amerikali
Üye
Uyku şuurun farklı bir durumudur. Geçmişteki bilinenin tersine aslında nöronların pek faal olduğu faal bir müddetçtir. İnsan bedeninin olağan ve sağlıklı olabilmesi için uykuya gereksinimi vardır. Yetişkin bir insan günün 8 saati yani bir yılın 2920 saati, öbür bir deyişle yılın 121.7gününü uyuyarak geçirir bu da ömrünün 1/3’ünün uykuda geçmesi manasına gelmektedir. Geçmişten bu yana uyku insanların ilgisini çeken bir husus olmuştur. Uyku evvelce mitoloji ile oldukça ilişkilendirilmiştir. Örneğin hastaları uyutmak için kullanılan Morfin ismini düşler Rabbi olan Morpheus’tan alır. Psikoloji alanında kullanılan hipnoz tekniği ismini uyku İlahı Hypnos’dan almıştır. Öte yandan Morpheus’un kardeşi Phobetor kâbus, Phantasos ise fantastik hayaller gördürür. Günümüzde sıkça kullanılan fobi ve fantezi kavramları da bu mitolojik İlahlardan gelmektedir. Uyku çalışmaları 20. yüzyılda ivme kazanmıştır. Elektrofizyolojik çalışmalar ve elektroensefalogramın (EEG) keşfi ile uyku evrelerinin tanımlanması bu alandaki daha sonraki çalışmalar için öncü olmuştur. Aserinsky ve Kleitman uyku derinliği ve göz hareketleri üzerinde daha epey durmuşlar, elektro-okülografiyi (EOG) geliştirmişlerdir. 1970’li senelerda polisomnografi tanımlanmış, fazlacalu uyku latans testi (Multiple Sleep Latency Test-MSLT) geliştirilmiş ve uyku ile ilgili temel tanımlamalar yapılmıştır. Uyku hala günümüzde üzerinde çalışılan bir bahistir.
Normal Uykunun Evreleri
Uykunun evreleri REM (Rapid Eye Movements, süratli göz hareketler) ve non-REM (non-Rapid Eye Movements, NREM ) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. REM uykusu, süratli göz küresi hareketleri, teneffüs ve göz kasları haricindeki iskelet kaslarında atoni ve kortikal aktivasyonun göstergesi olan, düşük voltajlı ve süratli EEG aktivitesiyle karakterize bir uyku vakit içinderıdır. Toplam uykunun % 20-30’unu REM uykusu oluşturur. Kişinin REM uykusunda olduğu, göz bebeği, kalp atım suratı ve teneffüs sayısı, kaslarda atım üzere bedensel belirtilerden anlaşılabilir. Ayrıyeten Beyin metabolizması artmıştır, beyin dalgaları uyanıklık devrinde olduğu üzere düşük şiddetli ve karışık frekanslıdır. Uykunun başlamasından yaklaşık 90 dakika daha sonra birinci REM ortaya çıkmaktadır. çabucak sonrasında da kişi uykuda yaklaşık 90 dakika ortalarla bir gecede 3-5 REM periyodu geçirmektedir. Rem devrini değerli yapan özellik ise düşlerin bu evrede görülmesidir. Hayallerle epeyce ilgili olduğu bilinen Freud zihnin uyku sırasında da aktif bir biçimde çalıştığını ve bunun ispatının hayaller olduğunu ileri sürmüştür. Uykunun geri kalan kısmı olan NREM ise EEG değişikliklerine bakılırsa kendi ortasında yüzeysel uyku olarak tanımlanan 1. ve 2. evre ile derin uyku olarak kabul edilen 3. ve 4. evreden oluşmaktadır.
Uyku Bozukluğunun Tarifi
Fizyolojik bir muhtaçlık olan uyku, öğrenme, bellek ve duygudurumun düzenlenmesi ile bağlıdır. Yapılan çalışmalar uyku bozukluğunun fizyolojik ve bilişsel düzenlemede bozulmaya, REM uykusu yoksunluğunun biliş ve duygulanımda bozulmaya, delta uykusunun yetersiz ya da hiç alınmadığı durumlarda ise dinlenmemiş ve yorgun uyanmaya niye olduğu tespit bulgulanmıştır. Uyku bozukluğu öbür bir bedensel ya da ruhsal hastalığın bir belirtisi olarak ortaya çıkabileceği üzere başlı başına bir rahatsızlık olarak da görülebilir. Uyku bozukluğu birinci defa 1979 yılında literatüre girmiştir. vakit içinde yeniden yine sınıflandırılsa da son olarak 2013 yılında DSM-V’te “Uyku-Uyanıklık Bozuklukları” ismi altında insomnia, hipersomnia, narkolepsi, teneffüsle alakalı uyku bozuklukları (tıkayıcı uyku apne hipopnesi, santral uyku apnesi, uyku ile bağlı hipoventilasyon), sirkadiyen ritim uykuuyanıklık bozuklukları, parasomnialar (NREM uykusundan uyanma bozuklukları-uyurgezerlik, uyku terörü-, karabasan, REM uykusu davranış bozukluğu), huzursuz bacaklarsendromu, madde/ilacın yol açtığı uyku bozukluğu, tanımlanmış başka vetanımlanmamış uyku bozukluğu ele alınmıştır.
