amerikali
Üye
Obsesif kompulsif bozukluk, insanlık tarihinden bu yana var olan bir hastalık olmakla birlikte birinci vakit içinderda 1800’lü yılların ortalarında bahsi geçmeye başlamıştır. Obsesif kompulsif bozukluk, istenmeden gelen, uygunsuz olarak yaşanan, besbelli anksiyete ve ıstıraba niye olantakıntılı kanıların ve bu kanılarla gelişen davranışların günlük hayatı, hatta yaşamsal aktiviteleri, rutinleri etkileyecek seviyeye gelmesi kararı ortaya çıkan ruhsal bir hastalıktır. Takıntılı fikir ve dürtüler manasına gelen obsesyon ile kişinin yapmaktan kendini alıkoyamadığı bir dahaleyici davranışlar yahut zihinsel hareketler manasına gelen kompulsiyon davranışları bir ortaya gelerek hastalığı oluşturur.
OKB, çoklukla ergenlik periyodunda ve 20-30’lu yaşlarda başlamasına rağmen, okul öncesi çağdaki çocuklar dahil rastgele bir yaşta görülebilir. Erkeklerde daha erken yaşlarda başlamasına rağmen genel olarak bayanlarda daha sık görülmektedir.
Obsesyonun Türkçe karşılığı “saplantı”dır. Saplantı, bir dahaleyici, ısrarlı, anksiyete (sıkıntı, bunaltı)ye niye olan ve istenmeden gelen, benliğe yabancı niyet, dürtü ya da imajlar (düşlem, hayal, zihinsel resim)dır. Obsesyon için günlük lisanda kuşku, evham, kuşku üzere sözler kullanılır. “Ya kapıyı açık unuttuysam?”, “Acaba elime mikrop bulaştı mı?” vb. niyetler obsesyonlara örnek gösterilebilir. Obsesyonlar üç temel formda gerçekleşirler:
1- Obsesif niyet (inatçı bir biçimde zihne sokulan, kişiyi rahatsız edici düşünceler)
2- Obsesif imaj (kişiyi rahatsız edici görsel ya da canlı yaşantılar)
3- Obsesif dürtü (kişiyi istenmeyen davranışa zorlayan dürtüler)
Bulaşma obsesyonu: Çeşitli çalışmalarda en sık karşılaşılan obsesyon çeşididir. Okb hastalarında bulunma oranı %45-55’tir. Bu obsesyon, Kişinin vücudunun ve giysilerinin kir, mikrop, toz üzere etkenler; kimyasal hususlar, deterjanlar, zehirler ile idrar, gaita ve başka vücut salgıları ile bulaşacağına ait takıntıları ve bu takıntıların yarattığı ezayı gidermek için yaptığı davranışlarıdır. Bulaşma obsesyonuna sahip şahıslar çok paklık yapma üzere kompulsif davranışlara sahip olabileceği üzere mikrop bulaştıracak ortamlardan uzaklaşma üzere kaçınma davranışları da sergileyebilirler. Bu cins obsesyonu olan bireyler anksiyete ile birlikte utanma ve tiksinme hislerini ağır yaşarlar.
Kuşku obsesyonu: Kirlenmeden daha sonra en sık karşılaşılan obsesyon tipidir. Bu obsesyona sahip bireyler yaptıkları şeylerden emin olamazlar. Kişi gaz ocağı, kapı, kilit üzere objelerin açık kalmış olabileceğinden, ütü vs. elektrikli aletlerin fişlerinin prizde takılı kalmış olabileceğinden kuşku duyar (Kuşku obsesyonu) ve emin olmak için yeniden yine denetim etme ihtiyacı duyar (Kontrol kompulsiyonu) ve zihinlerini daima meşgul eder. Bu çeşit obsesyonlarda yapılan şeyden ya da ihmalden kişinin kendisine ya da diğerlerine ziyan gelme telaşı kelam konusudur. Yaşanılan his daha fazlaca yanılgı ve suçluluktur. Bu obsesyonları denetim etme kompulsiyonları izler.
Saldırganlık obsesyonu: Kişinin kendine ya da diğerlerine ziyan verme ile ilgili kanıları içerir. Obsesyonlar ortasındaki yaygınlığı %20’dir. Bu çeşit obsesyonu olan şahıslar “Acaba intihar eder miyim?”, “Ya çocuğumu bıçaklarsam?” vb. stilinde niyetlere sahip olurlar. Bu obsesyonlarla gayret etmek için, bıçak, makas üzere atak aracı olarak kullanılabilecek eşyalardan uzak durma, yüksek yerlerden uzak durma, sevilen bireylerden uzak durma üzere kompulsif davranışlar sergilenebilir.
