Çocuklarda Toplumsal Duygusal Gelişim

Her çocuk kendine has bir mizaç özelliği ile dünyaya gelir. Doğuştan getirilen, kalıtımsal olan ve kişilik özelliklerinin belirlenmesinde değerli rol oynayan bu özellikler çocukların büyüdüğü toplumsal etraf tarafınca da şekillendirilir. Bu yüzden çocukların da yaşları kadar hayat deneyimleri olduğu kabul edilir. Çocukların yaşantısal tecrübeleri kararında öğrendikleri her şey onların kendi his, niyet ve davranışlarını düzenleyebilmelerinde kıymetli rol oynar. Bu bilgiden yola çıkarak çocukların anne rahminden itibaren devamlı bir öğrenme, değişim ve gelişim içerisinde olduğu bilinir.

Çocuklarda toplumsal duygusal gelişim ve öğrenme süreçleri uzmanlar tarafınca aşikâr gelişimsel basamaklarla tabir edilmektedir. Çocuk gelişmeninde kritik değere sahip gelişim basamakları; lisan ve bilişsel gelişim alanı, psikomotor ve toplumsal duygusal gelişim alanları olarak ayrılır.

Duygu, fikir ve davranış gelişimlerini ortasında bulunduran gelişim alanı toplumsal duygusal gelişim alanı olarak isimlendirilir.

Sosyal duygusal gelişmenin temelleri çocukların kendi his farkındalığını sağlayabilmesine ve bu hislerin tahlilinin yapılmasına dayanır. Kendi hislerinin farkına vararak bu hislerin kendisinde nasıl yansılara niye olduğuna dair his tahlilini yapabilen bir çocuk, hem de bu hislerini denetlemeyi ve yönetmeyi de öğrenir. bu biçimdece çocuk hislerine uygun biçimde sağlıklı davranışlar da gösterebilir.

Bu durumda çocuğun davranış gelişmeninde hayli büyük rol oynayan değerli bir soru karşımıza çıkar.

‘‘Bu çocuklar kime nazaran ve neye nazaran uygun davranışlar göstermelidirler?’’

Burada ‘‘uygun davranışlar’’ dediğimiz tabirin içeriği çocuğun kendi isteklerine, ortasında bulunduğu coğrafyaya, aile kültürüne, toplumsal beklentilere göre her yöreye, ırka, dine ve lisana bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Lakin toplumsal duygusal gelişmenin sağlıklı ilerlediği durumlarda çocuklar toplumsal etrafları ile ahenk sağlayarak kaliteli bir büyüme süreci ortasında bulunurlar.

Çocuklar anne rahmine düştüğü andan itibaren büyüme süreci içerisindedirler. Lakin kimi durumlarda çocukların büyüme süreçlerinde bir grup aksamalar olabilir. Bu gelişimsel aksamaların olumsuz yansımaları ise en çok toplumsal duygusal gelişim evresini tesirler. bu biçimdece çocuğun toplumsal duygusal gelişimi onun yaş gelişmenine nazaran olması gerektiği ölçüde ilerlemeyebilir.

Ancak toplumsal duygusal gelişimdeki yetersizlikler tek bir faktör etrafında oluşmaz. Bu aksamalarda mizaç, aile, etraf ve okul etkenleri de çeşitli oranlarda tesirli olabilir. Tüm bunların kararı olarak ise çocuklar başkalarıyla arkadaş edinme, sağlıklı irtibat sürdürebilme, duygusal uyumlanma sağlama, ses tonunu, jest-mimiklerini ve vücut lisanını gerçek biçimde kullanabilme, başkalarının hislerini anlayabilme, öz kontrolü ve otokontrolü sağlayabilme, kendini yanlışsız biçimde söz edebilme üzere toplumsal duygusal alanın biroldukça kısmında zorlanma yaşayabilirler.

Bu zorlanma karşısında çocuklarda toplumsal duygusal gelişimde yetersizlik gelişebilir.

Sosyal duygusal yetersizlik; çocukların toplumsal hayat içerisinde kâfi toplumsal becerilerden mahrum olması yahut sahip olduğu bu hünerleri uygun ortamlarda gerçek biçimde gösterememesi olarak tanımlanır. Toplumsal duygusal marifetlerde yetersizlik yaşayan çocuklar doğal olarak okulda, meskende ve toplumsal ortamlarda bağ bazında bir epey sorunla karşılaşabilirler.

Sosyal Duygusal Marifet Yetersizlikleri Hangi Çocuklar da Görülür?

Sosyal duygusal marifet yetersizlikleri özel öğrenme kuvvetliğü, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), zihinsel yetersizlik, otizm, asperger sendromu, gelişimsel gerilik üzere teşhis kümelerinde daha fazla gözlemlense de utangaç, içe dönük, sakin ya da korkulu, dışa dönük, toplumsal ve hareketli çocuklarda da ortaya çıkabilir.

