amerikali
Üye
Toplumsal medyada, haberlerde ya da gerçek hayatta bir intihar hareketine şahit oldunuz mu? İntihar edenler sizce niye intihar etmiş olabilir? Yoksa Freud’un dediği üzere “İntihar, tüm insanların ortasında bulunan bir acil durum çıkış kapısı mıdır?”. İntihar olgusunu derinlemesine incelemek için yazıyı okumaya devam edelim.
Durkheim’a bakılırsa intihar “Ölen kişi tarafınca mevtle sonuçlanacağı bilinerek yapılan olumlu ya da olumsuz bir edimin direkt ya da dolaylı kararı olan her vefat olayıdır”. İntihar teşebbüsü ise; bu gayeyle tanımlanan lakin “ölüm kararı doğmadan durdurulan edim”dir. Tariften da anlaşılacağı üzere sınıflama açısından kıymetli olan hareketin kararıdur. Yani vefatla sonuçlanan hareketler, tamamlanmış intihar olarak tanımlanırken, mevtle sonuçlanmayanlar ise intihar teşebbüsüdür.
TÜİK datalarına bakılırsa Türkiye’de 2018 yılında mevtle sonuçlanan intihar sayısı 3 bin 161 kişi olarak belirlenmiştir. İntihar edenlerin %75,6’si erkek, %24,4.’ü bayandır. Bunun haricinde kayıtlı olmayan datalar ve intihar teşebbüsleri düşünüldüğünde intihar olgusu azımsanmayacak seviyede görülmektedir. Pekala kimler niye intihar eder? İntihar eden şahısların özellikleri nelerdir? İntiharın art planında biyolojik özellikler nasıl rol oynar? Tüm bu sorulara geçmedilk evvel intihar risk etmenlerinin farkında olmak gerekiyor.
İntihar İçin Risk Durumları
1- Akut Sıkıntılar; Birey için değerli olan şahıslarla yaşadıkları münasebet sıkıntıları olarak özetlenebilir. Aile, arkadaş yahut yakın olabilecek bir kişi ile yaşanan ve daima devam eden meseleler intihar riskini arttırabilir. Bunun yanında aileden bir kişinin mevti kararı girilen yas süreci intihar için riski arttıran durumlardandır.
2- Kronik problemler; evlilikte yaşanan problemler bu en başta gelmektedir. Ayrıyeten çocuklarla ilgili yaşanan sıkıntılar intihar riskini artırmaktadır. Yapılan bir çalışmada çocuklarına fizikî istismar uygulayan ebeveynlerden en az birinin intihar teşebbüsü olduğu saptanmıştır.
3- Vücut sıhhati; Yapılan araştırmalar boyun ve yüz ameliyatları kararı oluşan olumsuz durumlarda (şekil bozukluğu vb.) eşlik eden ağır depresyon ile birlikte intihar davranışlarının arttığını göstermektedir. Buna ek olarak epilepsi ve intihar içinde yüksek alaka bulunmuştur. Epileptik hastaların intihar oranı öbür hastalara nazaran 5- 7 kat yüksektir.
4- Psikolojik/Psikiyatrik Bozukluk; yapılan çalışmalar psikiyatrik bozuklukların öteki hastalıklara nazaran 5-40 kat daha fazla intihara eşlik ettiğini göstermiştir. Majör depresyon, şizofreni, affektif bozukluk, alkol ve unsur kullanım bozukluğu, antisosyal kişilik bozukluğu en sık intihar görülen psikiyatrik bozukluklardır.
İntihar aksiyonunda bulunanlar için olumlu olumsuz biroldukça şey söylenmektedir. Kimileri eleştirir kimileri ise haklı olduklarını söyler. Çoklukla intihar edenlerin geride kalanları düşünmedikleri ve bencil oldukları sıkça lisana getirilir. Pekala intiharın bile art planında biyolojik ögelerin olduğunu söylesek?
Hayvan deneyleri intihar için neler söylüyor?
