amerikali
Üye
İnsan ömründe bağları yöneten süreçler nelerdir? İkili münasebetlerimizde bir yakın bir uzak mı davranıyoruz yoksa büsbütün bağımlı bir kişilik gösterip sevdiğimiz kişinin yanından hiç ayrılamıyor muyuz ya da daima insanlardan kaçınıyor muyuz?
Bağlanma dediğimiz kavram, temelde bebeklikten itibaren başlayan ve bebekle, birincil bakım veren kişi içinde gerçekleşen etkileşime bağlıdır. Bu etkileşim, bebeklikten yetişkinlik periyoduna kadar bütün ömrümüzü etkileyebilen bir müddetçtir. Yeni doğan, anneye daima bağımlı ve muhtaçtır. Bebek bu vakitte hem anniçin tıpkı vakitte babadan farklı farklı etkileşimler alarak bağlanma yapısına dair gelecek hayatını şekillendirmeye başlamaktadır. Bağlanma Kuramı ile ilgili temel Bowlby ile atılmıştır. Bowlby, bebeklik devrinde birincil bakım veren ile inançlı bağlanan bebeklerin, yetişkinlik periyotlarında sağlıklı ruhsal bir gelişim sergileyeceklerini lakin inançsız bağlanma yaşayan bebeklerin ise yetişkinlik periyotlarında kişilik sorunları ve zihinsel sorunlar yaşayabileceklerini öne sürmektedir (Öztürk, 2002). Bowlby, içgüdüsel gereksinimlerin karşılanmasını sağlayan bağlanma davranışının toplumsal münasebetlerin kurulmasının temelini attığını öne sürmektedir (Bowlby, 1973, 1979).
O denli ki bu vakitte bakım verene bağlı olarak 3 tip bağlanma davranışı görülmektedir: inançlı, kaygılı/ikircikli ve kaçıngan. Ainsworth, kuramı daha da ileri götürmüştür ve ‘yabancı ortam’ deneyi denilen bir deney tasarlamıştır. Bu deneyde anne ve çocuk bir odaya alınmıştır ve bir süre daha sonra anniçin odayı terk etmesi istenmiştir. Belli bir süre daha sonra odaya gelen anneye, çocuğun yansıları 3 tip farklı bağlanma örüntüsüne nazaran değişiklik göstermiştir. İnançlı bağlanan çocuklar, odada anne yokken huzursuzluk belirtisi göstermiş fakat anne geldikten daha sonra kolaylıkla yatışmışlardır. Odada tek kaldıklarında etrafla daha fazla ilgilenmişler ve merak belirtisi göstermişlerdir. Kaygılı/ikircikli bağlanan çocuklar istediklerinde annenin cevap vereceğinden ya da yardımcı olacağından emin olamamışlardır. Kaçıngan bağlanan çocuklar ise çağırdıklarında annenin yardımcı olacağına dair hiç itimadı olmayan çocuklardır. Bu çocuklar ayrılığa reaksiyonsuz kalmışlardır ve anne odaya geri döndüğünde yakın durmamışlardır. Çocuklukta edinilen bu bağlanma örüntüsünü birey, ergenlik devrine adım attığında da sürdürmeye devam etmektedir.
Ergenlikte, bağlanma davranışı anne-babadan akran bağlarına kaymaktadır. Akranlar ile kurulan bu yeni bağlanma biçimi, bireyin gelecekte eşine ve çocuklarına karşı nasıl bir tavır içerisinde olacağını gösteren bir ipucu niteliğindedir. İnançlı bağlanan çocuklar, ergenlik evresine geçtiğinde akranlarıyla daha emniyetli ve yakın ilgiler kurmaktadırlar, dayanak almak istediklerinde ailesinden yardım alabileceği itimadını taşımaktadırlar. Kendilerine daha fazlaca güvenmektedirler ve cürüm davranışı görülme mümkünlüğü daha az olmaktadır.
İnançsız bağlanan çocuklar ise ergenlikte yakın alakalar kurmakta kuvvetlik çekmektedirler, toplumsal bağlarında daha az maharet ve ahenge sahiptirler. Gerilimle baş etme düzenekleri düşük olduğundan dolayı unsur berbata kullanması ve cürüm sürece davranışı görülme seviyesi inançlı bağlanan yaşıtlarına göre daha yüksek olmaktadır (Willemsen ve Marcel, 1995).