Sosyal duygusal marifetlerde yetersizlik yaşayan çocuklar var olan ancak nasıl kullanacağını bilemedikleri hünerlerini hiç bir vakit ortaya koyamayabilirler yahut bu marifetleri sırf muhakkak ortamlarda gösterebilirler. Örneğin çocuk meskende aile üyelerine karşı daha uyumlu davranabilirken sınıfta başkalarıyla bir arada hareket etmekten sıkılma, başkalarıyla uyumlanmak istememe, sınıf sistemini bozma üzere davranışlar gösteriyor olabilir.

bu biçimdece bu çocuklar farklı toplumsal ortamlarda farklı seviyelerde toplumsal duygusal marifetlerde gösterebilirler. Lakin bu süreçte kıymetli olan çocuğun sosyal-duygusal hünerlerini dengeli ve sürdürülür biçimde yani devamlı bir halde gösterebiliyor olmasıdır. Bu yüzden toplumsal ortamlara nazaran bu marifetleri farklı seviyelerde gösteren ya da hiç göstermeyen çocukların bir daha de bu alanda dayanak almaları gerekir.

Çocuğun Sosyal-Duygusal Maharet Yetersizliği Gösterdiği Nasıl Anlaşılır?

Çocukların toplumsal duygusal alanda zorlandıklarını anlamak için aileler ve öğretmenlerin gözlemlemeleri gereken bir kadro davranış örüntüleri bulunmaktadır. Çocukların bu alanda kuvvetlik çektiğini söyleyebilmek için gözlemlenmesi gereken davranış örüntüleri şu sorularla tespit edilebilinir:



  • Çocuk telaş, kaygı, öfke, utanç, coşku, kıskançlık üzere hisleri fazlaca ağır yaşamakta mıdır?


  • Çocuk, ağır yaşadığı hisleri denetim altına almakta zorlanmakta mıdır?


  • Çocuk, başkalarıyla bağlantı kurmakta kuvvetlik çekmekte midir?


  • Çocuk, tanışık olduğu şahıslarla münasebetlerini devam ettirmede zorlanmakta mıdır?


  • Çocuk, sorumlulukları yerine getirmede kuvvetlik çekmekte midir?


  • Çocuk, diğerleriyle empati kurabilmekte midir?


  • Çocuk, bulunduğu toplumsal ortamın gerektirdiği kurallara uyabilmekte midir?


  • Çocuk, istemediği bir şey karşısında başkalarına karşı hakikat yerde ve yanlışsız biçimde hayır diyebilmekte midir?


  • Çocuk, sorun çözmede yetersizlik hissetmekte midir?


  • Çocuğun oburlarının hislerini hakikat biçimde anlayamama üzere bir durumu var mıdır?


  • Çocuk, kendi hislerini yanlışsız biçimde tabir edebilmekte midir?


  • Çocuk, ortasında bulunduğu kümeye ahenk sağlayabilmekte midir?


  • Çocuk, yıkıcı davranışlara sahip midir?


  • Çocuk, paylaşmada zorluk çekmekte midir?


  • Çocuk, niyetlerini açıkça ve anlaşılır biçimde lisana getirmede yetersizlik göstermekte midir?


  • Çocuk, kendine güvensizlik hissetmekte midir?


  • Çocuk, organize olamama ve planlama yapamama üzere sorunlar yaşamakta mıdır?
Bu soruların yanıtları ‘‘Evet’’ ya da ‘‘Hayır’’ olarak yanıtlanarak çocuklarda bahsedilen bu durumlardan bir ya da birden çoksı gözlemleniyorsa vakit kaybetmeden çocuklar için toplumsal duygusal gelişimi destekleyici eğitimler yahut ruhsal danışmanlık hizmeti alınması gerekebilir.

Sosyal Duygusal Gelişimi Destekleyici Eğitimlerin faydaları Nelerdir?

Sosyal duygusal gelişimi destekleyici eğitimler çocukların toplumsal ömürlerinde duygusal, düşüncesel ve davranışsal problemler oluşturduğunda bu problemlere karşı tahlil odaklı tesirlerde bulunurken sorun oluşmadan da önleyici bir çalışma olma özelliği göstermektedir. Toplumsal hünerlerin gelişmenine katkı sağlayan bu programlar yardımıyla çocuklarda davranış ve ahenk sorunları azalmaktadır.