İntihar alanında yapılmış çalışmalara agresyonun(saldırganlık) intiharla yüksek bağlı olduğunu göstermiştir. Bu niçinle hayvan deneyleri daha fazlaca agresyon üzerinedir. Yapılan bir çalışmada farelerin beyinlerinde serotonin düzeylerinde ki azalmanın agresyon, kavgacılık, öteki fareleri ve yavruları öldürme davranışlarına niye olduğu görülmüştür Diğer bir çalışmada uzun mühlet izole bırakılan farelere noradrenalin verilmiştir. Artan noradrenalin aktivasyonu agresif davranışları arttırmıştır. Öteki bir çalışmada ise, beyinde olfaktör tüberkülünde GABA seviyesindeki azalma başka fareleri öldürme davranışını ortaya çıkarmıştır. Dopamin ise hayvanlarda agresyon davranışlarını düzenleyici misyona sahiptir. Beyinde dopamin yolağı olarak bilinen mezolimbik yolağı tahrip edilen fareler saldırganlaşmaya başlamışlardır. Görüldüğü üzere kimi nörotransmitterler saldırganlık üzerinde büyük tesirlere sahiptir. Pekala saldırganlık ile intihar ne derece bağlıdır? Saldırganlık yalnızca intihar olgusunu açıklamaya kâfi midir? Hayvan deneyleri üzerinde intihar olgusunun anlaşılması pek mümkün görülmemektedir. Bu niçinle genetik çalışmaları incelemek faydalı olacaktır.
Genetik Çalışmalar İntihar Olgusuna Işık Tutacak Mı?
Yapılan bir çalışmada tek yumurta ve çift yumurta ikizlerinde intihar oranları incelenmiştir. Toplam 179 ikizin incelendiği bu çalışmada tek yumurta ikizlerinden birinde intihar aksiyonu görüldüğünde öteki ikizde intihar gerçekleşme mümkünlüğü çift yumurta ikizlerine göre yüksek bulunmuştur.
Evlat edinme çalışmalarına bakıldığında ise fazlaca çarpıcı sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Kopenhag’da yapılan bir çalışmada 5483 evlat edinme kaydı incelemiştir. Bunlar içinde tamamlanmış 57 tane intihar tespit edilmiştir. Bu 57 intihar olayının 269 biyolojik akrabasından 12 adedinde intiharla vefat bulunmuştur. Çalışmanın denetim kümesinde ise 269 biyolojik akrabadan yalnızca 2 tane intihar saptanmıştır! Bu çalışma intiharla ölenlerin biyolojik akrabalarında intihar oranının 6 kat daha fazla olduğunu göstermektedir.
Genetik çalışmalarına bakıldığında ise, Nielsen ve arkadaşları intihar davranışı gösteren alkol bağımlısı bir hasta kümesinde UL ve LL genotiplerini incelemişlerdir. Bu çalışmada intihar teşebbüsünde bulunan 36 deneğin 34’ünde UL ve LL genotipleri tespit edilmiştir. L alelinin ise intihar ile alakalı olabileceği düşünülmektedir. LL genetopini gösterenlerin birden çok intihar teşebbüsü gösterdikleri bulunmuştur.
Yapılan öteki bir çalışmada ise ikizi intihar edilen tek yumurta ikizleri ile çalışılmıştır. Bu çalışmada TPH’ye(triptofan hidroksilas geni) odaklanılmıştır. İsveç’te 17370 tek yumurta ikizi taranmıştır. İkizi intihar eden 36 ikiz saptanmış çalışmaya kabul eden 28 kişinin 17’sinde TPH polimorfizmi(iki yahut daha fazla farklı fenotipin birebir çeşit popülasyonunda bulunması) bulunmuştur. Şaşırtan olan sonuç ise bu 17 kişinin 7 adedinde LL, 9 adedinde UL ve yalnızca bir adedinde UU genotipi bulunmuştur.
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalardan tüm genetik çalışmalara kadar intiharın gerçekleşmesinde biyolojik faktörlerin tesirli olduğunu açık bir biçimde ortaya koyuyor. Lakin bu “genetiğine UL olan herkes intihar edecek” manasına gelmemektedir. Biyolojik yatkınlığın risk durumlarıyla tetiklendiği unutulmamalıdır. Olumsuz biyolojik yatkınlıklarınızın tetiklenmemesi dileğiyle… Sağlıklı kalın.
