir deyişle haber verme, eleştirme sonlarıyla karşılaştırırsak yasal olarak neler söyleyebilirsiniz?
Yasanın 29. unsuruyla getirilen hata, TCK’nın yeni 217/A. unsurudur. Öbür bir tabirle bu husus, Kamu Barışına Karşı Hatalar kısmına dahil edilmiştir. Bu kısımdaki hatalar, basın yayın faaliyetinde, TCK’nın en epey karşımıza çıkan unsurları içinde sayılırlar. Kısım ortasında TCK’nın halk içinde dehşet ve panik yaratmak emeliyle tehdide dair 213, kabahat işlemeye tahrik başlıklı 214, kabahati ve hatalıyı övmeye ait 215, halkı kin ve düşmanlığa tahrik yahut aşağılama başlıklı 216 ve kanunlara uymamaya tahriki ele alan 217. unsurları yer alır. Kısma 217/A. unsuru ek edilmiştir. Kısımdaki hususlara (suçlara) ortak karar mahiyetinde uygulanan 218. unsuru değerli bir kararı içeriyor. Yazılan bu unsurlarda tanımlanan kabahatlerin basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde, verilecek cezanın yarı oranına kadar artırılacağını düzenlemiş. Bunun yanında haber verme hudutlarını aşmayan ve tenkit hedefiyle yapılan niyet açıklamalarının da kabahat oluşturmayacağını açıkça belirtmiştir. İşte bu karar, yeni getirilen halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatasında da dikkate alınacaktır. Yani, soruşturmaya yahut kovuşturmaya mevzu tabir, şayet haber verme sonlarını aşmayan ve tenkit emeliyle yapılan fikir açıklamalarından ibaret ise cürüm oluşturmayacaktır.
UYGULAMA BİRLİĞİ YARGITAY TARAFINDAN SAĞLANABİLECEKTİR
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahatinin yoruma tabi olduğu, yani hakim ve savcının yorumuna fazla imkan verebileceği, tabiri caiz ise her baştan bir ses çıkarabileceği, belli olmadığı tenkitleri var. Bunlara ne diyorsunuz?
Hukuk ve cezai uygulamalarında, muhakkak sonlar içerisinde yorum farklılıklarının olması kaçınılmazdır. Bunu günlük uygulamalarda da görüyoruz. Hatta hukuk fakültesinde ders veren hocalarımız içinde derslerde de bunu görmek mümkündür. Kanun yolu dediğimiz itiraz, istinaf ve temyiz bu cins yani, maddelerin tarz yahut aslına uygun düşmeyen yorum ya da yanlışlı uygulamaları en aza indirmek için getirilmiştir. Şu anki ceza uygulamalarında, CMK’ya bakılırsa, genelde beş yılın altındaki yahut isimli para cezaları bölge adliye mahkemelerinde, yani istinafta katılaşıyor. Kimi cürümlerde ise ceza ölçüsüne bakılmadan ilgilileri tarafınca istinafta verilen kararlar Yargıtay’a yani temyize taşınabiliyor. Bu kabahat için de bu durum geçerlidir. Öbür bir deyişle, getirilen 30. unsur düzenlemesi prestijiyle halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahatinden bir aylık ceza verilse bile taraflar bunu evvel istinafa buradan da temyize intikal ettirebileceklerdir. Buna bakılırsa son kelamı Yargıtay söyleyecektir. Yargıtay’da bu cins cürümlere bakan bir ceza dairesi vardır. ötürüsıyla vakit ortasında ülkede uygulama birliği Yargıtay tarafınca sağlanabilecektir.
-TCK’da halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatasında geçen misal kavramların yer aldığı öteki hatalar var mıdır?
Vardır. Örnek olarak; Cezanın belirlenmesi ve kişiselleştirilmesi kapsamında genel olarak yani tüm kabahatlerde uygulanan ve cezanın belirlenmesini düzenleyen 61. hususunda göz önünde bulundurulan, işlenen kabahatin yasal tarifinde öngörülen cezanın alt ve üst sonu içinde temel cezayı belirleyen haller içinde “Failin güttüğü emel ve saiki” de yer almıştır.
