Aşk-ı Memnu

Tarihten kopup gelmiş bir aşk öyküsü

Bu öykü Halit Ziya Uşaklıgil’ in kaleminden neredeyse bir asır evvel dökülmüş olup; cesurca aşkı, tutkuyu, şehveti ve birlikteinde gelen vicdan yükünü en içten sözlerle anlatan tarihin tozlu sayfalarından kopup gelmiş, tüm vakit içindera meydan okuyan bir başyapıttır.

Roman Melih Beyefendi Ekibinden, gösterişe meraklı olan Firdevs Hanım’ın hayat kıssasıyla başlamaktadır. Firdevs hanım 18 yaşında evlenmiş, pek hoppa, gösteriş ve cümbüş düşkünü, isminden daima bahsettirmeyi ve beğenilmeyi seven biridir.(statü arayıcılık şeması) Yapmış olduğu evlilik sadece ekonomik gereksinimlerini gidermek için seçtiği bir yoldur (fırsatçı mod). Gelin olarak gelmiş olduğu konağın kapısından girer girmez konağın kelam sahibi oluvermiştir. Hatta o denli ki eşi, ‘Firdevs bayanın eşi’ sıfatını almıştır. Lakin evliliğin akabinde büyük bir felaket hayatış birinci kızına gebe kalmıştır. Annelik onun hamurunda yokken üç yıl ortadan daha sonra ikinci kızı dünyaya gelmiştir. Çocuklar ve evliliğin sorumluluğu genç ve hoş kalmak için oldukcaça savaş vermesine niye olmuştur. Kızlarını gençliğini, hoşluğunu eskittiği için hiç sevmemiş hatta iki düşman olarak görmüştür (kusurluluk şeması- cezalandırıcılık şeması, şema teslimi). Hayat onun için meskenin haricinde bir yerlerde akmaktadır(özgürlük savaşçısı mod). Cümbüş hayatına karışmayan eşi, Bihter çabucak hemen 5 yaşındayken sırlarını sakladığı kutuyu bulmasıyla, onun sadakatsizlikleriyle yüzleşmiş ve bu gerçeklik karşısında kalbi dayanamamış kalp krizi geçirmiştir. Firdevs hanım eşinin vefatına içten içten kendisinin niye olduğunu düşünse (cezalandırıcı ebeveyn modu) de yeni varlıklı koca avından kendisini alamamıştır (statü arayıcılık şeması). Vakit o denli süratli akıp geçerken o 45 yaşına gelmiş, kızları büyümüş serpilmiştir. Artık koca avında kızları onun birer rakibi olmaya başlamıştır. Bu geçen yılların acımasızlığını hızına çarparken kızlarının gençlik ve hoşluklarına haset beslemesine niye olmuştur.(kusurluluk, cezalandırıcılık şeması) Bu yarıştan birinci çıkan Peyker olmuştur. O, aşkı seçmiş ekonomik geliri düşük olan Nihat ile evlenmiştir. Bu evliliğin kararında Firdevs hanım kendisince büyük bir felaket haberi daha almıştır: Torun! Bu onun yaşlandığının ispatı niteliğindedir. (kusurluluk şeması) Asıl ortasındaki sarsıntısı ise 50 küsur yaşındaki seçkin bir aileye mensup olan görkemli Adnan beyefendi ortaya çıkarmıştır. O, Adnan beyin kendisine ilgisi olduğunu düşünüp varlıklı koca avına birini düşürdüğünü sanırken Adnan Bey’ in ilgisi biricik körpe kızı Bihter’ e kayıvermiştir. Firdevs hanım bu durumu öğrendiğinde büyük bir yıkımla karşı karşıya kalmıştır. (Her vakit ilgi odağı ve en düzgüne sahip olmak isteyen Firdevs hanım, büyüklenmeci tarafının hüsrana uğradığını hissettiği an büyük keder hayatıştır: incinmiş çocuk modu)