Bu programlarla bir arada çocuklarda hem kısa tıpkı vakitte uzun vadede gelişimsel ilerlemeler gözlemlenmektedir. Bu programlar çocuklarda toplumsal duygusal gelişim kapsamında hislerini tanıma, kendilerini gerçek tabir edebilme, sorumluluklarını bilme ve kendi sorumluluklarını takip edebilme, zihinsel gelişim, akademik muvaffakiyet, kümeye ahenk maharetleri, hayır diyebilme, kuvvetli hislerle başa çıkabilme, topluma ahenk sağlama ve özgüven kazanma hünerlerinin de gelişmesine katkı sağlamaktadır.

Sosyal duygusal gelişimi destekleyici eğitim programları yardımıyla bu alanda yetersizlik gösteren çocukların bilhassa ileri ergenlik periyotlarında sıhhatsiz bir toplumsal etrafa kayarak duygusal ve fizikî istikametten sömürülmelerinin de önlenmesi hedeflenir. bu biçimdece ileri seviyede toplumsal duygusal marifet yetersizliği gösteren çocukların daha büyük yaş periyotlarında alkol-madde-sigaraya başlama, kendilerine yahut diğerlerine ziyan verme, cürüm ögelerine dahil olma, çok gerilim yaşama ve yıkıcı davranışlar gösterme olasılıklarının da yaşanmasının önüne geçilmeye çalışılır.

Sosyal Duygusal Gelişimi Destekleyici Eğitimler Nasıl Uygulanır?

Sosyal duygusal gelişimi destekleyici eğitimler ferdi olarak yapılabileceği üzere kümeler halinde de uygulanabilir. Küme uygulamalarında eğitimden tam verimliliğin sağlanması için kümelerin en az 4 en çok 6 çocuktan oluşması gerekir.

Gruplar oluşturulmadan evvel çocukların toplumsal hünerler açısından kıymetlendirilmesi ismine öğretmen ve velilerden çocuklar hakkında müşahede ve bilgi formları doldurmaları istenir. Bu sayede çocukların toplumsal duygusal özellikler açısından kümede homojen dağılım göstermesi sağlanır. Zira toplumsal duygusal özellikler açısından oluşan homojenlik ömrün küçük bir temsilini oluşturur ve günlük ömür içerisinde oluşan dinamiklerin küme içerisinde de faal hale gelmesini sağlar. bu biçimdelikle toplumsal duygusal marifetler küme içerisinde anlık olarak gözlemlenebilir ve uzman tarafınca bunlara müdahale edilebilir.

Uygulama ve eğitimler 5 yaştan başlayarak 14 yaşa kadar olan çocuklara yönelik hazırlanabilirler. Küme çalışmaları oluşturulurken küme ortasındaki yaş farkının ikiyi geçmemesine dikkat edilir. Bunun niçini ise benzeri yaşlardaki çocukların misal toplumsal gelişim evrelerinden geçmeleridir.

Eğitimler çoklukla birbirini takip eden haftalarda ortalama 8-10 hafta müddetle devam eder. Bu müddet kümenin muhtaçlıkları ve dinamiklerine nazaran 4-6 hafta aralığında ya da 10 haftadan daha fazla sürecek biçimde değişkenlik gösterebilir. Ferdî eğitimler ortalama 60 dakika sürerken küme eğitimleri 75 dakika olarak uygulanır.

Sosyal duygusal gelişimi destekleyen eğitimler kümedeki kişi sayısına bağlı olarak uygulamalar için kâfi olacak büyüklükte bir alanda yapılır. Bu alanda eğitimi uygulayacak uzmanlar tarafınca çocukların gerektiğinde oturabilmesi ve masa başı aktifliklerin yapılabilmesi ismine kâfi masa ve sandalyeler ile uygulanacak etkinlikler için gerekli malzemeler evvelinde ortamda hazır bulundurulur.

Eğitimler uzmanlık gerektirdiğinden psikolog ve ruhsal danışmanlar tarafınca uygulanmalıdır. Zira çalışmalar içerisinde bulunan etkinlikler bilimsel prensiplere dayanmakla birlikte uygulamalar esnasında çocuklara uygun müdahalelerde bulunabilmek ortasında işin profesyonel boyutuna hakim olmak gerekir.

Sosyal duygusal gelişimi destekleyici kazanımlar çocukları toplumsal yaşama adapte edebilmede ve bu kazanımların sürekliliğini sağlayabilmelerinde değerli rol oynar. Bu niçinle toplumsal duygusal gelişimi destekleyici eğitimlerde edinilen marifetlerin günlük hayatta da çocuklar tarafınca denenmesi ve pekiştirilmesi gerekir.