Adam öldürmenin nitelikli hali olarak “Töre saikiyle” ve “Kan gütme saikiyle” hareket etmek ağırlatıcı niçindir. (82. Madde)
İnsanlığa karşı hataları düzenleyen 77. unsurunda sayılan fiillerin, “siyasal, felsefi, ırki yahut dini ‘saiklerle’ toplumun bir bölümüne karşı bir plan doğrultusunda sistemli olarak işlenmesi” ibaresi yer almıştır. TCK’nın üçüncü kısımdaki Topluma Karşı Hataların birinci kısmında yer olan Genel Tehlike Yaratan Kabahatler ortasındaki 170. unsuruyla düzenlenen genel güvenliğin taammüden tehlikeye sokulması hatasında şu ibarelere yer verilmiştir: Bireylerin hayatı, sıhhati yahut malvarlığı bakımından tehlikeli olacak formda ya da bireylerde dehşet, telaş yahut panik yaratabilecek stilde sayılan davranışlarda bulunan kişi, altı aydan üç yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
Kamu Barışına Karşı Cürümler içinde yer alan 213. unsurundaki halk içinde endişe ve panik yaratmak gayesiyle tehdit hatasında halk içinde tasa, endişe ve panik yaratmak maksadıyla hayat, sıhhat, beden yahut cinsel dokunulmazlık ya da malvarlığı bakımından alenen tehditte bulunan kişi, iki yıldan dört yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
bir daha Kamu Barışına Karşı Hatalar içinde yer alan Cürmü ve hatalıyı övme (215. madde) Halkı kin ve düşmanlığa tahrik yahut aşağılama (216. madde) ile Kanunlara uymamaya tahrik (217. madde) hatalarında öge yahut ağırlatıcı niye olarak “kamu tertibi açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması hali, tahrikin kamu barışını bozmaya elverişli olması hali” kavramları yer almıştır.
Yukarıda belirlenen kavramlar da kısmen yoruma tabidir. vakit içinde Yargıtay tarafınca yapılan nitelendirmelerle uygulama birliğine yaklaşılmıştır.
-Bu kabahat niçiniyle tutuklamaların ve infazların önümüzdeki Haziran 2023 seçimleri öncesinde çabucak uygulanacağı söyleniyor. Bu yasal olarak mümkün müdür?
Öncelikle şunu söylemek gerekir; kabahat oluşturacağı söylenen bir hareketin yürürlük tarihindilk öncesine yani geçmişe uygulanması imkanlı değildir. Geçmişteki hareketler niçiniyle halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahatinden dolayı soruşturma yahut kovuşturma açmak mümkün değildir. 18 Ekim 2022 tarihi prestijiyle bu husus uygulanabilecektir. CMK’nın tutuklanmayı düzenleyen ve tutuklanma sebebi olarak ismen sayılan, katalog denilen kabahatler içinde bu kabahat sayılmamıştır. ötürüsıyla bu kabahat tutuklanma sebebi değildir.
Buna karşılık üst hududu iki yıldan fazla mahpus cezasını getirdiği için tutuklanmayı engelleyen bir durum da yoktur. İnfaz sıkıntısına gelince, bir ceza yasal süreçten geçip kesinleşmedikçe infaz edilemez. Bu hata için getirilen özel düzenleme niçiniyle verilen ceza ölçüsüne bakılmaksızın temyize tabi tutulmuştur. Yani taraflar isteyince bu evrak Yargıtay’a gidecektir. Bir cürmün savcılık (soruşturma), mahkeme (kovuşturma) kademelerinden daha sonra gelen (istinaf) ve en son olarak gelen temyiz etaplarına baktığımızda ortalama iki üç yıllık vakit karşımıza çıkabiliyor. Bunları dikkate alınca bu cürüm niçiniyle 2022, 2023 ve 2024 senelerında bir infazın olabilmesi neredeyse mümkün görünmüyor. Ayrıyeten şöyleki bir durum da vardır. Cezalar aksi sabit ve gerekçelendirilmedikçe genel olarak alt sondan verilir. Bu cezanın alt hududu bir yıldır. Aksi sabit ağırlatıcı sebep olmadıkça takdiri indirim niçinleri olarak bir yıllık cezanın altıda birine kadarı indirilerek 10 ay ceza verilecektir. Kişinin mahzur isimli sicil kaydı yok ise kararın açıklanmasının geri bırakılması, cezanın ertelenmesi, para cezasına çevrilmesini engelleyen bir tarafı olmadığı üzere genel uygulama prestijiyle de bu türlü karar verilecektir. Bu hallerde muhtemel infaz hiç olmayabileceği üzere kişi bir daha diğer bir cürüm işlese bile karşımıza epeyce daha uzun bir vakit çıkacaktır.