Adnan beyefendi ise Bihter’ in bahar tazeliğinin tesiriyle adeta büyülenmiş ve her ne kadar yaşça kendisinden küçük olsa da ondan kendisini alıkoyamamıştır. Onun şık ve mükemmel imgesi kendisinden geçmesine niye olmuştur(statü arayıcılık şeması). Ve Bihter sevginin aşkın ne olduğunu bilmediği için Adnan Bey’ in ihtişamı karşısında Boğaziçi’ nin en büyük yalısının bayanı olmasının getireceği avantajların büyüsüne kapılarak bu evliliğe kendi sonunu getireceğini bilmeden can atmıştır (statü arayıcılık şeması). Adnan Bey’ in konağı, görkemiyle göz kamaştırırken Bihter’ e bir de annelik nazaranvi vasıl olmuştu. Nihal ve Bülent’in anneliğine de aday olan Bihter, kendisinden 8 yaş küçük Nihal’ le pek çalkantılı bir münasebet kurmuştur. Başlarda o, bu meskene zarafet, şıklık getirmiş; hatta Nihal’ in gönlünü kazanabilmek için oldukça uğraşmıştır. Hatta o kadar uygun oynamıştı ki rolünü, narin bir çiçeğe benzeyen asil ruhlu, kırılgan Nihal birinci 1 yıl Bihter’ e babasından daha yakın davranıp babasıyla ortasına aşılmaz duvarlar örmüştür (Nihal babasına karşı öfkelidir: öfkeli çocuk mod). Lakin 1. yılın sonunda artık işler düzgünce çığırından çıkmıştır. Kendisinin sahip olduğu ne var ise her birini Bihter’ in elinden yavaş yavaş aldığını görmek onu sıkıntıdan çıkartmıştır. En başta biricik babası.. daha sonra en değer verdiği insan kardeşi… İkisi de Bihter’ in yanında epeyce memnundur. (sevdiği bireyler tarafınca terk edildiğini hissetmiştir. Terk edilme şeması, öfkeli-dürtüsel çocuk mod) Kendisini ergenliğin verdiği hislerle da geriye çeken Nihal için Bihter, annesinin yerine gelen biri olmuştur. Artık onu istemiyordur. Ne onu ne de onunla hayatlarına giren Melih beyefendi takımını! Nihal’ in bu süreçte sığındığı, içini döktüğü Matmazel, hayatında onu koruyan kollayan ve her daim yanında olan tek kişidir. Lakin Nihal bir gün onun da Bihter’ in safına geçmesinden kendisini terk etmesinden korkmaktadır.(terk edilme şeması)

Konut halkının değerli bir ismi de Behlül’ dür. Babası memur olan Behlül amcası Adnan Bey’ in meskeninde ev halkından biri olarak yaşamaktadır. Adnan Bey’ in tüm imkanlarını kullanan, cümbüş düşkünü ve romantik bağlantılar adamıdır (kopuk avungan mod). Onun en büyük hayaliyse sevda bahçesine eklediği çiçeklerden demetler oluşturmak, oluşan hatıra çiçekleriyle odasının tüm kenarlarını süslemek ve günün sonunda tüm bu çiçeklerin ortasına bekaretin, beyazlığın, paklığın temsili tertemiz bir zambak koymaktır.(yüksek standartlar şeması) İşte bu cümleler Behlül’ ün yaşadığı ömrün özeti niteliğindedir. Cesaretli aşk oyunları oynamayı seven Behlül, fazlaca sevdiği amcasının ve şık görkemli yengesinin evliliklerinin 1. yıl kutlamasında bu niyet ve hislerin verdiği itkiyle yengesinin biricik kardeşine methiyeler düzmüştür.(terk edilme şeması tesliminde, kişi terk edileceğinden o kadar emindir ki alakada kalamayacağı partnerler seçer.) Fakat Peyker, evli ve çocuk sahibi namusuna düşkün bir bayandır. Peyker, Behlül’ ü kendisinden uzaklaştırmak için annesinin yanına gönderecek atakta bulunmuştur. Bahçesinde her çiçeğe yer olan Behlül, Firdevs hanımla beğenilen bir sohbete başlamış, hatta Firdevs Hanım’ da süreksiz gençlik iksiri tesiri bile yaratmıştır. Behlül’ ün tüm bu hallerine şahit olan tek kişi ise Bihterdir.