Yetişkin olan bir bireyin bağlanma davranışı bu periyot eşine yönelmektedir. İnançlı bağlanma yaşayan bebeklerin yetişkinlik periyotlarında, inançsız bağlanma yaşayan bebeklere göre daha az patoloji geliştirdikleri gözlenerek eşleri ve çocuklarıyla daha doyurucu ilgiler içerisinde oldukları saptanmıştır. İnançlı bağlanma yaşayan yetişkinler kendilerini pahalı hissetmektedirler ve sevgiyi hak ettiği inancına sahiptirler. Olumlu bir bakış açısına sahiptirler ve baş etme sistemleri yüksektir. Sıkıntılarla baş edemediklerinde yardım arama davranışı görülür. Bir çatışma durumunda hislerini denetim edebilirler ve meseleleri düşmanca olmayan halde tabir edebilirler. Olumlu his şuuruna sahip olan inançlı bireylerde yaratıcı düşünme ve sorun çözme marifetleri gelişmiştir.
Kaygılı/ikircikli bağlanma yaşayan yetişkin bireyler kendilerine daha az itimat duymaktadırlar. Yakın bağlarında de kendilerine olan güvensizliklerini yansıtmaktadırlar ve bir yakın bir uzak duruş sergilemektedirler. Kendilerini sevgiye layık görmemektedirler ve sevilebilecekleri algısından uzaktırlar. Problemlerle baş etme sistemleri daha az gelişmiş olup, yardım isteme davranışları daha azdır. Yaşadıkları kasvetleri karşılarındaki bireye çarçabuk açamamaktadırlar. Kaygılı/ikircikli bağlanma yaşayan bireylerde telaş bozuklukları ve depresif bozukluk görülebilmektedir (Kesebir, Kavzoğlu ve Üstündağ, 2011).
Kaçıngan bağlanma yaşayan yetişkin bireyler, ikili münasebetlerinde sağlıklı münasebetler kuramamaktadırlar. Yakın bağlarında incinebileceklerini düşünürler ve genelde kaçınmacı ve utangaç bir tavır sergilerler. Diğerlerinden gelebilecek tehditlere ve reddedilme muhtemelliğine karşı kaçınmacı bir tavır sergileyerek kendilerini korurlar. Sergiledikleri bu kaçınmacı tavır temel baş etme sistemlerini oluşturmaktadır. Dünyayı berbat, inançsız ve tehdit kaynağı olarak algılamaktadırlar. Kaçıngan bağlanma yaşayan bireyler kendilerinin bedelli olduğunu düşünmezler ve sevilebilecekleri algısından çok uzaktırlar. Bu bireylerde davranış bozukluğu ve başka dışavuruk patolojiler görülebilmektedir (Kesebir, Kavzoğlu ve Üstündağ, 2011).
bununla birlikte inançsız bağlanma yaşayan bireylerde en yaygın görülen patolojiler panik bozukluk, toplumsal fobi, obsesif kompulsif bozukluk, travma daha sonrası gerilim bozukluğu ve kronik ağrı bozukluğu olarak araştırmalarla desteklenmektedir (Mhyr, Sookman ve Pinard, 2004; Eng, Heimberg, Hart, Schneier ve Liebowitz, 2001).
Hepimizin sahip olduğu şeyler tek, biricik ve bireye özeldir. Her insan hayatında var olan şeyleri kaybetmekten dehşet duymaktadır. Kimi insan bundan daha fazla kaygı duyarken, kimisi kaybetmeyi daha normalize ederek hayatına devam edebilmektedir. İşte tam olarak bu noktada kaybetme endişemizin temelini çocukluk senelerında gerçekleşen bağlanma sorunları oluşturmaktadır.