Asım Ekren* / Cumhuriyet Savcısı
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
Dezenformasyon Yasası, ömrümüze tesirlerini 23 soru-cevapta inceleyen Cumhuriyet Savcısı Asım Ekren, yazı dizimizin üçüncü ve son kısmında “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” hatasını mevzu edinen 217/A. unsurunu ele alıyor. Yasanın en hayli tartışılan ve spekülasyon yapılan unsuru tam olarak ne öngörüyor?
-Çocuklara yahut aileye yönelik getirilen düzenleme nedir?
Hem yeni tıpkı vakitte eski haline bakılırsa çocuk ve aile tarafından yasal durum şöyledir:
Ticari gayeyle toplu kullanım sağlayıcılar; ailenin ve çocukların korunması, kabahatin önlenmesi ve hatalıların tespiti kapsamında tarz ve temelleri yönetmelikte belirlenen önlemleri almakla yükümlüdür. Toplumsal ağ sağlayıcı, çocuklara mahsus ayrıştırılmış hizmet sunma konusunda gerekli önlemleri alır. İnternet ortamında yapılan ve içeriği, çocukların cinsel istismarı hatası oluşturduğu konusunda kâfi kuşku niçini bulunan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verilir. Bu istikametten içerik oluşturan yahut yayan faillere ulaşmak için gerekli olan bilgiler soruşturma etabında, Cumhuriyet savcısı; kovuşturma evresinde yargılamanın yürütüldüğü mahkeme tarafınca talep edilmesi üzerine ilgili toplumsal ağ sağlayıcının Türkiye’deki temsilcisi tarafınca isimli mercilere verilir. Belirtilen bu yükümlülüklere terslikler yaptırıma bağlanmıştır.
HALKI ALDATICI BİLGİYİ ALENEN YAYMA SUÇU
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahati her palavra haberde yahut kolay bir biçimde karşımıza çıkar mı? Yasal kuralları nelerdir?
Sanırım yasanın en hayli tartışılan unsurudur. Hatta bu hususun daha fazlaca tartışılması, öbür düzenlemelerinin kamuoyunca tam olarak ele alınmasının yahut açığa çıkmasının önüne geçmiştir. Bunda sanırım basın yayının da değerli bir rolü olmuştur. Öncelikle maddelerde açıkça yazmasa da yerleşik yargı, Anayasa Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay tarafınca belirlenen kriterlere nazaran, bir yayının hukuka uygun olabilmesinin dört koşulu öngörülmüştür.
Aslında bunlar hem de üniversal kriterlerdir:
Haber yahut yayın gerçek midir?
Haber yahut yayın yeni midir?
Haber yahut yayının verilmesinde kamu faydası, kamunun ilgisi var mıdır?
Haber yahut yayının veriliş biçimi (şekli) ile özü (konusu-esası) içinde düşünsel bir bağ var mıdır?