Bihter yaşanılan bu günün sonunda epey yorgun düşmüştür. Behlül’ün gün ortasındaki tutumları, görmek istemediği değerli bir muhtaçlığını fark ettirmiştir. Bihter, o gece çabucak odasına çıkmış, bağındaki şehvet, tutku ve sevda açlığını ortasında hissetmiş, içi yangın yerine dönmüştür. Kendisini yapayalnız hissettiren bu duyguyu evliliğinin başından beri hissetmektedir. Onun için eşi, ‘avını parçalayıp öldüren bir canavardan farksızdır. Eşi vücuduna her dokunuşunda içi üşümeye hatta titremeye başlıyor, eşiyle birlikte olmak artık onu hasta ediyor ve ortasındaki aşkın her seferinde çalındığına dair hisler uyandırıyordur (psikosomatik mod). Özünde insan olarak eşini sevse de kadınlık misyonlarını yerine getirmemek için direniyor, hatta direnemediği anlardaysa kaçmayı, erimeyi hatta ölmeyi hayal ediyordur ( istemediği biçimde kocasına teslim olduğunda yaşadığı hisler: kopuk korungan mod). Hayal ettiği yalının kelam söyleme hakimi olsa bile yalının ruhuna sahip olamamanın verdiği eksiklikle kendisini buraya ilişkin hissedemiyordur (konağa ilişkin olamama hissi: toplumsal izolasyon şeması şema teslimi). Tüm bu süreçte genç yaşta üvey annelik de ona yük olmaya başlamıştır. Nihal’ i seviyordur fakat ne yaparsa yapsın sevilmeyeceğinden de emindir (sevilmeyeceğine inancı: duygusal mahrumluk şeması). Ona ulaşabilmek için epey uğraşmış olsa da konut halkının istenmeyen biriymiş üzere davranışlarının yarattığı muhafaza halkasından Nihal’ e ulaşamamıştır (insanlar tarafınca istenmediğini düşünmesi: kusurluluk şeması, şema teslimi). Lakin Bülent’le ortası o denli değildir, onunla birlikte kahkaha atmak üzere ortak noktaları vardır. Ve onun tarafınca sevildiğini de hissediyordur. Vakit geçtikçe Nihal, Bihter için bu meskendeki en büyük sorun haline dönüşmeye başlamıştır. Nihal’ in inişli çıkışlı ruh halinin, zayıf sonlarının ortaya çıkarttığı felaketlerin niçini olup mesken halkının kendisini suçlamasını istemiyordur. Onun için kendisini daima temkinli olmak zorunda hissetmiştir (manipülatif mod). Behlül’ ün Peyker’ e karşı davranışında şehvet ve tutkuyu görmesi bu hislere sahip olamayacak olmanın verdiği ızdırap dolu hüzne dönüşmüştür (ihtiyaçlarının hiç bir vakit giderilemeyeceğini hissettiği andaki hüznü: incinmiş çocuk modu). Bihter kendine dahi itiraf edemese de Behlül üzere biri tarafınca çılgınca arzulanıp şehvetin ve tutkunun hazzına erişmek istemiştir. Her ne kadar kadınlık istekleri tatmin olmamış olsa da o annesi üzere olmayacak eşine sadakatsizlik etmeyecektir! (annesi üzere kocasını aldatmaması gerektiğini söyleyen Talepkar ebeveyn – aşkın, tutkunun, şehvetin çekimine kapılmak isteyen dürtüsel çocuk modunun çatışması)

Lakin bir gün tüm bu ruh yorgunluklarıyla ortasındaki aşk susuzluğunun ve doyuma kavuşmamış cinsel dürtülerinin tesiriyle sebebi bilinmez bir biçimde Behlül’ün odasında kendisini buluverdi (dürtüsel çocuk modu). Tahminen ona bu cüreti veren Behlül’ün Peyker’ e ve annesi Firdevs Hanıma yaklaşımının sonucundaki kıskançlıktı. Tahminen de gençliğinin ve hoşluğunun mutsuzluk ortasında solmasıydı. Gitmişti bir kere oraya. Biri ateş başkası barut! Yan yana ne kadar durabilirlerse kendilerine hakim olabilirlerse olmuşlardı lakin günün sonunda odadan vicdan azabıyla kavrulan bir Bihter çıkmıştı (yapmış olduğu kusurdan dolayı kendisini cezalandırması vicdan azabı çekmesi;cezalandırıcılık şeması- cezalandırıcı ebeveyn modu). Yapmak istemediği şeyi yapmış Behlül’ün cazibesine kapılmıştı. Annesi üzere olmak istemezken birden annesinin yaptıklarını yapar olmuştu. Yaşadığı o tutku dolu anlar artık zihninde vücudunun, ruhunun kirlendiğini söyleyen iç seslere dönüşmüştü (bedeninin ve ruhunun kirlendiğini düşünmesi: kusurluluk şeması). Ve Adnan Bey’ e olan sadakatsizliğinin verdiği dayanılmaz acıya… Her an tetikteydi. her insanın bu berbatlığı bildiğini, gerisinden konuştuğunu düşünüyordu (kuşkuculuk şeması). Bu kirin fakat günahsız bir aşkla temizlenirse günahından bu biçimde arınacağına inandı. İçinden çıkartamadığı kirlilik hali Behlül’ le yine yakınlaşana dek sürdü. Gitgide sıklaşan görüşmeler sonunda vücudu üzere artık kalbi de Behlül için atar olmuştu. Ve bu tutku dolu aşkı yaşatmak için her şeyi göze almaya başlamıştı.

