Türk Lisan Kurumu’nun tarifine göre sorumluluk, ‘’kişinin kendi davranışlarının kararınu üstlenmesi’’ olarak tabir edilmektedir. Yani kişi kendi aksiyonlarının ortaya çıkardığı durum ile yüzleşebilmeli ve bu durumunun sonuçlarını kabul etmelidir. Bu tariften yola çıktığımız vakit ödevini yapmak istemeyen yatma saati gelmiş bulunmasına karşın ödevini hala tamamlamamış olan bir çocuk karşısında aile üyeleri okula ödevini yapmadan gitmemiş olsun diye çocuğun yapması gereken ödevi söylene söylene de olsa yapmalı mı? elbette Kİ HAYIR! Bunun yerine çocuğa yatma saatine kadar, yapması gereken bir ödevin olduğu hatırlatılmalı ve yapıp yapama tercihi ona bırakılmalıdır. Tercih çocuğa bırakılmalıdır ki okula gidip okulda ödevini yapmamış bir öğrenci olmanın sonuçları ile yüzleşebilsin ( DİKKAT: Kastedilen sonuçlar ağır bir ceza ya da öz-güven kırıcı bir konuşma olmamalıdır!) ve sorumluluk şuurunu kazanabilsin.
Çocuğa Sorumluluk Şuuru Kazandırmanın 7 Adımı !
Çocuklara sorumluluk şuuru kazandırma sürecinde ne yapılmalı?, Ne yapılmamalı? Yanlışsız olan ve yapılması gereken şeyler nedir?, Yanlış olan ve azaltılması ve yapılmaması gereken şeyler nedir? halinde sorulara sizde sahipseniz ve bu sorulara karşılık arıyorsanız aşağıda yer alan 7 adımı lütfen dikkatlice okuyun ve uygulamaya uğraş edin.
Rol Model Olduğunuzu Unutmayın !
Eğer meskende sorumluluklarını yerine getirmeyen, daima bu sebepten tartışan bir anne-baba varsa o çocuk için sorumluluklarını öğrenme süreci daha güç uzun ve sıkıntı olabilir. Unutmayın ki çocuklar söylemiş olduklerinizden fazla yaptıklarınız yapma eğilimindelerdir. Çocuğunuza kitap okuma şuuru kazanması için ya da ödevlerini yapabilmesi için kitap okuması gerektiğini söylüyor ancak siz hiç kitap okumuyorsanız ya da çocuğunuz sizi hiç kitap okurken görmüyorsa bu isteğinizi gerçekleştirmiyor olacaktır. Sizler çocukların en kıymetli rol modelleri olarak sorumluluk şuuru kazandırma sürecinde de onlara örnek oluyor olmalısınız.
Tutarlı ve Kararlı Olun !
Sorumluluk şuuru oluşturma sürecinde anne ve baba dengeli olmalıdır ve birebir biçimde davranmalıdır. Ebeveynler ortası tutarsızlık olursa çocuğun sorumluluklarını öğrenmesi süreci zedelenecektir. Örneğin, çocuğun okula giderken çantasını taşıması gerektiği, çantasının onun sorumluluğunda olduğu söylenmesine karşın annesi ile okula gittiği vakit annesi onun yerine çantasını taşıyor fakat baba ile okula gittiği vakit çantasını çocuk taşıyorsa çocuk için baş karışıklığı oluşacak ve sorumluluklarını öğrenme süreci zedelenecektir.
Telafi Eden Olmayın!
Çocuklar istisnaları epey severler ve bir sefer olsun yakaladıkları o istisnanın peşine düşüp yinelatmak için uğraşırlar. Şayet odasını toplaması kendi sorumluluğunda olan bir çocuğun odası konuta konuğunuz gelecek diye çocuğun kendi odasını toplaması beklenmeden toplanmış olursa ya da misafirliğe gidilebilmesi için ödevleri onun yerine süratlice yapılırsa çocuk bir açık kapı yakalamış olacaktır. Bu istisnalar küçük ve kıymetsiz üzere görünse de çocuklar için sorumluluk şuuru kazanımı açısından yıpratıcı yanlışlı davranışlar olarak görülmelidir.
Aile Sohbet Günleri Yapın ve Plan Listesi Oluşturun !
Aile sohbet günleri yapmalıdır ve bu sohbet vakit içinderında hem sizin çocuğunuzdan beklentileriniz tıpkı vakitte onun sizden ebeveynleri olarak istekleri lisana getirilmelidir. Aile içi işler için bir nizamı oluşturulmalıdır. Bu sohbet ortamları çocuklarınız için geliştirici, öğretici özgüven kazandırıcı, sevildiği ve önemsendiği hissinin kazanabilmesi için hayli değerli olmanın yanında sorumluluk şuuru kazandırılması ortasında destekleyici olan bir adımdır.
Ev İşleri İçin Yaşına Uygun Sorumluluklar Verin !
Aile sohbetlerinde oluşturduğunuz aile içi işler nizamında çocuğunuza da yaşına uygun olan küçük küçük sorumluluklar veriyor olun. Örneğin, okula giden çocukları sabahları siz giydirmeyin, bırakın üstü başı tam olmasa da o giyinsin, yemeğini siz yedirmeyin bırakın o döküyor olsa da kendisi yesin. Daha büyük yaş için odasını siz toplamayın bırakın odasının tertibi ve sorumluluğu onun olsun, yemek hazırlarken yardım istemeyin, sorumluluğunda olduğunu evvelinde aile konuşmaları ile belirlediğiniz şeyleri yapmasını söyleyin. Tabakları götürmek, çatal, kaşık hazırlamak ve gibisi işler üzere.
Teşvik Edin !
Bireyin harekete geçebilmesi, başlayabilmesi, birinci adımı atabilmesi için o mevzuyu yapmaya dair güdüsünün olması gerekmektedir. Yani, fakat iç ya da dış motivasyona sahip olan birey harekete geçmektedir. Bu sebeple, çocuk ve ergenlerin sorumluluklarını alması gereken aksiyonlar için motive edilmeye, teşvike gereksinimi bulunmaktadır. Bu kimi vakit aile ile oynanacak bir oyun, kimi vakit birlikte izlenecek bir sinema, aferin sözcüğü, sarılma, başını okşama, program listesi oluşturma ve uyulduğu takdirde bir ödül verilmesi ve gibisi şeyler olabilir. Lakin burada kıymetli olan ve dikkat edilmesi gerek konu teşvikin maddi kıymetten çok manevi pahası içermesi ve vakit içinde azaltılarak artık bireyin sorumluluklarını içselleştirebilmesine imkan tanınabilmesidir.
Sabırlı Olun !
Yeni bir oluşum, öğrenme, farkındalık ve gelişim süreçlerinde en kıymetli olan şey SABIRLI OLMAKtır. Kimsenin elinde sihirli bir değneğinin olmadığı ve birden inanılmaz değişim gerçekleştiremeyeceği UNUTULMAMALIDIR. Tüm bu süreçler grup işidir, tutarlılık ve sabır gerektirmektedir. Sabır ile gidilmeli ve hedeflenen yere varılabilmesi için koşulmadan adım adım ilerlenmesi gerektiği hatırlanmalıdır. Çocuğunuza yaşının üstesinde ve alışmadığı kadar epeyce sorumluluğu birden yüklemek ya da birden sorumluluk şuuruna sahip olmasını beklemek yanlış olacaktır. Yavaş lakin emin adımlar ile gidildiğinde varılması istenilen yere varmak epey daha muhtemel ve inançlıdır. Lütfen sabrınızı kendinizden, çocuklarınızdan ve tüm canlılardan esirgemeyin.