DSM-V Uyku Bozukluğu Teşhis Kriterleri
A. En önemli yakınma, aşağıdaki belirtilerden birinin (ya da daha çoğunun) eşlik
ettiği, uykunun niceliği ya da niteliğiyle ilgili bir doyumsuzluk yakınmasıdır:
da, bakım-verenin yardımı olmadan bir daha uyumakta kuvvetlik çekiyor olmakla kendini gösterebilir.)
ilgili, okulla ilgili fonksiyonellik alanlarında, davranışsal olarak ya da önemli
başka fonksiyonellik alanlarında fonksiyonellikte düşmeye yol açar.
C. Uyku bozukluğu, haftada en az üç gece ortaya çıkar.
D. Uyku bozukluğu, en az üç aydır vardır.
E. Uyku bozukluğu, uyku uyumak için elverişli bir ortam bulunmasına rağmen ortaya çıkmaktadır.
F. Uyku bozukluğu, diğer bir uyku-uyanıklık bozukluğu (mesela, narkolepsi, teneffüsle bağlantılı bir uyku bozukluğu, yirmi dört saatlik düzenle ilgili bir uyku-
uyanıklık bozukluğu, bir parasomni) ile daha yeterli açıklanamaz ve sadece diğer bir uyku-uyanıklık bozukluğunun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır.
G. Uykusuzluk, bir hususun (mesela, berbata kullanılabilen bir husus, bir ilaç)
fizyolojiyle ilgili tesirlerine bağlanamaz.
H. Eş vakitli bulunan ruhsal hastalıklar ve sıhhat durumları önde gelen uykusuzluk yakınmasını gereğince açıklamaz.
Yukardaki kriterleri gösteriyor olmak uyku bozukluğu tanısı alınması için kâfi değildir. Baştaki unsurda de açıklandıği üzere en önemli yakınma uykunun niteliği ya da niceliği ile ilgili olmalıdır. Bir örnek vermek gerekirse depresyon ya da anksiyete de uykuda bozulmalarına sebep olabilir. Uyku bozukluğu kuşkusu olan kişi incelenirken kullanılan ilaçların, alkol ve husus kullanmasının sorgulanması teşhiste kıymet arz etmektedir. Uyku bozukluğu ile ilgili kuşkuları olan şahısların bir uzmanla görüşmesi ve ayrıntılı bir incelemeden geçmesitavsiye edilir. Sonuç olarak uyku bozukluğu kişinin ömür kalitesinin düşmesine ve bireyde hem bedensel birebir vakitte ruhsal açıdan bozulmalara sebep olabilmektedir. Bu sebeple tedavi edilmesi kişinin sağlıklı bir ömür sürmesi açısından pek kıymetlidir.
Normal Uykunun Evreleri
Uykunun evreleri REM (Rapid Eye Movements, süratli göz hareketler) ve non-REM (non-Rapid Eye Movements, NREM ) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. REM uykusu, süratli göz küresi hareketleri, teneffüs ve göz kasları haricindeki iskelet kaslarında atoni ve kortikal aktivasyonun göstergesi olan, düşük voltajlı ve süratli EEG aktivitesiyle karakterize bir uyku vakit içinderıdır. Toplam uykunun % 20-30’unu REM uykusu oluşturur. Kişinin REM uykusunda olduğu, göz bebeği, kalp atım suratı ve teneffüs sayısı, kaslarda atım üzere bedensel belirtilerden anlaşılabilir. Ayrıyeten Beyin metabolizması artmıştır, beyin dalgaları uyanıklık devrinde olduğu üzere düşük şiddetli ve karışık frekanslıdır. Uykunun başlamasından yaklaşık 90 dakika daha sonra birinci REM ortaya çıkmaktadır. çabucak sonrasında da kişi uykuda yaklaşık 90 dakika ortalarla bir gecede 3-5 REM periyodu geçirmektedir. Rem devrini değerli yapan özellik ise düşlerin bu evrede görülmesidir. Hayallerle epeyce ilgili olduğu bilinen Freud zihnin uyku sırasında da aktif bir biçimde çalıştığını ve bunun ispatının hayaller olduğunu ileri sürmüştür. Uykunun geri kalan kısmı olan NREM ise EEG değişikliklerine bakılırsa kendi ortasında yüzeysel uyku olarak tanımlanan 1. ve 2. evre ile derin uyku olarak kabul edilen 3. ve 4. evreden oluşmaktadır.