Durkheim’a bakılırsa intihar “Ölen kişi tarafınca mevtle sonuçlanacağı bilinerek yapılan olumlu ya da olumsuz bir edimin direkt ya da dolaylı kararı olan her vefat olayıdır”. İntihar teşebbüsü ise; bu gayeyle tanımlanan lakin “ölüm kararı doğmadan durdurulan edim”dir. Tariften da anlaşılacağı üzere sınıflama açısından kıymetli olan hareketin kararıdur. Yani vefatla sonuçlanan hareketler, tamamlanmış intihar olarak tanımlanırken, mevtle sonuçlanmayanlar ise intihar teşebbüsüdür.
TÜİK datalarına bakılırsa Türkiye’de 2018 yılında mevtle sonuçlanan intihar sayısı 3 bin 161 kişi olarak belirlenmiştir. İntihar edenlerin %75,6’si erkek, %24,4.’ü bayandır. Bunun haricinde kayıtlı olmayan datalar ve intihar teşebbüsleri düşünüldüğünde intihar olgusu azımsanmayacak seviyede görülmektedir. Pekala kimler niye intihar eder? İntihar eden şahısların özellikleri nelerdir? İntiharın art planında biyolojik özellikler nasıl rol oynar? Tüm bu sorulara geçmedilk evvel intihar risk etmenlerinin farkında olmak gerekiyor.
İntihar İçin Risk Durumları
1- Akut Sıkıntılar; Birey için değerli olan şahıslarla yaşadıkları münasebet sıkıntıları olarak özetlenebilir. Aile, arkadaş yahut yakın olabilecek bir kişi ile yaşanan ve daima devam eden meseleler intihar riskini arttırabilir. Bunun yanında aileden bir kişinin mevti kararı girilen yas süreci intihar için riski arttıran durumlardandır.
2- Kronik problemler; evlilikte yaşanan problemler bu en başta gelmektedir. Ayrıyeten çocuklarla ilgili yaşanan sıkıntılar intihar riskini artırmaktadır. Yapılan bir çalışmada çocuklarına fizikî istismar uygulayan ebeveynlerden en az birinin intihar teşebbüsü olduğu saptanmıştır.
3- Vücut sıhhati; Yapılan araştırmalar boyun ve yüz ameliyatları kararı oluşan olumsuz durumlarda (şekil bozukluğu vb.) eşlik eden ağır depresyon ile birlikte intihar davranışlarının arttığını göstermektedir. Buna ek olarak epilepsi ve intihar içinde yüksek alaka bulunmuştur. Epileptik hastaların intihar oranı öbür hastalara nazaran 5- 7 kat yüksektir.
4- Psikolojik/Psikiyatrik Bozukluk; yapılan çalışmalar psikiyatrik bozuklukların öteki hastalıklara nazaran 5-40 kat daha fazla intihara eşlik ettiğini göstermiştir. Majör depresyon, şizofreni, affektif bozukluk, alkol ve unsur kullanım bozukluğu, antisosyal kişilik bozukluğu en sık intihar görülen psikiyatrik bozukluklardır.
İntihar aksiyonunda bulunanlar için olumlu olumsuz biroldukça şey söylenmektedir. Kimileri eleştirir kimileri ise haklı olduklarını söyler. Çoklukla intihar edenlerin geride kalanları düşünmedikleri ve bencil oldukları sıkça lisana getirilir. Pekala intiharın bile art planında biyolojik ögelerin olduğunu söylesek?
Hayvan deneyleri intihar için neler söylüyor?