Ayrıca ebeveyn tavırları da çocukların gelişim evrelerinde kritik rol oynadığından çocuklara bu eğitimi vermedilk evvel eğitimin bir kesimi olarak ebeveynlere yönelik de bilgilendirici seminer çalışmaları yapılır. Bu seminerler doğrultusunda ebeveynlere çocuklarda toplumsal duygusal gelişim hünerleri nasıl desteklemeleri gerektiği öğretilir.

Sosyal Duygusal Gelişimi Destekleyici Eğitimlerin İçeriği Nelerdir?

Sosyal duygusal hünerleri destekleyici eğitimlerde her hafta farklı içerikte mevzular işlenebilirken kimi vakit de kümenin muhtaçlığı doğrultusunda birkaç hafta boyunca tıpkı hususla ilgili küme çalışmalarına devam edilir. Bu bahis başlıklarından kimileri şöyledir:

Sosyal ortamlarda bağlantıyı başlatma ve sürdürme, hisleri tanıma, fark etme ve söz etme, empati kurabilme, his idaresi yapabilme, hakikat irtibat marifetlerini geliştirebilme, atılganlık marifetleri ve sorun çözme marifetleri üzere kümesi oluşturan çocukların muhtaçlık duyduğu birfazlaca bahiste uygulamalı çalışmalar yapılabilmektedir.

Eğitimlerde kuklalar, oyuncaklar, sanat materyalleri, kutu oyunları, kostümler, öyküler, fotoğraflar, görüntüler ve aktiflik kağıtları ile doğal gereçler kullanılmaktadır.

Kullanılan sistemlerden kimileri ise; model olma, istasyon tekniği, rol oynama, anlatım, oyun, soru-cevap, drama, Theraplay Oyun Terapisi içerisinde yer alan aktiviteler ile Mindfullness (bilinçli farkındalık) teknikleridir.

Sosyal Duygusal Gelişimi Destekleyici Eğitimlerin Kıymetlendirilmesi Nasıl Yapılır?

Çocuklara küme içerisinde uygulanan destekleyici eğitimler daha sonrasında elde edilen bilgi ve hünerlerin kıymetlendirilmesi ile bu değerlendirmelerin tahlilinin yapılması eğitimin sağladığı faydaları görmede değerli rol oynamaktadır. Bu tahliller eğitim öncesi ve daha sonrasında çocukların davranışlarının gözlemlenmesi kararında eğitimi uygulayan uzmanın, eğitime katılan çocuğun, o çocuğun ailesinin ve öğretmenlerinin geri bildirimlerine dayanarak yapılır.

Yapılan geri bildirimler daha sonrasında çocukta gelişen olumlu davranışlar ile şayet var ise devam eden olumsuz davranışlar birlikte kıymetlendirilerek küme eğitimini veren uzmanın da fikirleri doğrultusunda çocuğun bundan daha sonraki süreçte ne yapması gerektiğine karar verilir. Bu durumda çocuk küme eğitimine devam edebilir yahut ferdi oyun terapisi almaya başlayabilir yahut çocuğun davranışsal sorunlarının güzelleştiği düşünülerek küme eğitiminde öğrendiği maharetlerini daha fazla pekiştirebilmesi için toplumsal alanda desteklenebileceği uygun kurslara yönlendirilir.

Sosyal Duygusal Gelişimi Destekleyen Eğitimlerden Ne Kadar Müddet daha sonra Yarar Görülür?

Çocukların toplumsal duygusal yetersizlikleri vakit içerisinde gelişim göstermektedir. Bu niçinle çocukların bu gelişim alanını destekleyen ferdî ve küme çalışmaları kimi vakit uzun periyodik de olabilir. hem de çocuğun toplumsal marifet eğitimlerinden bakılırsaceği faydanın seviyesi çocuğun mesken, okul, aile, genetik yük ve mizaç üzere biroldukca faktörden de etkilenmektedir. Bu sebeple toplumsal duygusal gelişimi destekleyici eğitimlerin ebeveyn dayanağı, okul iş birliği ve çocuğun gereksinimlerini karşılayan toplumsal etraf ile de desteklenmesi gerekir.

Bu niçinle eğitim ve etkinlikler çocuğun maharet gelişmenine göre farklılık gösterdiğinden öğrenilen maharetlerin günlük yaşama yansıması çocuğun durumuna bağlı olarak kimi vakit uzun kimi vakit de kısa vakit alabilir. Lakin çocuğa marifetlerin çabucak pekişmesi ismine ısrarcı olmak çocuklarda baskı ve gerilim oluşturabilir. Bu sebeple çocukların gerekli toplumsal duygusal maharetleri sergilemesi ismine onlara aşikâr bir vakit tanımak ve uygun anı beklemek fazlaca kıymetlidir. özetlemek gerekirsesı toplumsal duygusal gelişim çabuk varılan sonuç değil, keyifle yaşanması gereken bir müddetçtir.