Kaybetme korkusunu yaşayan bireyler ekseriyetle bağımlı bir kişilik yapısına sahiptirler ve bu bağımlı kişilik bireyleri korkutmaz. Endişenin niçini tam olarak kaybetme dehşetinin varlığıdır. Birey bağlandığı şeylere güya kendisinin bir modülü üzere sıkı sıkıya tutunmaktadır. Kendi kimliğini bağlandığı şeyin nitelik ve özelliklerinden ayıramamaktadır. Birey, kendisini tanımlayan şeyleri kaybetmekten korkmaktadır zira o şeyler kaybolduğunda kendisini manalı kılacak bir durumun ortada kalmayacağını düşünmektedir. Kaybetme korkusu baş gösterdiğinde, bireyin zihninde ‘Ya … olursa’lı cümleler yer etmeye başlayacaktır.
bu biçimde bir durumda birinci vakit içinderda bireye kaybetme kaygısının olağan bir dehşet olduğu algısı verilerek yaşadığı his normalize edilmelidir. İkinci olarak ise öz-şefkat üzerinde durularak terapide ilerlenmelidir. Kıymetli olan kaybetme kaygısının altında yatan bağımlılığının sebepleridir. Bağımlılığı neler oluşturmuştur? Oluşan bağlılık, bireyi hangi alanlarda etkilemiştir? Nasıl ortaya çıkmıştır? Terapide ilerlerken bu noktaların üzerinde durulması gerekmektedir.
Pekala inançlı bağlanmaya sahip bireyler yetiştirmek için yapılması gereken nedir?
Bağlanma, çocuk ve birincil bakım veren içinde gelişen çift istikametli bir kavramdır. Bağlanmada ebeveynin transferi çocuğun inançsız bağlanmasını etkileyen en kuvvetli değişkenlerden biridir. Annede bulunan bir kişilik bozukluğu yahut patoloji, çocuğa yaklaşımını da etkilemektedir ve çocuğun bağlanma temellerini şekillendirmektedir. Bu sebeple temellerin çocuklukta sağlam bir biçimde atılması gerekmektedir. Bireyin kendilik algısının sağlıklı bir biçimde gelişimi için çocuklukta duygusal, bilişsel ve toplumsal gelişim birincil bakım veren tarafınca desteklenmelidir. Bebeğin fizikî muhtaçlıklarının karşılanması ve buna eş vakitli bir biçimde sevgi ve ilgi muhtaçlığının karşılanması bebeğin sağlıklı bir duygusal, bilişsel ve toplumsal yapı inşa etmesinde ehemmiyet teşkil etmektedir.
Bağlanma dediğimiz kavram, temelde bebeklikten itibaren başlayan ve bebekle, birincil bakım veren kişi içinde gerçekleşen etkileşime bağlıdır. Bu etkileşim, bebeklikten yetişkinlik periyoduna kadar bütün ömrümüzü etkileyebilen bir müddetçtir. Yeni doğan, anneye daima bağımlı ve muhtaçtır. Bebek bu vakitte hem anniçin tıpkı vakitte babadan farklı farklı etkileşimler alarak bağlanma yapısına dair gelecek hayatını şekillendirmeye başlamaktadır. Bağlanma Kuramı ile ilgili temel Bowlby ile atılmıştır. Bowlby, bebeklik devrinde birincil bakım veren ile inançlı bağlanan bebeklerin, yetişkinlik periyotlarında sağlıklı ruhsal bir gelişim sergileyeceklerini lakin inançsız bağlanma yaşayan bebeklerin ise yetişkinlik periyotlarında kişilik sorunları ve zihinsel sorunlar yaşayabileceklerini öne sürmektedir (Öztürk, 2002). Bowlby, içgüdüsel gereksinimlerin karşılanmasını sağlayan bağlanma davranışının toplumsal münasebetlerin kurulmasının temelini attığını öne sürmektedir (Bowlby, 1973, 1979).