Behlül’ e gelince, hayatında daha evvel buna emsal bir tutku bir heyecan hiç yaşamamıştı. Bihter tam olarak aklını almıştı. Amcasını sevmesine seviyordu lakin bir gün bu kadar genç ve hoş bir bayan tarafınca aldatılacağına da emindi. “Bu şanslı kişi niye ben olmayayım ki?” (haklılık şeması) diye düşünüp vicdanını rahatlatıyordu. her insanın gözü önünde olup da hiç kimsenin bilmediği bir aşk yaşıyor olmak, onun tüm damarlarında heyecana niye oluyordu. Bihter’ e tutkuyla sarılıyor, “Herkes öğrenirse öğrensin kaçarız buradan” diyordu. Sonsuz bir aşk yaşadıklarına inanmıştı Bihter. Bu aşk için artık her türlü riski, mevti dahi göze alabilirdi. Birinci kere yaşadığını, keyifli olduğunu hissetmişti. Aşkın ruhuna verdiği lezzetle korkusuzca Behlül’ üne koşuyordu . Behlül odasında kalıp Bihter’ in ona gelmesini bir mevsim beklemişti lakin Bihter’ in istediği vakit gelip, istediğini alıp gitmesiyle kendisini kullanılmış hissediyordu (Bihter tarafınca kullanıldığına inanma kuşkuculuk şeması). Onun vücudu üzere ruhunu da ele geçirmişti, artık onun kendisine verebileceği hiç bir şey kalmamış, basitlaşmıştı. Ondan da yavaş yavaş kopmuş, memnunluğu ve heyecanı dışarıdaki hayatta aramaya başlamıştı (Bihter’ i aldatmak için niçinlerinin olması haklılık şemasının tesiriyle ortaya çıkan narsisitik bir savunmadır). Bihter aldatılmanın acısını yaşayan ve göz yuman bir bayan rolünde girip göz yumdukça Behlül ondan uzaklaşıyordu (Bihter, aldatmalarına göz yumduğu için bir tarafı da onu cezalandırmaktadır: cezalandırıcılık şeması). Tam bu süreçte Firdevs hanım bu yasak aşkı fark etmiş, Behlül’ ün Nihal’ le evlenmesi için onun aklını çeldirecek şeyler sunmaya başlamıştı. Behlül de tüm mesken halkı üzere gülüp geçmişti geçmesine fakat; aranıp da bulunamayan o sevda çiçeği yoksa Nihal mi diye de düşünmeden edemedi. O da ruhunun tek şifa kaynağı olacak olan; pak, narin, bakire zambağın Nihal olduğuna karar vermişti. Artık tüm uğraşı Nihal’ i bu evliliğe ikna etmekti (Behlül en hoş şeylere sahip olması gerektiğine inanıştı: yüksek standartlar- haklılık şeması: manipülatif mod).

Bu evlilik fikri Bihter’ i zahmetten çıkartıyordu.“Ah, demek nihayet itiraf ediyorsunuz, nihayet bütün olaylar bitti, artık beni aldatmaya bile gerek görmüyorsunuz, o denli mi? Ama bu evlilik olmayacak anlıyor musunuz? Her şey evet her şey hatta Kette bile… bakınız ismini bile biliyorum evet, hatta Kette, yalnız Nihal değil, veya bu evlilik olmayacak… seni aldatan bu adam şu dakikaya kadar beni de aldatıyordu. O senin için bir koca olamaz..”

kelamlarıyla Behlül’ e tehditler savururken (Bihter terk edilme şemasının tesiriyle ortaya çıkan incinmişliğinin akabinde Behlül’ ü tehdit ederek cezalandırmak istemiştir: cezalandırıcılık şeması) Behlül hareketsiz bir biçimde Bihter’ in gitmesini bekledi (hayati hareketsizlik: teslimiyet) . Bihter, ömrünü tehlikeye attığı bu palavraya inandığı için büyük acı hissediyordu. Ne olursa olsun bu evlilik engellenmeliydi. Onların karşısında sevişeceklerine tahammüllü yoktu. Son devası annesiydi. Nasıl bu evlilik fikrini ortaya çıkarttıysa artık de engellemek zorundaydı. İçinde bulunduğu durumu tüm çıplaklığıyla söylüyor hatta her şeyi kocasına itiraf etmekle onu tehdit ediyordu(Cezalandırıcılık şeması) . Firdevs hanım tüm bunların farkındaydı. Onun bu atılımında mutlaka Bihter’ i korumak yatmıyordu. Hatta sahip olamadığı hislere sahip olduğu için ona düşmanlık besleyerek yapmıştı (Firdevs hanım, manipülatif yollarla Bihter’ in memnunluğunu elinden almak istemiştir: manipülatif mod) . Ne olursa olsun geri adım atmayacaktı (Haklılık şeması- Dikkafalı mod).