Cinsel obsesyonlar: Okb ortasındaki yaygınlığı %26’dır. kendine, yaşına, toplumdaki yerine hiç yakıştıramadığı bir halde, kendisiyle ya da diğerlerine dönük cinsel içerikli obsesyonlardır. Çoğunlukla kişinin hemcinsiyle ya da çocuklarıyla cinsel alaka yaşamasına dönük ortaya çıkarlar. Bu çeşit obsesyonlara denetim ve yıkanma kompulsiyonları eşlik eder. Utanma, suçluluk, günahkarlık üzere hisler ağır olarak yaşanabilir.
Dinsel obsesyon: Dini ve ahlaki kıymetlere (Allah, peygamber vb.) karşı kabul edilemez olarak algılanan fikirlere sahip olmaktır. Kişi kendini inanç ve görüşlerine tam zıt bir halde ve epeyce ağır zahmet yaratacak biçimde dini içerikli takıntılı fikirleri düşünmekten alıkoyamaz.
Yaygınlığı kültüre bakılırsa değişkenlik gösterebilir. Türkiye’deki okb hastakları içindeki yaygınlığı %42 içinde değişmektedir.
Simetri nizam obsesyonu: Her şeyin tertipli, yerli yerinde vb. olması gerekliliği ile ilgili fikirlerdir. Bu obsesyonlara düzeltme, sıraya koyma vb. kompulsif davranışlar eşlik edebilir. Kişinin tüm hayatında simetri ihtiyacı ve düzenlilik hakimdir. Bu tıp obsesyonu olan şahısların sabah hazırlığı fazlaca uzun müddetler alabilir.
Somatik obsesyon: Kanser üzere hayatı tehdit eden hastalıklarla çok düşünme formunda ortaya çıkar. Hasta olma korkusu ağır yaşanılan bir histir. Şahıslar hastalıklardan korunmak için çeşitli(tetkik yaptırmak, tansiyonu denetim etmek vb.) sistemlerle çok ilgili olabilirler.
Biriktirme, saklama obsesyonları: Kişinin kendisi için maddi ya da manevi bedeli olmayan eşyaları saklaması ile ilgili obsesyonlardır.
Diğer obsesyonlar: Üstte sayılanların haricinde bilme ve hatırlama muhtaçlığı, belli şeyleri söyleme korkusu, yanlışsız şeyleri söylememe korkusu, bir şeyleri kaybetme korkusu, uğurlu ve uğursuz sayılar, özel manası olan renkler vb. obsesyonlar da vardır.
Kompulsiyonun Türkçe karşılığı “zorlantı”dır. Zorlantı, obsesyonların verdiği rahatsızlıklarla gayret etmek için gerçekleştirilen, bir dahaleyici, kişinin yapmaktan kendisini alıkoyamadığı davranışlar ya da zihinsel aksiyonlardır. Kapının, açık unutulma ihtimaline rağmen bunaltıcı derecede denetim edilmesi, mikrop bulaşma ihtimaline rağmen ellerin yıkanması ilgili obsesif kanılara karşı geliştirilen kompulsif davranışlardır.
Kompulsiyonların temel maksadı obsesyonların ortaya çıkardığı badireyi azaltmaktır. Lakin birinci etapta süreksiz bir rahatlık yaşatsalar da uzun vadede OKB hastalığının devam etmesinde en büyük etkeni oluştururlar. Kompulsiyonların kimileri gözle görülebilen davranışlarken (el yıkamak gibi) kimileri da zihinde gerçekleşen davranışlar (sayı saymak gibi)dır.
Dokunma kompulsiyonları
Vakit zaman birtakım OKB’li hastalar kimi davranışları yapmadan evvel kendilerince önemsedikleri bir eşyaya dokunma ihtiyacı duyarlar.
Sayma kompulsiyonları
Kimi OKB’li hastalar rastgele bir günlük aktiviteyi muhakkak bir sayıya kadar saymadan yaparsa işinin rast gitmeyeceğini düşünerek sayma davranışında bulunurlar.
Biriktirme ve saklama kompulsiyonları: Sık görülen kompulsiyon cinsidir. Kişi “ileride gerekli olabilir” biçiminde bir niyet ile gerekli olmayacak eşyaları bile biriktirebilir / saklayabilir.