Bunların yanıtı “Evet” ise sorun yok demektir. Bu dört ögenin bir ortada bulunması gerekir. Bunlardan bir ögenin eksikliği bile haberi yahut yayını hukuka muhalif hale getirebilir. Öteki bir deyişle, haber yahut yayın gerçek ve şimdiki ise verilmesinde kamu faydası var ise, veriliş biçimi ile özü içinde düşünsel bir bağ var ise bu yayın hukuka uygundur. İşte temel olarak bu kriterlere bakmak gerekir. Bir de şunu karıştırmamak gerekir: Bir yayının, cürüm teşkil etmesi niçiniyle soruşturma yahut kovuşturmaya husus edilmesi başka, tazminat istikametinden dava açılması ise başka konulardır. Yayın, ceza hukuku tarafından rastgele bir hata ögesini içermeyebilir. Bu durumda, yani bir hata oluşturmazsa da kişilik haklarını ihlal ediyorsa, taşıması gereken ögeleri karşılamıyorsa, yani haksız fiil oluşturuyorsa ilgililerin tazminat istemleri gizlidir. Bir yayının kabahat olabilmesi, tazminatı gerektirmesine bakılırsa daha zordur. Öteki bir deyişle, yayınlar, cezai taraftan daha güç oluşan yasal kurallara bağlanmıştır.
Bu çerçevede baktığımızda TCK’ya eklenen “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” hatasına dair 217/A. hususu daha epeyce internet-sosyal medya alanında kendini bulabilir. Gazete üzere basılı yayınlarda, televizyonlarda karşımıza çıkmasının istisnai olacağını düşünüyorum. Bu kabahatin oluşabilmesi için birden çok ve farklı ögelerin bir ortada olması gerekir. sıradan yahut yalnızca bir iki ögenin oluşmasıyla bu cürüm oluşturmayacaktır. Bu cürmün oluşabilmesi için nelerin bir ortada yahut hangi kriter ya da ögelerin olması gerekir?
Öncelikle haber yahut yayın gerçeğe muhalif bir bilgi içerecek. Yalnızca gerçeğe karşıtlık yetmez; bunu yapan kişinin gayesi yahut kastı kamuoyunu bilgilendirmek olmayacak. Tersine yalnızca halk içinde tasa, kaygı yahut panik yaratmak kastıyla-saikiyle hareket etmesi gerekecektir. Bu da yetmez. Ayrıyeten, yayılan bilgi ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu sistemi ve genel sıhhatiyle ilgili olacak. Buna ek olarak bu durum kamu barışını bozmaya elverişli olacak ve tüm bunlar alenen yapılacak. Diğer bir deyişle, kamuya açık, herkesçe bilinebilen, ortada, isteyen her insanın bakılırsabileceği biçimde, besbelli, gizli-saklı olmayan bir durum olacaktır.
Bu ögeler bir ortaya gelmişse bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasını gerektiren bu hata olacaktır. Şayet fail, gerçek kimliğini gizleyerek yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde bu hatası işlerse cezası yarı oranında artırılacaktır. Yani öyleyse bir buçuk ile dört buçuk yıl içinde ceza alabilecektir.
HABER VERME SONLARINI AŞMAYAN AÇIKLAMALAR HATA SAYILMAYACAK
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahati vatandaşların kendi ortalarındaki özel görüşmelerinde yahut yazışmalarında, mesela whatsapp kümelerindeki yazışmalarda karşımıza çıkar mı?
Kesinlikle hayır. Karşımıza çıkmaz. Zira bu çeşit platformlar aleni yani halka açık olmayıp isteyen her insanın nazaranbileceği yerler değildir.
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahati ile gazetecilik, basın yayın, internet haber sitesi faaliyetlerini, öbür bir deyişle haber verme, eleştirme sonlarıyla karşılaştırırsak yasal olarak neler söyleyebilirsiniz?