Behlül ise Nihal’ in sevgisini kazanmaktan diğer hiç bir şey istemiyor, düşünmüyordu. O, ruhunun tek şifasıydı. Ruhunu yaşadığı acıdan kurtarabilmek için onun sevgisine,ilgisine muhtaçtı. Lakin muhtaçlığını kamufle ederek onun kendisine, sevgisine muhtaç olduğunu lisana getiriyordu (Büyüklenmeci mod narsisistik bir savunmadır). Nihal’ in kırılgan ruhu sevgiye muhtaçtı. Kendisini bu hayatta yapayalnız kalmış hissediyordu (terk edilme ve duygusal mahrumluk şeması şema teslimi). bu biçimde kelamları duymaya epey muhtaçlığı vardı.. Behlül’ün kelamları karşısında teslim olup ona ‘evet’ demişti. Üstelik itiraf etmekte kuvvetlik çekse de epeydir onu seviyordu. Behlül’ ün gelişi Nihal’ in ruhuna baharı getirmişti. Memnundu en kıymetlisi artık yalnız değildi. Sonraki sabah olunca Behlül kendisiyle vedalaşıp Büyükada’ dan ve İstanbul’ a dönecekti ki vedalaşırken cebinden Firdevs bayanın yazısının olduğu bir kağıt düştü. Nihal merakına yenik düşmüş bir biçimde eline geçen kağıdı okudu. Lakin yazılanları anlayamıyor, anlamlandıramıyordu. Ne demek istiyordu bu kağıt, akşam ne için çağırmıştı Firdevs hanım? Zihninde birtakım şeyler canlanmaya başlamıştı. Yoksa Behlül ve Bihter için miydi? Bu kuşkuyla çabucak o da İstanbul’ a konağa gitmek istedi (kuşkuculuk şeması). Tüm kaygılarıyla kuşkularıyla gelmişti konağa! Duymayı hiç istemediği kelamları Behlül ve Bihter’ in ağzından duyuyordu. Haklı çıkmanın verdiği ıstırapla zayıf hudutları onu ayakta tutmaya yetmemişti, duyduğu kelamlar o anda hudut krizi geçirmesine niye olmuştu (acıya teslim olmanın verdiği somatik belirtiler) . Nihal’ i bu biçimde goren Behlül, her şeyi anladığı için tam manasıyla afallamıştı. Ne yapacağını bilmeden devayı kaçmakta buldu (problem karşısında kaçarak kendimizi koruduğumuz: kopuk avungan mod). Adnan beyefendi kriz geçiren kızının yanına koşarak geldi, onu kendi odasına götürdü. Daha evvel de yaşadıkları için deneyimliydi bu biçimde durumlar karşısında. Lakin ne olmuştu da Nihal bu hale gelmişti? Tüm bunların karşılığını ona Beşir tek tek anlattı. Gerçekleri bilmenin yarattığı acıyla Adnan Beyefendi, Bihter’ i aramaya başladı. Bihter olacakları hissetmiş Adnan Beyin silahı almak için koşmuştu. İçinde gençliğin ve hoşluğun verdiği yaşama sevincini hissetse de artık ok yaydan çıkmıştı, sağlıklı düşünemiyordu. Kocasını aldatan bayan olduğunu oburlarının bakışlarında kaldıramayacağını hissetti, vefatı düşledi… Karar vermişti hayatına son verecekti. Aşkı da acıyı da hissettiği kalbine silahı doğrulttu, yaşadığı tüm acıları bitirmek istercesine tetiği çekti.(Bihter, mevt ile hem kendisini tıpkı vakitte buna niye olanları cezalandırmıştır. Cezalandırıcılık şeması- cezalandırıcı ebeveyn modu). Arkasında tüm yaşanmışlıkları bırakarak bu koca yalıyı terk etti… Hiç bu yalıda yaşamamışçasına… Konaksa hiç bir şey olmamışçasına eski çalışanlarıyla eski sevincine geri döndü…

Bihter ve Behlül cinsel dileklerle bir birlerini çılgınca çekmiş olsalar da her ikisinin geçmiş hayatlarından getirdiği terk edilme ve duygusal mahrumluk şemalarının ortaya çıkarttığı kimyayı görmekteyiz.