Uyku Bozukluğunun Tarifi
Fizyolojik bir muhtaçlık olan uyku, öğrenme, bellek ve duygudurumun düzenlenmesi ile bağlıdır. Yapılan çalışmalar uyku bozukluğunun fizyolojik ve bilişsel düzenlemede bozulmaya, REM uykusu yoksunluğunun biliş ve duygulanımda bozulmaya, delta uykusunun yetersiz ya da hiç alınmadığı durumlarda ise dinlenmemiş ve yorgun uyanmaya niye olduğu tespit bulgulanmıştır. Uyku bozukluğu öbür bir bedensel ya da ruhsal hastalığın bir belirtisi olarak ortaya çıkabileceği üzere başlı başına bir rahatsızlık olarak da görülebilir. Uyku bozukluğu birinci defa 1979 yılında literatüre girmiştir. vakit içinde yeniden yine sınıflandırılsa da son olarak 2013 yılında DSM-V’te “Uyku-Uyanıklık Bozuklukları” ismi altında insomnia, hipersomnia, narkolepsi, teneffüsle alakalı uyku bozuklukları (tıkayıcı uyku apne hipopnesi, santral uyku apnesi, uyku ile bağlı hipoventilasyon), sirkadiyen ritim uykuuyanıklık bozuklukları, parasomnialar (NREM uykusundan uyanma bozuklukları-uyurgezerlik, uyku terörü-, karabasan, REM uykusu davranış bozukluğu), huzursuz bacaklarsendromu, madde/ilacın yol açtığı uyku bozukluğu, tanımlanmış başka vetanımlanmamış uyku bozukluğu ele alınmıştır.
DSM-V Uyku Bozukluğu Teşhis Kriterleri
A. En önemli yakınma, aşağıdaki belirtilerden birinin (ya da daha çoğunun) eşlik
ettiği, uykunun niceliği ya da niteliğiyle ilgili bir doyumsuzluk yakınmasıdır:
Uykuyu başlatmakta (uykuya dalmakta) kuvvetlik (Çocuklarda, bakım-
verenin yardımı olmadan uykuyu başlatmakta kuvvetlik olarak kendini
Uykuyu sürdürmekte kuvvetlik, sık uyanmalarla ya da uyanmalardan
da, bakım-verenin yardımı olmadan bir daha uyumakta kuvvetlik çekiyor olmakla kendini gösterebilir.)
Sabah erken uyanma, uyandıktan daha sonra bir daha uyuyamama.
ilgili, okulla ilgili fonksiyonellik alanlarında, davranışsal olarak ya da önemli
başka fonksiyonellik alanlarında fonksiyonellikte düşmeye yol açar.
C. Uyku bozukluğu, haftada en az üç gece ortaya çıkar.
D. Uyku bozukluğu, en az üç aydır vardır.
E. Uyku bozukluğu, uyku uyumak için elverişli bir ortam bulunmasına rağmen ortaya çıkmaktadır.
F. Uyku bozukluğu, diğer bir uyku-uyanıklık bozukluğu (mesela, narkolepsi, teneffüsle bağlantılı bir uyku bozukluğu, yirmi dört saatlik düzenle ilgili bir uyku-
uyanıklık bozukluğu, bir parasomni) ile daha yeterli açıklanamaz ve sadece diğer bir uyku-uyanıklık bozukluğunun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır.
G. Uykusuzluk, bir hususun (mesela, berbata kullanılabilen bir husus, bir ilaç)
fizyolojiyle ilgili tesirlerine bağlanamaz.
H. Eş vakitli bulunan ruhsal hastalıklar ve sıhhat durumları önde gelen uykusuzluk yakınmasını gereğince açıklamaz.
Yukardaki kriterleri gösteriyor olmak uyku bozukluğu tanısı alınması için kâfi değildir. Baştaki unsurda de açıklandıği üzere en önemli yakınma uykunun niteliği ya da niceliği ile ilgili olmalıdır. Bir örnek vermek gerekirse depresyon ya da anksiyete de uykuda bozulmalarına sebep olabilir. Uyku bozukluğu kuşkusu olan kişi incelenirken kullanılan ilaçların, alkol ve husus kullanmasının sorgulanması teşhiste kıymet arz etmektedir. Uyku bozukluğu ile ilgili kuşkuları olan şahısların bir uzmanla görüşmesi ve ayrıntılı bir incelemeden geçmesitavsiye edilir. Sonuç olarak uyku bozukluğu kişinin ömür kalitesinin düşmesine ve bireyde hem bedensel birebir vakitte ruhsal açıdan bozulmalara sebep olabilmektedir. Bu sebeple tedavi edilmesi kişinin sağlıklı bir ömür sürmesi açısından pek kıymetlidir.