Yasanın 29. unsuruyla getirilen hata, TCK’nın yeni 217/A. unsurudur. Öbür bir tabirle bu husus, Kamu Barışına Karşı Hatalar kısmına dahil edilmiştir. Bu kısımdaki hatalar, basın yayın faaliyetinde, TCK’nın en epey karşımıza çıkan unsurları içinde sayılırlar. Kısım ortasında TCK’nın halk içinde dehşet ve panik yaratmak emeliyle tehdide dair 213, kabahat işlemeye tahrik başlıklı 214, kabahati ve hatalıyı övmeye ait 215, halkı kin ve düşmanlığa tahrik yahut aşağılama başlıklı 216 ve kanunlara uymamaya tahriki ele alan 217. unsurları yer alır. Kısma 217/A. unsuru ek edilmiştir. Kısımdaki hususlara (suçlara) ortak karar mahiyetinde uygulanan 218. unsuru değerli bir kararı içeriyor. Yazılan bu unsurlarda tanımlanan kabahatlerin basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde, verilecek cezanın yarı oranına kadar artırılacağını düzenlemiş. Bunun yanında haber verme hudutlarını aşmayan ve tenkit hedefiyle yapılan niyet açıklamalarının da kabahat oluşturmayacağını açıkça belirtmiştir. İşte bu karar, yeni getirilen halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatasında da dikkate alınacaktır. Yani, soruşturmaya yahut kovuşturmaya mevzu tabir, şayet haber verme sonlarını aşmayan ve tenkit emeliyle yapılan fikir açıklamalarından ibaret ise cürüm oluşturmayacaktır.
UYGULAMA BİRLİĞİ YARGITAY TARAFINDAN SAĞLANABİLECEKTİR
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahatinin yoruma tabi olduğu, yani hakim ve savcının yorumuna fazla imkan verebileceği, tabiri caiz ise her baştan bir ses çıkarabileceği, belli olmadığı tenkitleri var. Bunlara ne diyorsunuz?
Hukuk ve cezai uygulamalarında, muhakkak sonlar içerisinde yorum farklılıklarının olması kaçınılmazdır. Bunu günlük uygulamalarda da görüyoruz. Hatta hukuk fakültesinde ders veren hocalarımız içinde derslerde de bunu görmek mümkündür. Kanun yolu dediğimiz itiraz, istinaf ve temyiz bu cins yani, maddelerin tarz yahut aslına uygun düşmeyen yorum ya da yanlışlı uygulamaları en aza indirmek için getirilmiştir. Şu anki ceza uygulamalarında, CMK’ya bakılırsa, genelde beş yılın altındaki yahut isimli para cezaları bölge adliye mahkemelerinde, yani istinafta katılaşıyor. Kimi cürümlerde ise ceza ölçüsüne bakılmadan ilgilileri tarafınca istinafta verilen kararlar Yargıtay’a yani temyize taşınabiliyor. Bu kabahat için de bu durum geçerlidir. Öbür bir deyişle, getirilen 30. unsur düzenlemesi prestijiyle halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahatinden bir aylık ceza verilse bile taraflar bunu evvel istinafa buradan da temyize intikal ettirebileceklerdir. Buna bakılırsa son kelamı Yargıtay söyleyecektir. Yargıtay’da bu cins cürümlere bakan bir ceza dairesi vardır. ötürüsıyla vakit ortasında ülkede uygulama birliği Yargıtay tarafınca sağlanabilecektir.
-TCK’da halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatasında geçen misal kavramların yer aldığı öteki hatalar var mıdır?
Vardır. Örnek olarak; Cezanın belirlenmesi ve kişiselleştirilmesi kapsamında genel olarak yani tüm kabahatlerde uygulanan ve cezanın belirlenmesini düzenleyen 61. hususunda göz önünde bulundurulan, işlenen kabahatin yasal tarifinde öngörülen cezanın alt ve üst sonu içinde temel cezayı belirleyen haller içinde “Failin güttüğü emel ve saiki” de yer almıştır.