Obsesyon ve kompulsiyonlar bir arada görülebildiği üzere, sadece obsesyonlar da görülebilir. Kimi obsesyonlar kompulsiyon yaratmazlar. Obsesif kompulsif bozukluk hastası niyetlerinin ve davranışlarının saçma ve gereksiz olduğunu bilir; ancak bunları yapmaktan kendini alıkoyamaz.
Yukarıdaki örnekleri okuduğunuzda aklınızdan “temiz, tertipli ve nizamlı olmanın; güvenlik emeli ile kapıları, pencereleri denetim etmenin ne ziyanı var, bunlar hastalık mı sayılmalı?” formunda niyetler geçebilir. şüphesiz bu davranışları günlük hayatımızda yapıyoruz ve hastalık olarak sayılmamalıdır.
Bu niyetler günlük rutinleri etkilemediği takdirde hastalık boyutunda değildir. Hastalık olabilmesi için günlük fonksiyonları kısıtlayıp bozacak düzeyde olmalıdır. Örneğin, bir konut hanımının pak ve sistemli olması doğal olarak hastalık sayılmaz ancak çabucak her gün, günün her saatinde paklık yapıyor ve bu davranışları sebebi ile de çocuklarına onları sağlıklı bir biçimde yetiştirebilmek için kâfi vakti ayıramıyorsa hastalık olarak değerlendirilebilmelidir. Bir kişinin arabasının camlarının kapalı, kapılarının kilitli olduğundan emin olması güvenlik sebebi ile garip karşılanmayabilir ancak konutundan tekrar yeniden çıkarak ya da yolda geriye dönerek cam ve kapıları denetim etmesi dikkat edilmesi gereken bir durumdur.
Tedavi prosedürüne bakacak olursak, Holistik Psikoterapi olarak okb ye tek bir boyuttan bakmıyoruz. Bir beşerde okb oluşması için geçmişten günümüze kadar yaşanılan birfazlaca olayın birikerek ilerlemesi gerekiyor. Kişinin aile münasebetleri, arkadaşları ile olan bağlantılar ve okul hayatı bu olayların gerçekleştiği vakit dilimi olabilmektedir. Bu etkenler başka farklı değerlendirilmeli ve farklı müdahale teknikleri kullanılarak büsbütün ortadan kalkması için bir müddetç işletilir. Yalnızca semptomları ortadan kaldırmak için yapılan uygulamalar yüzeysel bir sonuç getirmekte ve farklı bir takıntı ile kendisini göstermektedir. yenidenlanan bu süreçler kişiyi epeyce fazla yormakta ve büsbütün geçmesine olan umudunu yitirmesine niye oluyor. Bu niçinle yüzeysel kalan, fonksiyonel olmayan terapilerle vakit kaybedilmemelidir. Daha sağlıklı olan semptoma bütüncül olarak bakabilmektir.
OKB, çoklukla ergenlik periyodunda ve 20-30’lu yaşlarda başlamasına rağmen, okul öncesi çağdaki çocuklar dahil rastgele bir yaşta görülebilir. Erkeklerde daha erken yaşlarda başlamasına rağmen genel olarak bayanlarda daha sık görülmektedir.
Obsesyonun Türkçe karşılığı “saplantı”dır. Saplantı, bir dahaleyici, ısrarlı, anksiyete (sıkıntı, bunaltı)ye niye olan ve istenmeden gelen, benliğe yabancı niyet, dürtü ya da imajlar (düşlem, hayal, zihinsel resim)dır. Obsesyon için günlük lisanda kuşku, evham, kuşku üzere sözler kullanılır. “Ya kapıyı açık unuttuysam?”, “Acaba elime mikrop bulaştı mı?” vb. niyetler obsesyonlara örnek gösterilebilir. Obsesyonlar üç temel formda gerçekleşirler:
1- Obsesif niyet (inatçı bir biçimde zihne sokulan, kişiyi rahatsız edici düşünceler)
2- Obsesif imaj (kişiyi rahatsız edici görsel ya da canlı yaşantılar)
3- Obsesif dürtü (kişiyi istenmeyen davranışa zorlayan dürtüler)
Bulaşma obsesyonu: Çeşitli çalışmalarda en sık karşılaşılan obsesyon çeşididir. Okb hastalarında bulunma oranı %45-55’tir. Bu obsesyon, Kişinin vücudunun ve giysilerinin kir, mikrop, toz üzere etkenler; kimyasal hususlar, deterjanlar, zehirler ile idrar, gaita ve başka vücut salgıları ile bulaşacağına ait takıntıları ve bu takıntıların yarattığı ezayı gidermek için yaptığı davranışlarıdır. Bulaşma obsesyonuna sahip şahıslar çok paklık yapma üzere kompulsif davranışlara sahip olabileceği üzere mikrop bulaştıracak ortamlardan uzaklaşma üzere kaçınma davranışları da sergileyebilirler. Bu cins obsesyonu olan bireyler anksiyete ile birlikte utanma ve tiksinme hislerini ağır yaşarlar.