O denli ki bu vakitte bakım verene bağlı olarak 3 tip bağlanma davranışı görülmektedir: inançlı, kaygılı/ikircikli ve kaçıngan. Ainsworth, kuramı daha da ileri götürmüştür ve ‘yabancı ortam’ deneyi denilen bir deney tasarlamıştır. Bu deneyde anne ve çocuk bir odaya alınmıştır ve bir süre daha sonra anniçin odayı terk etmesi istenmiştir. Belli bir süre daha sonra odaya gelen anneye, çocuğun yansıları 3 tip farklı bağlanma örüntüsüne nazaran değişiklik göstermiştir. İnançlı bağlanan çocuklar, odada anne yokken huzursuzluk belirtisi göstermiş fakat anne geldikten daha sonra kolaylıkla yatışmışlardır. Odada tek kaldıklarında etrafla daha fazla ilgilenmişler ve merak belirtisi göstermişlerdir. Kaygılı/ikircikli bağlanan çocuklar istediklerinde annenin cevap vereceğinden ya da yardımcı olacağından emin olamamışlardır. Kaçıngan bağlanan çocuklar ise çağırdıklarında annenin yardımcı olacağına dair hiç itimadı olmayan çocuklardır. Bu çocuklar ayrılığa reaksiyonsuz kalmışlardır ve anne odaya geri döndüğünde yakın durmamışlardır. Çocuklukta edinilen bu bağlanma örüntüsünü birey, ergenlik devrine adım attığında da sürdürmeye devam etmektedir.
Ergenlikte, bağlanma davranışı anne-babadan akran bağlarına kaymaktadır. Akranlar ile kurulan bu yeni bağlanma biçimi, bireyin gelecekte eşine ve çocuklarına karşı nasıl bir tavır içerisinde olacağını gösteren bir ipucu niteliğindedir. İnançlı bağlanan çocuklar, ergenlik evresine geçtiğinde akranlarıyla daha emniyetli ve yakın ilgiler kurmaktadırlar, dayanak almak istediklerinde ailesinden yardım alabileceği itimadını taşımaktadırlar. Kendilerine daha fazlaca güvenmektedirler ve cürüm davranışı görülme mümkünlüğü daha az olmaktadır.
İnançsız bağlanan çocuklar ise ergenlikte yakın alakalar kurmakta kuvvetlik çekmektedirler, toplumsal bağlarında daha az maharet ve ahenge sahiptirler. Gerilimle baş etme düzenekleri düşük olduğundan dolayı unsur berbata kullanması ve cürüm sürece davranışı görülme seviyesi inançlı bağlanan yaşıtlarına göre daha yüksek olmaktadır (Willemsen ve Marcel, 1995).
Yetişkin olan bir bireyin bağlanma davranışı bu periyot eşine yönelmektedir. İnançlı bağlanma yaşayan bebeklerin yetişkinlik periyotlarında, inançsız bağlanma yaşayan bebeklere göre daha az patoloji geliştirdikleri gözlenerek eşleri ve çocuklarıyla daha doyurucu ilgiler içerisinde oldukları saptanmıştır. İnançlı bağlanma yaşayan yetişkinler kendilerini pahalı hissetmektedirler ve sevgiyi hak ettiği inancına sahiptirler. Olumlu bir bakış açısına sahiptirler ve baş etme sistemleri yüksektir. Sıkıntılarla baş edemediklerinde yardım arama davranışı görülür. Bir çatışma durumunda hislerini denetim edebilirler ve meseleleri düşmanca olmayan halde tabir edebilirler. Olumlu his şuuruna sahip olan inançlı bireylerde yaratıcı düşünme ve sorun çözme marifetleri gelişmiştir.
Kaygılı/ikircikli bağlanma yaşayan yetişkin bireyler kendilerine daha az itimat duymaktadırlar. Yakın bağlarında de kendilerine olan güvensizliklerini yansıtmaktadırlar ve bir yakın bir uzak duruş sergilemektedirler. Kendilerini sevgiye layık görmemektedirler ve sevilebilecekleri algısından uzaktırlar. Problemlerle baş etme sistemleri daha az gelişmiş olup, yardım isteme davranışları daha azdır. Yaşadıkları kasvetleri karşılarındaki bireye çarçabuk açamamaktadırlar. Kaygılı/ikircikli bağlanma yaşayan bireylerde telaş bozuklukları ve depresif bozukluk görülebilmektedir (Kesebir, Kavzoğlu ve Üstündağ, 2011).