İntihar alanında yapılmış çalışmalara agresyonun(saldırganlık) intiharla yüksek bağlı olduğunu göstermiştir. Bu niçinle hayvan deneyleri daha fazlaca agresyon üzerinedir. Yapılan bir çalışmada farelerin beyinlerinde serotonin düzeylerinde ki azalmanın agresyon, kavgacılık, öteki fareleri ve yavruları öldürme davranışlarına niye olduğu görülmüştür Diğer bir çalışmada uzun mühlet izole bırakılan farelere noradrenalin verilmiştir. Artan noradrenalin aktivasyonu agresif davranışları arttırmıştır. Öteki bir çalışmada ise, beyinde olfaktör tüberkülünde GABA seviyesindeki azalma başka fareleri öldürme davranışını ortaya çıkarmıştır. Dopamin ise hayvanlarda agresyon davranışlarını düzenleyici misyona sahiptir. Beyinde dopamin yolağı olarak bilinen mezolimbik yolağı tahrip edilen fareler saldırganlaşmaya başlamışlardır. Görüldüğü üzere kimi nörotransmitterler saldırganlık üzerinde büyük tesirlere sahiptir. Pekala saldırganlık ile intihar ne derece bağlıdır? Saldırganlık yalnızca intihar olgusunu açıklamaya kâfi midir? Hayvan deneyleri üzerinde intihar olgusunun anlaşılması pek mümkün görülmemektedir. Bu niçinle genetik çalışmaları incelemek faydalı olacaktır.
Genetik Çalışmalar İntihar Olgusuna Işık Tutacak Mı?
Yapılan bir çalışmada tek yumurta ve çift yumurta ikizlerinde intihar oranları incelenmiştir. Toplam 179 ikizin incelendiği bu çalışmada tek yumurta ikizlerinden birinde intihar aksiyonu görüldüğünde öteki ikizde intihar gerçekleşme mümkünlüğü çift yumurta ikizlerine göre yüksek bulunmuştur.
Evlat edinme çalışmalarına bakıldığında ise fazlaca çarpıcı sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Kopenhag’da yapılan bir çalışmada 5483 evlat edinme kaydı incelemiştir. Bunlar içinde tamamlanmış 57 tane intihar tespit edilmiştir. Bu 57 intihar olayının 269 biyolojik akrabasından 12 adedinde intiharla vefat bulunmuştur. Çalışmanın denetim kümesinde ise 269 biyolojik akrabadan yalnızca 2 tane intihar saptanmıştır! Bu çalışma intiharla ölenlerin biyolojik akrabalarında intihar oranının 6 kat daha fazla olduğunu göstermektedir.
Genetik çalışmalarına bakıldığında ise, Nielsen ve arkadaşları intihar davranışı gösteren alkol bağımlısı bir hasta kümesinde UL ve LL genotiplerini incelemişlerdir. Bu çalışmada intihar teşebbüsünde bulunan 36 deneğin 34’ünde UL ve LL genotipleri tespit edilmiştir. L alelinin ise intihar ile alakalı olabileceği düşünülmektedir. LL genetopini gösterenlerin birden çok intihar teşebbüsü gösterdikleri bulunmuştur.
Yapılan öteki bir çalışmada ise ikizi intihar edilen tek yumurta ikizleri ile çalışılmıştır. Bu çalışmada TPH’ye(triptofan hidroksilas geni) odaklanılmıştır. İsveç’te 17370 tek yumurta ikizi taranmıştır. İkizi intihar eden 36 ikiz saptanmış çalışmaya kabul eden 28 kişinin 17’sinde TPH polimorfizmi(iki yahut daha fazla farklı fenotipin birebir çeşit popülasyonunda bulunması) bulunmuştur. Şaşırtan olan sonuç ise bu 17 kişinin 7 adedinde LL, 9 adedinde UL ve yalnızca bir adedinde UU genotipi bulunmuştur.
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalardan tüm genetik çalışmalara kadar intiharın gerçekleşmesinde biyolojik faktörlerin tesirli olduğunu açık bir biçimde ortaya koyuyor. Lakin bu “genetiğine UL olan herkes intihar edecek” manasına gelmemektedir. Biyolojik yatkınlığın risk durumlarıyla tetiklendiği unutulmamalıdır. Olumsuz biyolojik yatkınlıklarınızın tetiklenmemesi dileğiyle… Sağlıklı kalın.