Adam öldürmenin nitelikli hali olarak “Töre saikiyle” ve “Kan gütme saikiyle” hareket etmek ağırlatıcı niçindir. (82. Madde)
İnsanlığa karşı hataları düzenleyen 77. unsurunda sayılan fiillerin, “siyasal, felsefi, ırki yahut dini ‘saiklerle’ toplumun bir bölümüne karşı bir plan doğrultusunda sistemli olarak işlenmesi” ibaresi yer almıştır. TCK’nın üçüncü kısımdaki Topluma Karşı Hataların birinci kısmında yer olan Genel Tehlike Yaratan Kabahatler ortasındaki 170. unsuruyla düzenlenen genel güvenliğin taammüden tehlikeye sokulması hatasında şu ibarelere yer verilmiştir: Bireylerin hayatı, sıhhati yahut malvarlığı bakımından tehlikeli olacak formda ya da bireylerde dehşet, telaş yahut panik yaratabilecek stilde sayılan davranışlarda bulunan kişi, altı aydan üç yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
Kamu Barışına Karşı Cürümler içinde yer alan 213. unsurundaki halk içinde endişe ve panik yaratmak gayesiyle tehdit hatasında halk içinde tasa, endişe ve panik yaratmak maksadıyla hayat, sıhhat, beden yahut cinsel dokunulmazlık ya da malvarlığı bakımından alenen tehditte bulunan kişi, iki yıldan dört yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
bir daha Kamu Barışına Karşı Hatalar içinde yer alan Cürmü ve hatalıyı övme (215. madde) Halkı kin ve düşmanlığa tahrik yahut aşağılama (216. madde) ile Kanunlara uymamaya tahrik (217. madde) hatalarında öge yahut ağırlatıcı niye olarak “kamu tertibi açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması hali, tahrikin kamu barışını bozmaya elverişli olması hali” kavramları yer almıştır.
Yukarıda belirlenen kavramlar da kısmen yoruma tabidir. vakit içinde Yargıtay tarafınca yapılan nitelendirmelerle uygulama birliğine yaklaşılmıştır.
-Bu kabahat niçiniyle tutuklamaların ve infazların önümüzdeki Haziran 2023 seçimleri öncesinde çabucak uygulanacağı söyleniyor. Bu yasal olarak mümkün müdür?
Öncelikle şunu söylemek gerekir; kabahat oluşturacağı söylenen bir hareketin yürürlük tarihindilk öncesine yani geçmişe uygulanması imkanlı değildir. Geçmişteki hareketler niçiniyle halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahatinden dolayı soruşturma yahut kovuşturma açmak mümkün değildir. 18 Ekim 2022 tarihi prestijiyle bu husus uygulanabilecektir. CMK’nın tutuklanmayı düzenleyen ve tutuklanma sebebi olarak ismen sayılan, katalog denilen kabahatler içinde bu kabahat sayılmamıştır. ötürüsıyla bu kabahat tutuklanma sebebi değildir.
Buna karşılık üst hududu iki yıldan fazla mahpus cezasını getirdiği için tutuklanmayı engelleyen bir durum da yoktur. İnfaz sıkıntısına gelince, bir ceza yasal süreçten geçip kesinleşmedikçe infaz edilemez. Bu hata için getirilen özel düzenleme niçiniyle verilen ceza ölçüsüne bakılmaksızın temyize tabi tutulmuştur. Yani taraflar isteyince bu evrak Yargıtay’a gidecektir. Bir cürmün savcılık (soruşturma), mahkeme (kovuşturma) kademelerinden daha sonra gelen (istinaf) ve en son olarak gelen temyiz etaplarına baktığımızda ortalama iki üç yıllık vakit karşımıza çıkabiliyor. Bunları dikkate alınca bu cürüm niçiniyle 2022, 2023 ve 2024 senelerında bir infazın olabilmesi neredeyse mümkün görünmüyor. Ayrıyeten şöyleki bir durum da vardır. Cezalar aksi sabit ve gerekçelendirilmedikçe genel olarak alt sondan verilir. Bu cezanın alt hududu bir yıldır. Aksi sabit ağırlatıcı sebep olmadıkça takdiri indirim niçinleri olarak bir yıllık cezanın altıda birine kadarı indirilerek 10 ay ceza verilecektir. Kişinin mahzur isimli sicil kaydı yok ise kararın açıklanmasının geri bırakılması, cezanın ertelenmesi, para cezasına çevrilmesini engelleyen bir tarafı olmadığı üzere genel uygulama prestijiyle de bu türlü karar verilecektir. Bu hallerde muhtemel infaz hiç olmayabileceği üzere kişi bir daha diğer bir cürüm işlese bile karşımıza epeyce daha uzun bir vakit çıkacaktır.
Asım Ekren* / Cumhuriyet Savcısı
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.