Kaçıngan bağlanma yaşayan yetişkin bireyler, ikili münasebetlerinde sağlıklı münasebetler kuramamaktadırlar. Yakın bağlarında incinebileceklerini düşünürler ve genelde kaçınmacı ve utangaç bir tavır sergilerler. Diğerlerinden gelebilecek tehditlere ve reddedilme muhtemelliğine karşı kaçınmacı bir tavır sergileyerek kendilerini korurlar. Sergiledikleri bu kaçınmacı tavır temel baş etme sistemlerini oluşturmaktadır. Dünyayı berbat, inançsız ve tehdit kaynağı olarak algılamaktadırlar. Kaçıngan bağlanma yaşayan bireyler kendilerinin bedelli olduğunu düşünmezler ve sevilebilecekleri algısından çok uzaktırlar. Bu bireylerde davranış bozukluğu ve başka dışavuruk patolojiler görülebilmektedir (Kesebir, Kavzoğlu ve Üstündağ, 2011).
bununla birlikte inançsız bağlanma yaşayan bireylerde en yaygın görülen patolojiler panik bozukluk, toplumsal fobi, obsesif kompulsif bozukluk, travma daha sonrası gerilim bozukluğu ve kronik ağrı bozukluğu olarak araştırmalarla desteklenmektedir (Mhyr, Sookman ve Pinard, 2004; Eng, Heimberg, Hart, Schneier ve Liebowitz, 2001).
Hepimizin sahip olduğu şeyler tek, biricik ve bireye özeldir. Her insan hayatında var olan şeyleri kaybetmekten dehşet duymaktadır. Kimi insan bundan daha fazla kaygı duyarken, kimisi kaybetmeyi daha normalize ederek hayatına devam edebilmektedir. İşte tam olarak bu noktada kaybetme endişemizin temelini çocukluk senelerında gerçekleşen bağlanma sorunları oluşturmaktadır.
Kaybetme korkusunu yaşayan bireyler ekseriyetle bağımlı bir kişilik yapısına sahiptirler ve bu bağımlı kişilik bireyleri korkutmaz. Endişenin niçini tam olarak kaybetme dehşetinin varlığıdır. Birey bağlandığı şeylere güya kendisinin bir modülü üzere sıkı sıkıya tutunmaktadır. Kendi kimliğini bağlandığı şeyin nitelik ve özelliklerinden ayıramamaktadır. Birey, kendisini tanımlayan şeyleri kaybetmekten korkmaktadır zira o şeyler kaybolduğunda kendisini manalı kılacak bir durumun ortada kalmayacağını düşünmektedir. Kaybetme korkusu baş gösterdiğinde, bireyin zihninde ‘Ya … olursa’lı cümleler yer etmeye başlayacaktır.
bu biçimde bir durumda birinci vakit içinderda bireye kaybetme kaygısının olağan bir dehşet olduğu algısı verilerek yaşadığı his normalize edilmelidir. İkinci olarak ise öz-şefkat üzerinde durularak terapide ilerlenmelidir. Kıymetli olan kaybetme kaygısının altında yatan bağımlılığının sebepleridir. Bağımlılığı neler oluşturmuştur? Oluşan bağlılık, bireyi hangi alanlarda etkilemiştir? Nasıl ortaya çıkmıştır? Terapide ilerlerken bu noktaların üzerinde durulması gerekmektedir.
Pekala inançlı bağlanmaya sahip bireyler yetiştirmek için yapılması gereken nedir?
Bağlanma, çocuk ve birincil bakım veren içinde gelişen çift istikametli bir kavramdır. Bağlanmada ebeveynin transferi çocuğun inançsız bağlanmasını etkileyen en kuvvetli değişkenlerden biridir. Annede bulunan bir kişilik bozukluğu yahut patoloji, çocuğa yaklaşımını da etkilemektedir ve çocuğun bağlanma temellerini şekillendirmektedir. Bu sebeple temellerin çocuklukta sağlam bir biçimde atılması gerekmektedir. Bireyin kendilik algısının sağlıklı bir biçimde gelişimi için çocuklukta duygusal, bilişsel ve toplumsal gelişim birincil bakım veren tarafınca desteklenmelidir. Bebeğin fizikî muhtaçlıklarının karşılanması ve buna eş vakitli bir biçimde sevgi ve ilgi muhtaçlığının karşılanması bebeğin sağlıklı bir duygusal, bilişsel ve toplumsal yapı inşa etmesinde ehemmiyet teşkil etmektedir.