Kuşku obsesyonu: Kirlenmeden daha sonra en sık karşılaşılan obsesyon tipidir. Bu obsesyona sahip bireyler yaptıkları şeylerden emin olamazlar. Kişi gaz ocağı, kapı, kilit üzere objelerin açık kalmış olabileceğinden, ütü vs. elektrikli aletlerin fişlerinin prizde takılı kalmış olabileceğinden kuşku duyar (Kuşku obsesyonu) ve emin olmak için yeniden yine denetim etme ihtiyacı duyar (Kontrol kompulsiyonu) ve zihinlerini daima meşgul eder. Bu çeşit obsesyonlarda yapılan şeyden ya da ihmalden kişinin kendisine ya da diğerlerine ziyan gelme telaşı kelam konusudur. Yaşanılan his daha fazlaca yanılgı ve suçluluktur. Bu obsesyonları denetim etme kompulsiyonları izler.
Saldırganlık obsesyonu: Kişinin kendine ya da diğerlerine ziyan verme ile ilgili kanıları içerir. Obsesyonlar ortasındaki yaygınlığı %20’dir. Bu çeşit obsesyonu olan şahıslar “Acaba intihar eder miyim?”, “Ya çocuğumu bıçaklarsam?” vb. stilinde niyetlere sahip olurlar. Bu obsesyonlarla gayret etmek için, bıçak, makas üzere atak aracı olarak kullanılabilecek eşyalardan uzak durma, yüksek yerlerden uzak durma, sevilen bireylerden uzak durma üzere kompulsif davranışlar sergilenebilir.
Cinsel obsesyonlar: Okb ortasındaki yaygınlığı %26’dır. kendine, yaşına, toplumdaki yerine hiç yakıştıramadığı bir halde, kendisiyle ya da diğerlerine dönük cinsel içerikli obsesyonlardır. Çoğunlukla kişinin hemcinsiyle ya da çocuklarıyla cinsel alaka yaşamasına dönük ortaya çıkarlar. Bu çeşit obsesyonlara denetim ve yıkanma kompulsiyonları eşlik eder. Utanma, suçluluk, günahkarlık üzere hisler ağır olarak yaşanabilir.
Dinsel obsesyon: Dini ve ahlaki kıymetlere (Allah, peygamber vb.) karşı kabul edilemez olarak algılanan fikirlere sahip olmaktır. Kişi kendini inanç ve görüşlerine tam zıt bir halde ve epeyce ağır zahmet yaratacak biçimde dini içerikli takıntılı fikirleri düşünmekten alıkoyamaz.
Yaygınlığı kültüre bakılırsa değişkenlik gösterebilir. Türkiye’deki okb hastakları içindeki yaygınlığı %42 içinde değişmektedir.
Simetri nizam obsesyonu: Her şeyin tertipli, yerli yerinde vb. olması gerekliliği ile ilgili fikirlerdir. Bu obsesyonlara düzeltme, sıraya koyma vb. kompulsif davranışlar eşlik edebilir. Kişinin tüm hayatında simetri ihtiyacı ve düzenlilik hakimdir. Bu tıp obsesyonu olan şahısların sabah hazırlığı fazlaca uzun müddetler alabilir.
Somatik obsesyon: Kanser üzere hayatı tehdit eden hastalıklarla çok düşünme formunda ortaya çıkar. Hasta olma korkusu ağır yaşanılan bir histir. Şahıslar hastalıklardan korunmak için çeşitli(tetkik yaptırmak, tansiyonu denetim etmek vb.) sistemlerle çok ilgili olabilirler.
Biriktirme, saklama obsesyonları: Kişinin kendisi için maddi ya da manevi bedeli olmayan eşyaları saklaması ile ilgili obsesyonlardır.
Diğer obsesyonlar: Üstte sayılanların haricinde bilme ve hatırlama muhtaçlığı, belli şeyleri söyleme korkusu, yanlışsız şeyleri söylememe korkusu, bir şeyleri kaybetme korkusu, uğurlu ve uğursuz sayılar, özel manası olan renkler vb. obsesyonlar da vardır.
