Dehşetli Bağlanma Modeli ve Yalnızlık

Korkulu bağlanma, inançlı bağlanmanın tam karşı ucunda yer alır. İnançlı bağlanmada kişi hem kendisine birebir vakitte bakım verenine ötürüsıyla da yetişkin olduğunda da partnerine güvenir. Hem kendini kıymetli bulur tıpkı vakitte partnerini pahalı bulur. Telaşlı bağlanmada ise kişi kendisini kıymetsiz bulur, kendisine güvenmez bununla birlikte ebeveynine ve yetişkin olduğunda da partnerine güvenmez. Beğenilmeyeceği, eleştirileceği inancını taşırken, partnerin de güvenilmez olduğunu, ona ziyan vereceğini, bu münasebetten bir biçimde ziyan goreceğini düşünür. Bu sebeple de alakaya hiç başlamamayı tercih eder. Münasebet kurmaktan korkar ve kaçınır. Bu durum yalnızca romantik alaka değil, toplumsal bağlantılarında de daha utangaç bulunmasına, daha az beşerle toplumsallık kurmak istemesine, daha içe dönük bulunmasına da tesir eder.

Korkulu bağlanmanın niçini, bireyin erken çocukluk periyodundaki “kaygı/korku” içerikli ilgine dayanır. Ebeveyni, çocuğun gereksinimlerini karşılarken gereğince inançta hissettirmediği üzere, varlığı konusunda da eleştirici, cezalandırıcı, aşağılayıcı tahminen de ruhsal ve fizikî şiddet içeren davranışlardan bir yada bir kaçında bulunması sebeplerin başında yer alır.

Burada illa da fazlaca arabesk bir tablo aramamıza gerek yoktur. Yüksek eğitimli, sosyo ekonomik seviyesi yüksek ailelerde de sıkça görülen bir durumdur. Ebeveynin çocuğun duygusal muhtaçlığını anlamaması, hatta o gereksinimleri talep ettiği için küçümsemesi, eleştirmesi, alay etmesi de korkulu bağlanmanın niçinidir.

Örnek vermek gerekirse, eğitimli, hali vakti yerinde bir ailenin çocuğunu ele alalım. Çocuk muhakkak telaşlarla okulun düzenlediği kent dışı bir kampa gitmekle ilgili telaş yaşıyordur. Ve “ baba ben kampa gitmeyeceğim” diye isteksizliğini belirtmiştir. Buna karşılık olarak baba da , “niçin gitmiyorsun, bir sürü çocuk o kampa gitmek için hayli heveslenir sense istemiyorsun , ben senin vaktindeyken yatılı okuldaydım, ailemden uzaktım, pek hayli şeyden mahrumdum” içerikli, kendince motive edici bir konuşma yaptığını düşünelim. Bir de bunun üzerine “tamam bu biçimde madem kampa gitmiyorsun bu biçimde koleje de gitme, seni devlet okuluna veriyorum. Sen güzellikten anlamıyorsun, hak etmiyorsun” üzere kızgınlık ve öfke ile karşılık verir ve cezalandırmacı bir tavra geçerse burada fazlaca bariz bir dertli bağlanma modeli yaratmış olur. Çocuk burada haksız olduğunu, nankör olduğunu hisseder, suçluluk duyar. Ayrıyeten bu hisleri tabir edemeyeceğini, korkusunu, korkusunu belirttiğinde kesinlikle öfke ile yanıt alacağını ve hatta cezalandırılacağını düşünür…


Korkulu bağlanma modelinde ebeveyn vardır, baskındır ve ruhsal yada fizikî manada ceza vericidir. Daha evvel yazdığım, kaçıngan bağlanma da ise ebeveynin varlığı siliktir, kişi kendini kuvvetli ebeveyni güçsüz bulur. Ebeveynin yokluğu yada silikliği bireyi kuvvetli olmaya ve kendi başına olmaya ve “ilişki kurmayı bilmemesi”ne sebep olur. Endişeli bağlanmada ise ebeveynin baskın ve olumsuz tavrı çocuğun kendisine itimadının hiç oluşmamasına ve kıymetsiz olduğu, yetersiz olduğu, çaresiz olduğu üzere inançların yerleşmesine sebep olur. Bununla irtibatlı olarak da, değersizim kimse beni sevmez, beni kabul etmez, reddeder ve beni terkeder üzere inançları vardır. Yani insanlardan “kötülük” goreceğine inanır. Bu sebeple de beşerlerle yakınlaşmaktan tam manasıyla “korkar”. Bağlanmayı seçtiğinde de bu endişe ortasında, reddedilmeyi bekleyerek, terkedilmeyi bekleyerek, bir irtibat ortasında olur. Bu sebeple de sağlıklı, doyumlu bir ilgi yaşaması pek mümkün değildir. Kendine güvenmediği üzere partnerine de güvenmez. Ondan olumsuz davranışlar bekler. Bu sebeple seçici dikkati partnerin olumsuz davranışlarını cımbızlayıp büyütmek üzerine olacaktır. Kendi kusurlarını da büyütür ve partnerin gözüne sokar. ötürüsıyla ilgide olumlu özellikler değil olumsuz özellikler büyüteç altındadır.

Genelde alakaya başlama konusunda geri dururlar. İncinecekleri, ziyan goreceklerini düşündükleri için bağlantılar konusunda fazlaca seçicidirler.

Yalnız kalmayı yeğleyen, bekar yaşamayı yeğleyen bireylerde yada hayli dertli bir evlilik yada romantik münasebete tabir yerindeyse teslim olmuş bireylerde dehşetli bağlanma modelin işaretlerine sıkça rastalayabiliriz. Kişi evlidir, eşiyle daima tartışıyordur, hatta tahminen ruhsal yahut fizikî şiddet görüyordur, evliliğinden daima memnuniyetsizdir ve tahminen etrafına de bu mevzuda şikayet ediyordur. Ancak ayrılmakla ilgili rastgele bir planı yoktur. ( tabi burada ekonomik ve toplumsal şartlarının ayrılmaya el verişli olan bireylerden bahsediyoruz) Ayrılmak, yeni, sağlıklı bir bağlantı kurmak fikri ona bu kuvvetli alakayı yürütmekten daha da güç gelmektedir. Zira o şahsa nazaran kendisi esasen hoş, ülkü bir alaka yaşayamaz, beşerler berbattır, “erkekler bu biçimdedir”, “kadınlar şu biçimdedir” üzere yargılarla ve şikayetlerle olumsuz ilgisi ortasında kalmaya devam edebilir.

“Düzgün birisi karşıma çıkmıyor, bağlantım olmuyor, daha evvel şiddetli ilgiler yaşadım” üzere cümleler kaygılı bağlanma geliştirmiş bireylerden sıkça duyduğumuz cümlelerdendir. her neyse ki bu bu biçimde olmak zorunda değildir, inançlı bağlanma sabır ve emekle, mümkünse de profesyonel takviye ile yine oluşturabilecek bir durumdur. Her insan biricik ve pahalıdır. Ve sağlıklı ve doyumlu alaka her insanın hakkıdır.