Kompulsiyonun Türkçe karşılığı “zorlantı”dır. Zorlantı, obsesyonların verdiği rahatsızlıklarla gayret etmek için gerçekleştirilen, bir dahaleyici, kişinin yapmaktan kendisini alıkoyamadığı davranışlar ya da zihinsel aksiyonlardır. Kapının, açık unutulma ihtimaline rağmen bunaltıcı derecede denetim edilmesi, mikrop bulaşma ihtimaline rağmen ellerin yıkanması ilgili obsesif kanılara karşı geliştirilen kompulsif davranışlardır.
Kompulsiyonların temel maksadı obsesyonların ortaya çıkardığı badireyi azaltmaktır. Lakin birinci etapta süreksiz bir rahatlık yaşatsalar da uzun vadede OKB hastalığının devam etmesinde en büyük etkeni oluştururlar. Kompulsiyonların kimileri gözle görülebilen davranışlarken (el yıkamak gibi) kimileri da zihinde gerçekleşen davranışlar (sayı saymak gibi)dır.
Dokunma kompulsiyonları
Vakit zaman birtakım OKB’li hastalar kimi davranışları yapmadan evvel kendilerince önemsedikleri bir eşyaya dokunma ihtiyacı duyarlar.
Sayma kompulsiyonları
Kimi OKB’li hastalar rastgele bir günlük aktiviteyi muhakkak bir sayıya kadar saymadan yaparsa işinin rast gitmeyeceğini düşünerek sayma davranışında bulunurlar.
Biriktirme ve saklama kompulsiyonları: Sık görülen kompulsiyon cinsidir. Kişi “ileride gerekli olabilir” biçiminde bir niyet ile gerekli olmayacak eşyaları bile biriktirebilir / saklayabilir.
Obsesyon ve kompulsiyonlar bir arada görülebildiği üzere, sadece obsesyonlar da görülebilir. Kimi obsesyonlar kompulsiyon yaratmazlar. Obsesif kompulsif bozukluk hastası niyetlerinin ve davranışlarının saçma ve gereksiz olduğunu bilir; ancak bunları yapmaktan kendini alıkoyamaz.
Yukarıdaki örnekleri okuduğunuzda aklınızdan “temiz, tertipli ve nizamlı olmanın; güvenlik emeli ile kapıları, pencereleri denetim etmenin ne ziyanı var, bunlar hastalık mı sayılmalı?” formunda niyetler geçebilir. şüphesiz bu davranışları günlük hayatımızda yapıyoruz ve hastalık olarak sayılmamalıdır.
Bu niyetler günlük rutinleri etkilemediği takdirde hastalık boyutunda değildir. Hastalık olabilmesi için günlük fonksiyonları kısıtlayıp bozacak düzeyde olmalıdır. Örneğin, bir konut hanımının pak ve sistemli olması doğal olarak hastalık sayılmaz ancak çabucak her gün, günün her saatinde paklık yapıyor ve bu davranışları sebebi ile de çocuklarına onları sağlıklı bir biçimde yetiştirebilmek için kâfi vakti ayıramıyorsa hastalık olarak değerlendirilebilmelidir. Bir kişinin arabasının camlarının kapalı, kapılarının kilitli olduğundan emin olması güvenlik sebebi ile garip karşılanmayabilir ancak konutundan tekrar yeniden çıkarak ya da yolda geriye dönerek cam ve kapıları denetim etmesi dikkat edilmesi gereken bir durumdur.
Tedavi prosedürüne bakacak olursak, Holistik Psikoterapi olarak okb ye tek bir boyuttan bakmıyoruz. Bir beşerde okb oluşması için geçmişten günümüze kadar yaşanılan birfazlaca olayın birikerek ilerlemesi gerekiyor. Kişinin aile münasebetleri, arkadaşları ile olan bağlantılar ve okul hayatı bu olayların gerçekleştiği vakit dilimi olabilmektedir. Bu etkenler başka farklı değerlendirilmeli ve farklı müdahale teknikleri kullanılarak büsbütün ortadan kalkması için bir müddetç işletilir. Yalnızca semptomları ortadan kaldırmak için yapılan uygulamalar yüzeysel bir sonuç getirmekte ve farklı bir takıntı ile kendisini göstermektedir. yenidenlanan bu süreçler kişiyi epeyce fazla yormakta ve büsbütün geçmesine olan umudunu yitirmesine niye oluyor. Bu niçinle yüzeysel kalan, fonksiyonel olmayan terapilerle vakit kaybedilmemelidir. Daha sağlıklı olan semptoma bütüncül olarak bakabilmektir.